1. əlcəzair vətəndaş müharibəsi, 1990-cı illər ilə 2000-ci illərin başına qədər əlcəzair hökuməti ilə müxtəlif islamçı qruplar arasında yaşanmış silahlı qarşıdurmalardır.

vətəndaş müharibəsinə aparan səbəblər və nəticələr:
əlcəzairin 1962-də müstəqilliyini qazanmasından etibarən ölkədə süveren olan tək partiyalı siyasi quruluşun, 1980-ci illərin sonlarına gəlindiyində uzun ömürlü ola bilməyəcəyi hiss olundu. müxalifətin demokratiya tələbləri oktyabr 1988-də ölkə səviyyəsindəki nümayişlərlə geniş bir dəstək tapdı. buna əsasən siyasi plüralizmə imkan verən və azadlıqları genişlədən yeni bir konstitusiya hazırlandı. bu konstitusiyanın fevral 1989-dakı referendumda yüzdə 74-lük bir əksəriyyətlə qəbul edilməsiylə çox partiyalı sistemə keçildi. yeni konstitusiyanın qəbuluyla milli qurtuluş cəbhəsi (fln) tək partiya xüsusiyyətini itirərkən, çox sayda partiya yaranmağa başladı. o dövrlərdə müxtəlif qanunlarla gətirilən məhdudiyyətlərə qarşı, demokratikləşmə prosesi böyük bir sürət qazandı, yanvar 1990-da prezident chadli bendjedid, sürgündəki bütün müxaliflərin ölkəyə qayıda biləcəyini açıqladı. bunun üzərinə, sosialist güclər cəbhəsi (ffs) lideri hüseyn ayt əhməd və köhnə başçı əhməd min bellə ölkəyə döndülər.
fundamentalist bir döşəməyə söykənən islami salamatlıq cəbhəsi (fis) iyun 1990 yerli seçkilərdə təxminən 8,5 milyon seçicinin yüzdə 54-ünün səsini alaraq gözlənilməz bir müvəffəqiyyət əldə etdi. seçkilərdən sonra, ölkəni idarə etməkdə olan milli qurtuluş cəbhəsi (fln) içində əhəmiyyətli ayrılıqlar baş göstərdi. bu vaxt fis içindəki radikal qanad kütləvi hərəkətlərə yönəldi. sonunda milli xalq məclisini yeniləmək üçün 27 dekabr 1991-ci ildə edilən seçkilərin ilk turu fis namizədlərinin qəti üstünlüyüylə bitdi. fln isə çox az bir səs nisbətiylə üçüncü sırada yer ala bildi.
bunun üzərinə ölkədəki dünyəvi güclər demokratiyanın qorunması üçün hərəkətə keçdilər.əlcəzair şəhərindəki mitinqlərə təxminən 1,3 milyon adam gəldi. demokratiyalaşmaları davam etdirməkdən yana olan prezident chadli bendjedid yanvar 1992-ci ildə ikinci turdan bir neçə gün əvvəl dövlət başçılığından istefa etdi. ardından qurulan yüksək dövlət şurası "konstitusiya zərbə" olaraq xarakterizə edilən bir cəhdlə seçkiləri ləğv edərək rəhbərliyə əl qoydu. yeni iqtidar orqanı olaraq bütün səlahiyyətlər dövlət şurasının əlində toplandı. bunu fis öndərlərinə istiqamətli geniş miqyaslı bir həzm etmə kampaniyası izlədi. dövlət başçılığını boynuna götürən müstəqillik hərəkatı liderlərindən məhəmməd budiafın iyun 1992də "qaranlıq" bir sui-qəsd nəticəsində ölməsi ölkədəki siyasi böhranı daha da artırdı. yüksək dövlət şurasının digər dörd üzvü, belaid abdüsselamı hökuməti qurmaqla vəzifələndirdilər. beləcə bir fövqəladə hal rejimi qurulmuş oldu. budiafin öldürülməsindən iki ay sonra köhnə baş nazirlərdən qəsdi merbah öldürüldü.
seçkilərin ləğv edilməsi, fis-in qadağan edilməsi və bir çox üzvünün həbsini həzm edilməyə çalışılması üzərinə ordu dəstəkli hökumət ilə yeraltına çəkilərək silahlanan bir çox islamçı qrup arasında on il davam edəcək qanlı bir vətəndaş müharibəsi başladı. ən qabaqda gələn silahlı qruplardan silahlı islami hərəkət (din) dağlarda, silahlı islami qrup (gia) isə qəsəbələrdə yerləşirdi. gia əvvəllər yalnız əsgər və polis qüvvələrinə hücumlar qaydaya qısa müddət sonra vətəndaşlar və ölkədəki xariciləri da hədəf almağa başladı.
1994-cü ildə hökumət ilə məhbus fis idarəçiləri arasındakı danışıqların artmasıyla vətəndaş müharibəsi daha qanlı bir müddətə girdi. gia hökumət güclərinin yanında hökumət ilə danışıqlar edən fis və dəstəkçilərinə də döyüş açdığını açıqladı. bunun üzərinə mia və başqa kiçik silahlı qruplar islami salamatlıq cəbhəsinə bağlı islami salamatlıq ordusunu (ais) qurdular. dekabr 1994-cü ildə bir air france təyyarəsinin gia militanları tərəfindən qaçırılması terrorizmi fransaya daşıdı. yanvar 1995-ci ildə, 1991-ci ildə oyun kənarına buraxılmış müxalifətlə (fis-ffs-fln) əlcəzairdəki insan haqqları təşkilatları romada bir razılaşmağa gəldilər. " əlcəzair böhranına sülhsevər bir həll üçün milli müqavilə" adını daşıyan, demokratiyanı dəstəkləyən, insan hüquqlarına, iqtidarın əl dəyişdirməsi qaydasına hörmət göstərən və şiddətə qarşı çıxan bu dəvət, yüksək dövlət şurasının başçısı liam zerval tərəfindən rədd edildi.
noyabr 1995-ci ildə edilən və başda fis olmaq üzrə müxalifətin boykot etdiyi seçkiləri ordunun dəstəklədiyi liam zerval qazandı. mia ilə gis arasındakı qarşıdurmalar artarkən, gis məskunlaşma yerlərində qırğınlara girişdi. qırğınların zirvəyə çatdığı 1997-ci ilin yazında keçirilən parlament seçkiləri zervala yaxın kəslər tərəfindən qurulan milli demokratik birlik (rnd) qazandı. eyni il ais tək tərəfli olaraq hökumətlə atəşkəs elan etdi. ais hökumətə qarşı tək tərəfli atəşkəs elan edərkən rəqib təşkilat gia paytaxt əlcəzairin əsas yerlərində qırğınlar təşkil edərək xalq dəstəyinin azalmasına səbəb oldu.
1999-cu ildə əbdüləziz buteflikanın dövlət başçılığına seçilməsi və dərhal sonra cinayət, təcavüz və bombalı hücum kimi hərəkətlərə qarışmamış minlərlə islamçı üçün bağışlanma çıxarılması qarşıdurmaların şiddətini çox yüksək dərəcədə azaltdı.yanvar 2000-də ais lideri mədəni mezrag təşkilatın özünü uduzduğunu, əllərindəki hər cür silah və əsgəri vəsaiti təslim edəcəklərini eşitdirdi. buna baxmayaraq sülh prosesini qəbul etməyən gia-nın qarşıdurmanı davam etdirən gücləri zaman içində ortadan qaldırıldı. 2002-ci ilə gəlindiyində qarşıdurmaların az qala sıfırlanmasıyla hökumət qüvvələri qəti olaraq ölkəyə hakim oldular.