soyuq müharibənin bitməsi ilə türkiyə-abş əlaqələri yeni stadiyaya girir. birinci körfəz müharibəsi vaxtı ata buşun özaldan səddama qarşı istədiyi bir çox şeyi * iraqdan neft alımını minimuma endirmək kimi özal yerinə yetirir və yaxın şərqdə buşun yanında olduğunu göstərir. özalın ölümü, buşun seçki məğlubiyyəti sonrası əlaqələr bir az passivləşir. ilk dəfə clinton administrasiyası vaxtı abş konqresdə türkiyəyə qarşı erməni soyqırımı iddialarını müzakirə etməyə başlayır. 1997-ci ildə isə türliyədə general çevik birin başçılığı altında hərbi çevriliş reallaşır. çevik bir hərbi çevrilişdən bir ay əvvəl pentagonda olub amerikalı generallarla bağlı türkiyənin taleyini müzakirə etmişdi. abş hərbi bürokratiyası, abş-dakı israil lobbisi və respublikaçılara bağlı digər maraq qrupları ordunun erbakana qarşı reallaşdırmaq istədiyi hərbi çevrilişə dəstək olurlar. xarici işlər naziri olbrayt neo-conlarla toplanıb erbakanın türkiyə-abş münasibətlərinin inkişafı üçün zərərli bir persona olduğuna qərar verirlər-http://www.meforum.org/335/how-to-deal-with-erbakan. erməni məsələsində problemlər yaratmasına baxmayaraq pkk və asala məsələlərində 1978-2003 illəri arası abş türkiyəyə həm hərbi həm kəşfiyyat cəhətdən kömək etmişdi. öcalanın keniyadan tutulub gətirilməsi birbaşa cia-in təşəbbüsü olub. 2001 11 sentyabr hadisələri sonrası türkiyədəki koalisiya iqtidarı buşa rəsmi şəkildə dəstək olduqlarını bildirdi və əfqanıstana qoşun göndərməyi qərarlaşdırdı. lakin 2003 ikinci körfəz müharibəsində buş ecevitdən istədiyini ala bilmədi. o vaxt türkiyəyə ziyarətlə edən paul wolfowitz ecevitə etdiyi təkidlərə baxmayaraq ondan iraqda dəstək ala bilməyəcəyini başa düşmüşdü. http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2002/07/14/152092.asp, http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2002/07/16/152958.asp, http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2002/07/18/153988.asp.
bundan sonra buş kabineti işin ecevitlə olmayacağını başa düşüb türkiyədə onları iraqda dəstəkləyə biləcək bir siyasətçi axtarışına getdi. bu siyasətçi isə recep tayyip erdoğandan başqa birisi deyildi. erbakanın istanbul meri olmuş erdoğan içəridə yatdıqdan sonra xalq arasında böyük nüfüza malik olmuşdu və siyasətdə uğur qazanması gözlənilirdi. abş respublikaçılar erdoğana ədalət və inkişaf partiyasını qurmaqda köməkçi olmuş onun beynəlxalq korridorlarda qabağını açmışdılar. bunun əvəzində 1 mart türkiyə məclisindən abş qoşunlarının iraqa türkiyədən girməsi ilə bağlı səs verməyə qoyulacaq qanunu qəbul etdirməsini istəyirdilər. erdoğan və köhnə refah komandası abş lehinə səs versə də abdullah gül və gülən icmasına bağlı bürokratlar müharibə əleyhinı səs verərək cheney və rumsfeldnin istəklərini rədd etdilər. nəticədə türkiyə abş-ı iraqda tək buraxdı. bundan sonra əlaqələrin seyri dəyişdi. pentagon generalları türkiyənin qulağını çəkməyə qərar verib iraqın şimalında süleymaniyyədə türk əsgərinin başına meşoq keçirdərək onlarla istehza etdilər. iraqa girdikdən sonra abş şimali iraqdakı kürd qruplaşmaları ilə sıx əlaqələrə girməyə başladı və onları türkiyəyə qarşı silahlandırmağa başladı. təbii ki kürdlərlə ittifaqla abş nato müttəfiqi türkiyənin ərazisini bölməyi hədəfləmirdi. sadəcə iran və digər məsələlərdə türkiyədən rahat dəstək alması üçün abş-a əlində türkiyəyə qarşı istifadə edə biləcəyi real bir kozır lazım idi. 2008 abş seçkiləri türkiyə-abş münasibətlərində yenidən hər şeyi dəyişdirdi. seçkilərdə qalib gələn demokrat obama 2009-da ilk xarici səfərini türkiyəyə etdi
(youtube: 
)
. bu səfərdə obama türkiyə-abş əməkdaşlığının yaxın şərqdəki bir çox məsələlərin həllinə necə köməkçi olacağına işarə vurmuşdu, eyni zamanda türkiyənin dünyəvi müsəlman demokratik modelinin əhəmiyyətini qabartmışdı. obama türkiyəyə "model əməkdaşlıq" təklif etmişdi. türkiyənin 2009-da vəzifəsinə təyin olunmuş xarici işlər naziri ahmet davutoğlu da bu əməkdaşlığı praktikaya keçirəcək başlıca fiqur idi. model əməkdaşlıq nəticəsində 2010-da abş iraqdan qoşunlarını çıxartdıqdan sonra türkiyə iraqa təsir etməyə başladı, ərəb baharı nəticəsində iqtidara gəlmiş islamçı partiyalar ərdoğanı və türkiyə modelini nümunə olaraq almağa başladı, türkiyə qərb və iran arasında vasitəçi olmağa başladı *
kemalistlərin türkiyəsinin iranla münasibətlərinin israil-iran münasibətlərindən belə gərgin olduğunu vurğulamağa ehtiyac görmürəm
, israil-fələstin münaqişəsində abş-ın*
daha doğrusu abş demokratlarının
*
bunları yayda abş-israil əlaqələri entrymdə çox geniş başa salacam
israilə qarşı istəyib amma birbaşa edə bilmədiklərini icra etməyə başladı, qısası türkiyə 2009 sonrası obama administrasiyasına bir çox yaxın şərq məsələsində kömək etməyə başladı. obamanın ərdoğana ordunu içəri atmağa köməkçi olduğunu da vurğulamadan keçməyək. 2009-2013 illəri arası türkiyə abş əlaqələri bütün tarixinin ən pik həddinə çatdı, türkiyə britaniya sonrası obama hökümətinin iki nömrəli müttəfiqinə çevrildi. hal-hazırda tükriyə abş əlaqələri müsbət tempdə getməyə davam edir. 2016 abş seçkilərində potensial respublikaçı namizədin qələbəsi isə bu əlaqələrin yenidən formalaşacağı ehtimalını çoxaldır. *
ümid edirəm yazdığmın hər hansı bir cümlənin kiməsə nə vaxtsa xeyri dəyər
*
ona görə mümükün olduğu qədər rəsmi yazmağa çalışdım
)