7. 7-8 ay bundan qabaq tolstoyun etiraflarım kitabını oxumuşdum.başlığı görən kimi elə ağlıma o kitab gəldi.cəmi 130-140 səhifəlik kitabdı.sırf bu mövzuda yazılıb.indi ordan xoşuma gələn bəzi hissələri yazmaq istəyirəm , icazənizlə.
mən xristian pravoslav inancı ilə xaç suyuna salınıb tərbiyə olunaraq böyüdülmüşdüm.bu inancı mənə uşaq yaşlarımdan , bütün yeniyetməlik və gənclik illərim boyunca öyrətmişdilər.ancaq 18 yaşımda universiteti ikinci kursdan tərk edəndə mən artıq bu öyrədilənlərin heç birinə inanmırdım.əslində , yadımda qaldığı qədər , heç vaxt dərindən inanmamışdım , sadəcə öyrəndiyim , ətrafımdakı adamların da etiqad etdiyi şeylərə etibar edirdim.ancaq bu etibar , bu inam çox da sabit deyildi.
yadımdadır ,11 yaşım olanda indi artıq çoxdan dünyasını dəyişmiş bir oğlan -gimnaziyada oxuyan volodenka bazar günü bizə gəlib gimnaziyada əldə edilmiş bir kəşfi son yenilik kimi bəyan etdi.kəşf ondan ibarət idi ki , tanrı yox imiş və bizə öyrədilənlərin hamısı uydurma imiş.hamımız , sanki , birdən canlanıb bu xəbəri çox maraqlı , həm də mümkün qəbul etmişdik.
o da yadımdadır ki , böyük qardaşım dmitri universitetdə oxuyarkən gözlənilmədən öz təbiətinə xas coşğu ilə dinə qapılmış , bütün ibadətlərə getməyə , oruc tutmağa , təmiz , əxlaqlı həyat sürməyə başlayanda , biz hamımız , hətta böyüklər də , yorulmadan onu lağa qoyur və bilmirəm , nədənsə onu nuh adlandırırdıq.
mənim dindən dönməyimə gəlincə , o vaxtlar olduğu kimi , bu gün də bizim kimi təhsil almış insanlar dindən necə uzaqlaşırsa , məndə də elə olmuşdu.məncə ,bu çox vaxt belə baş verir :insanlar hamının yaşadığı kimi yaşayır , hamı isə , nəinki inancla heç bir əlaqəsi olmayan , hətta bir çox hallarda ona zidd olan prinsiplərə görə həyat sürür . inancın gündəlik həyatda yeri yoxdur , ona görə də başqa adamlarla münasibətlərdə , şəxsi həyatda onunla haqq-hesab aparmaq lazım gəlmir.inanc hardasa uzaqda , həyatdan kənar bi yerdədir , ondan asılı olmadan yaşanır və onunla yalnız xarici , bu həyatla əlaqəsi olmayan bir şey kimi qarşılaşa bilərsən.
əvvəllər olduğu kimi elə indi də insanların yaşayışına , əməllərinə baxıb onların inanclı olub-olmadığını bilmək mümkün deyil.pravoslav inancına dəqiqliklə riayət edənlərlə onu qəbul etməyənlər arasında hər hansı fərq olsa belə , bu fərq heç də birincilərin xeyrinə deyil.indi olduğu kimi , o vaxtlar da pravoslav inancını aşkar şəkildə qəbul edib ona etiqad bəsləyənlərin çoxu özünü çox vacib adam hesab edən kütbeyin , qəddar , əxlaqsız adamlardan ibarət idi . ağıl , şərəf , düzlük , saflıq , əxlaq isə , əsasən , inancsız insanlarda olurdu.
deməli tolstoy dini inancını itirəndən sonra uzun axtarışışlara başlıyır.
bütün elmləri ələk-vələk eləsəm də , nəinki heç nə tapmadım , həm də əmin oldum ki, axtarışda olmuş bütün insanlar eynilə mənim kimi heç nə tapmayıblar.üstəlik , açıq-aydın etiraf ediblər ki , onları da mənim kimi ümidsizliyə düçar edən düşüncə - həyatın mənasızlığı faktı insanın əldə edə biləcəyi , barəsində şübhə olmayan yeganə bilgidir.işıq saçan elmlərə meyilləndikcə , anlayırdım ki , özümü sualdan yayındırıram.eynimi açan üfüqlər nə qədər aydın , cəlbedici görünsə də , bu elmlərin dərinliyinə varmaq nə qədər cazibəli olsa da , artıq başa düşürdüm ki , bu elmlər mənə aydınlaşdıqca bir o qədər lazımsızlaşır , sualıma bir o qədər az cavab verir.
bilirəm,elmin bunca inadla öyrənməyə çalışdığı hər şeyi bilirəm ,ancaq bu yolda "həyatın mənası" sualına cavab yoxdur.mücərrəd elmlər sahəsində isə , anlayırdım li , biliyin məqsədi mənim sualıma cavab vermək olmasına rəğmən , yaxud məhz cavab verməyə yönəldiyinə baxmayaraq ,'həyatımın mənası nədir?'-sualına mənim öz-özümə verdiyim cavabdan başqa cavab yoxdur- heç nə. həmçinin :'mənim həyatımın nəticəsi nə olacaq?- heç nə '.yaxud:"bütün varlıqlar niyə mövcuddur?mən nə üçün varam?-çünki varsınız".
bəşər elmlərinin bir qisminə sual verərkən ,ulduzların kimyəvi tərkibi , günəşin herakl bürcünə doğru hərəkəti , növlərin və insanın mənşəyi , son dərəcə kiçik atomların formaları kimi məni maraqlandırmayan mövzularda sonsuz sayda dəqiq cavab alırdım.ancaq bu elm sahələrinin mənim ' həyatımın mənası nədir?'- sualıma cavabı bir idi:sənin öz həyatın adlandırdığın şey zərrəciklərin təsadüfi və müvəqqəti birləşməsidir.
əqli elmin düşdüyü səhvi gördükdən sonra mənasız əllaməliyin cazibəsindən xilas ola bildim.həqiqəti yalnız həyatın özündə tapmağın mümkün olduğuna əminliyim məndə öz yaşayış tərzimin doğruluğuna şübhə hissi oyatdı.məni xilas edən o oldu ki , özümün müstəsna olduğuma dair düşüncələri yırtıb , sadə işçinin , zəhmətkeş əməkçi xalqın həyatını görərək bunun əsl həyat olduğunu anladım.başa düşdüm ki , həyatı , onun mənasını bilmək istəyirəmsə , bir parazit kimi ömür sürmək yox , əsl həyatı yaşamaq , onunla qaynayıb-qarışmaq həqiqi insanlığın bu həyata verdiyi mənanı qəbul etmək , onu təcrübədən keçirmək lazımdır.
həmin vaxtlarda məndə bu hallar baş verdi.demək olar ki , bir il boyunca hər dəqiqə özümü asmağın , ya da güllə vasitəsilə həyatla vidalaşmağın lazım olub-olmadığını düşündüyüm o vaxtlar haqqında söhbət açdığım düşüncələrlə , müşahidələrlə yanaşı , qəlbim əzabverici bir hisslə qovrulurdu.bu hissi tanrı axtarışından başqa cür adlanıra bilmirəm.
dediyim kimi , tanrı axtarışı mühakimə deyil , hiss idi , çünki düşüncələrimdən yox , tam əksinə , qəlbimdən axıb gəlirdi.bu , qəribəlikdə yaşayan qorxu , kimsəsizlik,yalqızlıq və kimlərinsə köməyinə ümid hissi idi.
tanrının varlığını sübut etməyin mümkünsüz olduğuna tamamilə inanmama baxmayaraq(kant mənə tanrının varlığını sübut etməyin mümkünsüzlüyünü isbat etdi.mən də onu tamamilə başa düşdüm.)yenə də tanrını axtarır ,tapacağıma ümid edirdim.ona - axtardığım və tapa bilmədiyim şeyə köhnə vərdişimcə yalvarışla üz tutdum.
daxilimdə yüz dəfələrlə baş verən bütün o ölüb dirilməni xatırladım.xatırladım ki , mən yalnız tanrıya inandığım zaman yaşamışam.əvvər də belə olub , indi də , dedim: tanrını yada salan kimi yaşamağa başlayıram , onu unutduqda , inanmadıqda isə ölürəm.bu ölmək-dirilmək nə deməkdir? mən ki , tanrının varlığına inancımı itirəndə yaşamıram.axı onu tapacağıma dair o kiçik ümidim olmasaydı , çoxdan özümü öldürmüşdüm.axı mən yalnız onu axtaranda , onu hiss edəndə yaşayıram , həqiqətən yaşayıram.içimdən bir səs hayqırdı: yaxşı , mən daha nəyi axtarıram?budur o ! o onsuz həyatın mümkün olmadığı varlıqdır. tanrını tanımaq və yaşamaq eyni şeydir.tanrı həyatın özüdür.
tanrını axtararaq yaşa . onda tanrısız həyat olmayacaq.
bu vaxt ətrafımda hər şey indiyə qədər heç olmamış kimi işığa qərq oldu və o işiq məni bir daha tərk etmədi.