4. qısa etiraf olaraq tarixin bir küncünə keçsin: gözlərimi doldurmuş, üstünə içki içərək, saatlarla haqqında fikirləşməyimə səbəb olan, və film siyahısında "onluq" çıxardacağım halda, tərəddütsüz ilk beşliyə girəcək şahəsər, kubrickin tanrı olmasıyla bağlı ciddi şübhələr yaradmış, zirvə!

əfsuslar olsun ki texniki olaraq ağlamağı artıq bacarmıram: bu bir müddət sonra yaş, mühit, hisslərin idarə edilməsiylə əlaqəli, insanlıqdan çıxma hallarının başlanğıcıdır. ayrıca ifadə etməliyəm ki science fiction-ı tərzim və maraq dairəmdə deyil. bütün bu halları fikirləşdiyim vaxt, yeganə gözlərimi doldurabilmiş filmin science fiction olduğu reallığıyla qarşı qarşıya qalmaq, ruhumu çətin vəziyyətə salır.

məsələ burasındadır ki, bu film çəkiliş texnikası bir tərəfə olmaqla, hekayəsinin dərinliyi ilə də, silahını insan hisslərinin üstünə çevirib: hal 9000!
hal 9000 hissləri (duyğuları, sentimentallığı) olan idarə etmə funksiyalarına (həmçinin insani ehtiyaclara: fikirləşmək, anlamaq, empatiya) sahibdir. və kubrick tərəfindən bu tip xarakterin yaradılması, (hal-un görüntüsü sadədir: dairəvi stil içində qırmızı işıq) o an ki hisslərimi məhv etmək gücündəydi.

hər nə qədər; fikirləşmək, anlamaq, empatiya və prinsiplər gün keçdikcə insandan uzaqlaşsa belə (etiraf etməyə davam edim: yəqin ki məni kədərləndirən də bu idi) insana aid instinktləri, çox yox, yarım əsr sonra insanın sahibinə çeviriləcək texnologiyanın funksiyalarında görmək, dəhşətli mənzərəydi.

hal 9000 riski azaltmaq üçün prinsipial qərar verərək, qapıları bağlayır. bu təbii ki onun ölümüylə nəticələnir. lakin ölüm anını xatırlayaq: o insan kimi yalvarır (hətta mənə qalsa, bir mexanika insandan daha inandırcı yalvarmağı bacarır) yaşamaq istədiyini dilə gətirir. təsadüfi deyil ki onun da ölümü, yox edilişi, vəhşi insan tərəfindən reallaşdırılır.

solarislə qiyaslanmayacaq dərəcədə yaxşı filmdir (ki, solarisi texniki bucağdan daha çox bəyənirəm) əlaqələri yoxdur; hətta rəvayətlərdən biri odur ki, tarkovski bu filmi izlədikdən sonra, solarisi çəkməyə qərar verib. bilmirəm bu hadisə nə dərəcədə real, vəya qeyri realdır: bildiyim sadəcə, əgər bu doğrudursa, tarkovski öz eqosuna uduzmağı seçib sadəcə.