(youtube: 
)
)hərfi tərcümə etsək, "yaxşı ölüm" , ləqəblərinə baxsaq, "ədalətli ölüm" "intihar" "ağrısız ölüm".
etik yönü * leqallığı deyil! ilə bağlı inkişaf etməmiş və inkişafda olan ölkələrlə inkişaf etmiş ölkələrdə müzakirələri və mübahisələri müqayisə etdikdə beyninizdəki "niyə?" suallarından birinin daha azalmasına səbəb ola biləcək, müasir dövrdə gəldiyimiz əlimizdəki bəşəri tibbi və hüquqi imkanlarla "öz ölümünü imzalamanın sivil yolu” deyə adlandırılan, dinlər tərəfindən ciddi qınaq obyektinə çevrilməklə cəmiyyətlərdə yetəri qədər yayğınlaşmayan prosedurdur.
evtanaziya öz əcəlin olmadır. öz sevimli şinigamin olmaq. özünü tanrı deyə hiss etməyə cəhddir. bütün varlığını, həyatını, sevdiklərini, sahib olduğun hər şeyi bir kənara qoya bilməkdir.
üsyan etmək deyil evtanaziya, heç bir canlının verə bilməyəcəyi şüurlu qərarı verə bilməkdir.
gühandır mı?
ədalətlidir mi?
vicdanidir mi?
yolverilmədir mi?
bunlardır mübahisə mövzuları.
evtanaziya nədir?
bir insanın və ya heyvanın (!) həyatının, davam edilə bilməyəcək, sağalmaz və dözülməz olması şəklində qəbul olunması səbəbi və əsası ilə ağrısız və ya minimal ağrı ilə öz qərarı vasitəsilə hüquqi çərçivədən çıxmaq və ya çıxmamaqla müxtəlif üsullarla bitirmək qərarı və tətbiqatıdır.
hippokrat evtanaziyanı tətbiq edərdi mi? etməzdi. * hippokrat andını onun hazırlamadığı gerçəyini göz özünə alaraq bu iddianı edirik. hippokrat andına görə qəbul edilmir bu. qədim yunan və roma filosofları, müalicə etmə, sağaltma iqtidarında olmayan şəfa ustalarına dəstək olmağa çalışırlarmış kimi, bəzən bu barədə fikirlərini gizlətməyiblər, bir çoxu isə belə xəstələrin ölümünü daha doğru yol saysa da, yolverilməz olduğu barədə, intiharla qarşılaşdırma edərək düşüncələrini bildiriblər.
aristotelə görə, intihar yolverilməz idi, ancaq seneca insanların, həyatlarını sonlandırmaq barədə qərarlarını vermək hüquqlarının olduğunu iddia edirdi.
sonralar, zamanla təktanrılı dinlər yarandı. fikirlər modifikasiyalara uğradı.
Michel de Montaigne deyirdi ki, tanrı insanları bu hala salaraq, onlara könüllü ölüm üçün şans verir.
Francis Bacon isə ən yaxşı çarəni öldürməkdə görən həkimlərə dəstək olurdu, bunu doğru sayırdı.
Evtanaziya barədə David hume of suicide
kitabında bu məsələyə geniş aspektdən yanaşır, zamanının ciddi yön verən şəxslərindən birinə çevrilir.Nitşe bu barədə "şüuru yerində, cəmiyyət üçün yararsız və həzzləri yox edən xəstəliklərin ölüm səbəbiyyəti verə bilməsinin yetərincə qəbul görməsi gərəkdiyi" düşüncələri hume-nin kitabı ilə bağlı qeyd olaraq yazılmışdı.
Kant isə radikal şəkildə intiharı rədd edirdi. Qəbulolunmaz olduğunu bildirirdi.
Thomas more isə utopiyasında bundan bəhs etməkdən çəkinmir.
Bəli, indiyə qədər gəlib-keçmiş bütün dövrlərdə, şüurlu qərar verə bilən insanlar arasında bu mübahisə mövzusu olmuş və olacaqdır. istər filosof olsun, istər olmasın, istər xəstə olsun, istər olmasın, istər həkim olsun, istər olmasın, bu müzakirələr, hərənin öz "doğru" baxış bucağına görə heç bitməyəcəkdir. Doğru baxış bucaqları arasında nisbətlər zaman-zaman dəyişəcək, ancaq overton pəncərəsi çoxdan açılmışdır. Siz kamikadzelərə sən səhvsən, cihadçılara sənin bunu etməyə haqqın yoxdur desəniz, sizə verəcəyi cavabı təxmin edirsiniz. ölüm/qalım, inanc və inancsızlıq məsələlərinə hər zaman bu prizmadan yanaşılacaqdır.
darvinizmin inkişafından sonra "təkamülün gətirdiyi heyvan-insan müqayisəsi, qohumluğu münasibətləri" tərəflər arasındaki nisbətləri dəyişdirməyə "müvəffəq oldu".
Dünya müharibələri, hitler almaniyası, yüksək texnologiyalar insanlığı dəyişdirdi, həm düşüncələri dəyişdirdi, həm də üsulları. bəs evtanaziya neonazizmdir mi? kiminə görə hə, kiminə görə deyil. ancaq sterbehilfe adı altında tətbiq olunan evtanaziya çeşidləri heç də az yayğın deyildi. bəli, ciddi fiziki qüsurluları və "faydasız" , " gərəksiz" yaşlıları öldürə bilmək hüququ vardı dövlətin. (baxma: Action T4)
evtanaziyanın leqal və ya illeqallığı barədə;
evtanaziya 2 yerə ayrılır;
-passiv evtanaziya.
-aktiv evtanaziya.
passiv evtanaziyada, xəstəyə sağalması üçün edilən müdaxilələr kəsilir, yetərli dərman miqdarından məhrum edilir. təbii ki, könüllü və qanunvericiliyə uyğun şəkildə bu müdaxilə reallaşdırılır.
aktiv evtanaziyanın yolları;
- ölümcül inyeksiya tətbiqi ilə.
-yüksək dozada dərman verilməsi ilə.
-insanı həyata bağlayan tibbi yaşam dəstəyi texnologiyalarının söndürülməsi ilə.
aktiv evtanaziya hansı ölkələrdə leqaldır?
bu
linkdən görülə bilir dünya xəritəsində vəziyyətin nə yerdə olduğu.2014cü il bilgilərinə əsasən, Hollandiya, Belçika və Lüksemburq kimi ölkələrdə * benilüks! aktiv evtanaziya, yardımlı intihar isveçrə, Almaniya, Albaniya, Kolumbiya,Yaponiya və ABŞın Washington, Oregon, Vermont, New Mexico və Montana kimi bölgələrdə leqaldır.
Meksika, Tayland, Estoniya, Avstraliyanın şimal bölgəsi və Kaliforniyada isə artıq (!) kriminal hadisə, cinayət sayılır.
Bəzi dünya ölkələrini misal verəcək olsaq;
Avstraliyada bu mövzuda dr. death deyə adlandırılan, Philip Nitschke evtanaziyanı tətbiq etmək üçün "qurtuluş maşınını"
ixtira və bir neçə nəfərin ölümünə yardım edir. ancaq indi ölkədə bu işə qarşı ciddi basqı ilə yanaşılır.Belçikada 2002ci ildən bəri ölənlər arasında çoxunun terminal vəziyyətə gəldiyindən ölümü seçdiyi, gənc, qadın və çoxu ölümcül xərçəng xəstələri olaraq evlərində vəfat etmək imkanlarından yararlandığı statistikası çıxarılıb. 2013cü ildən etibarən isə qanunvericiliyə "evtanaziyanın nə olduğunu dərk edən və qərar verə bilən" "ailəsi və həkimlər tərəfindən dəstəklənən" "dözülməz ağrıları olan və tibbi çarəsi olmayan" 18 yaşından kiçik uşaqlar üçün də evtanaziyə barədə qanun əlavə edildi.
Hindistanda leqal olan "daimi vegetativ funksiyalarla hüdudlu həyata davam edən kəslərin həyatda qalması üçün dəstək olan cihazdan ayrılması" ilə bağlı qanundur. Ancaq aktiv evtanaziya hələ də illeqaldır.
israil qanunvericiliyi isə dini dominantlıq səbəbilə həyatı qısaldan hər hansı bir əməliyyat və ya prosesə qəti şəkildə icazə vermir, nəinki passiv intihar. bir ara sabbat saatı bənzəri mexanizma təklif edilsə də yaxın duran olmadı.
Yaponiya - qadağa? yoxdur. qanunvericilik? hüquqi proseslər? əlbəttə var.
1962də Nagoyada, 1995də Tokaidə müvafiq olaraq passiv və aktiv evtanaziya ilə bağlı aktlar gerçəkləşdi.
Passiv evtanaziya üçün;
1) şəxs, çarəsiz olmayan bir xəstəlikdən əziyyət çəkməli, terminal dönəmində olmalıdır.
2) şəxs müalicəsinin, həyatını davamını təmin edəcək tibbi proseslərin dayandırılması üçün könüllü şəkildə qərar verə bilməli, qərarını açıq şəkildə ifadə etməli və hüquqi yanaşmalar baxımından advance health care directive
əldə etməlidir.3) şəxsin passiv evtanaziyası "dializ" "kemoterapiya" "süni nəfəs aparatı" "qan köçürmələri" kimi müdaxilələrin davamlılığının qarşısı alınaraq həyata keçirilməlidir.
aktiv evtanaziya üçün;
1) şəxs problem/xəstəliyi səbəbilə dözülməz ağrılardan əziyyət çəkməli.
2) şəxsin ölümü qaçınılmaz və yaxın zamanlarda olmalı.
3) şəxs könüllü olmalı, qərar verə bilməli. (passiv evtanaziya kimi)
4) şəxsin ağrısının dindirilməsi və müalicəsi üçün ediləbiləcək bütün tədbirlər tükənməlidir.
Hollandiya avropada evtanaziyanın məskəni (ilk qanun qəbulu) sayılır. ingilitərədə ilk addımlar, mübahisələr gəlir, qanunlar müzakirə olunur və sairə və sairə və boom. o yerə gəlirlər ki, 10 il əvvəl uşaq evtanaziyası ilə bağlı ilk qərarlardan biri olan Qröningen protokulu
nu da qəbul edirlər.Bir ara da spina bifidalı xəstələrin, yeni doğulanların, lap heyvan evtanaziyası kimi, ailələrinin qərarı ilə həyatlarına son verilməsi ilə bağlı məsələ qaldırılmışdı.
ABŞ - aktiv evtanaziya qadağandır. Oreqon başda olmaqla yuxarıda adını qeyd etdiyim * Oregon, Vermont, Washington, New Mexico və Montana 5 ştatında yardımlı intihar - passiv evtanaziya qəbul olunub.
isveçrədə ölüm turizmi deyə adlandırılan bu
məsələyə də diqqət çəkilməlidir. ölmək üçün isveçrə! heç də iç açıcı bir slogan olmazdı, deyil?Azərbaycan, Türkiyə kimi ölkələrdğ konstitusiyaya, qanunvericiliyə görəə həm passiv, həm də aktiv evtanaziya ağır cinayətdir.
türkiyə.
azərbaycan?
error 404 not found
Haa, evtanaziyanın illeqal, dövlətin xəbərinin belə olmadığı (?) qurumlarca tətbiqi, yayğınlıq dərəcəsi, bu artıq tamam başqa mövzudur.
evtanaziya və dinlər .
islam - nə olursa olsun, insana həyat allah tərəfindən verilmişdir və ondan həyatını almaq hüququ da ona məxsusdur, öz həyatını sonlandırmaq barədə hər hansı düşüncə belə böyük bir günahdır. bəzən isə passiv evtanaziya ilə bağlı mübahisələr ola bilməkdədir. Açıq – aydındır.
musəvilik - eynilə, olmaz, qadağandır. bu həyat sənin malınmış kimi davrana bilməzsən.
xristianlıq - eynilə, olmaz, qadağandır. həyatın müqəddəsdir, nə olursa olsun, yaşamaq üçün çapalamalısan. papanın fikirləri.
buddizm - qəti! olmaz. ölümünü gətirəcək heç bir hadisə və ya prosesə qarışmağa haqqın və hüququn yoxdur.
monotonluq diqqət çəkicidir.
kimin haqlı, kimin haqsız olduğu?
hanı haqsız? haqq yaşamdır. ölüm? Bu şəkildə ölüm günahdır.
ölüm haqqdır. bəzən (?) yaşamdan daha gözəldir(imiş). ancaq özünə istədiyin zaman layiq görə bilməyəcəyin haqqdır.
ölümü heçməklə haqsızlıq etmək?
ən pis yaşamı belə qəbullanmalı, ölümü seçməməlisən. yoxsa ölüm sonrası ən pisinə layiq görülərsən.
ən pis yaşam sınaq imiş?
ən yaxşı yaşamı qəbullanmalı. ölməmək üçün əlindən gələni etməli.
ən pis yaşam sınaq imiş?
evtanaziyanın "qurbanları" və "qatilləri" .
Bir neçə məşhur nümunə;
1) ən məşhur ad: Jack Kevorkian
. erməni əsilli amerikalıdır. bəli, ilk diqqət edəcəyiniz yönü yəqin ki, soyadı olacaq. başqa da bir şey gözləmirdim! atası ərzurum yaxınlığından, anası isə sivas yaxınlığından immiqrant olub. Lağn?
ölüm maşını , doktor ölüm deyə adlandırıla biləcək şəxs. "silsilə qatil" deyə adlandırılsa da, "karyerasının zirvəsində" bir neçə illik həbs cəzası çəkməyə məhkum edilmişdi.
ilk qurbanı alzheimer xəstəsi 54 yaşlı Janet Adkinsdən sonra 100dən çox insanın həyatında (?) səssiz və sakin şəkildə, "yüngül ölüm" gerçəkləşdirilməsinə vasitəçi olmuşdur. bu dönəmdə tatu qadağası belə qoyan miçiqanda bu yolverilməz idi. Ancaq bu dövrlərdə onun vəkili Geoffrey Fieger idi.
patoloq, öz xüsusi metodu olan "thanatron" və "mercitron" la ölümü təmin edirdi. ölümləri qardaşı Margo Janusun adına açdığı klinikasında gerçəkləşdirirdi. yanusun 2 üzlü
olması da həyatın acı gerçəklərindəndir təəssüf ki.bir başqa yüzillikdə, ölümündən 4 il əvvəl həbsxana həyatı sona çatan kevorkyan hepatit c - dən vəfat edir. ağciyər emboliyasından, bir qan pıxtısı hissəciyindən.
kim ölüm gətirən həkim olaraq xatırlanmaq istəyər ki? bu adam?
cavablar özünüzdədir.öldürdüyü adamların siyahısı? Səbəbi?
--spoiler--
1. janet adkins 1990 f 54 alzheimer's disease
2. sherry miller 1991 f 43 ms
3. marjorie wantz 1991 f 58 abdominal and pelvic pain
4. susan william 1992 f 52 ms
5. lois f. hawes 1992 f 52 lung cancer
6. catherine andreye 1992 f 46 breast cancer
7. marguerite tate 1992 f 70 als
8. marcella lawrence 1992 f 67 heart dz, emphysema, failing liver, arthritis
9. sue weaver williams 1992 f 52 ms
10. jack. e. miller 1993 m 53 bone cancer
11. stanley ball 1993 m 82 pancreatic cancer, blind
12. mary biernat 1993 f 73 breast cancer
13. elaine goldbaum 1993 f 47 ms
14. hugh e. gale sr. 1993 m 70 emphysema, congestive heart dz
15. martha ruwart 1993 f 41 duodenal and ovarian cancer
16. jonathon grenz 1993 m 44 mouth and throat cancer
17. ronald mansur 1993 m 54 bone and lung cancer
18. thomas hyde jr. 1993 m 30 als
19. donald o'keefe 1993 m 73 BONE CANCER
20. merian frederick 1993 f 72 als
21. ali khalili 1993 m 61 bone cancer
22. margaret garrish 1994 f 72 rheumatoid arthritis, colonic diverticulitis, osteoporosis, legs amputated, loss of one eye
23. john evans 1995 m 78 pulmonary fibrosis
24. nicholas loving 1995 m 27 als
25. erika garcellan 1995 f 60 als
26. esther cohan 1995 f 45 ms, painful ulcers
27. patricia cashman 1995 f 58 breast (and bone?) cancer
28. linda henslee 1996 f 48 ms
29. austin bastable 1996 m 53 ms
30. ruth neuman 1996 f 69 uterine cancer, diabetes, stroke, paralysis
31. lona jones 1996 f 58 brain cancer
32. bette lou hamilton l996 f 67 syringemyelia
33. shirley kline 1996 f 63 bowel cancer
34. rebecca badger 1996 f 39 ms (disputed by medical examiner)
35. elizabeth mertz 1996 f 59 als
36. judith a. curren 1996 f 42 chronic fatigue & immune dysfunction syndrome
37. louise siebens 1996 f 76 als
38. patricia smith 1996 f 40 ms
39. pat digangi 1996 m 66 cancer, stroke
40. jack leatherman 1996 m 73 pancreatic cancer
41. isabel correa 1996 f 60 spinal diseases, pain
42. richard faw 1996 m 71 colon cancer
43. wallace j. spolar 1996 m 70 multiple sclerosis
44. nancy de soto 1996 f 55 als
45. barbara a collins 1996 f 65 ovarian cancer
46. loretta peabody 1996 f 54 ms
47. elaine lousie day 1997 f 79 als
48. lisa lansing 1997 f 42 crohn's disease
49. helen p. livengood 1997 f 59 severe arthritis pain & crippling esophagus problems
50. albert miley 1997 m 41 quadraplegia
51. janette knowles 1997 f 75 als
52. heidi aseltine 1997 f 27 aids
53. delouise bacher 1997 f 63 m.s.
54. janis murphy 1997 f 40 CHRONiC FATiGUE SYNDROME, fibromyalgia
55. lynne lennox 1997 f 54 ms
56. dorinda scheipsmeier 1997 f 51 ms
57. karen shoffstal 1997 f 34 ms
58. janet good 1997 f 73 pancreatic cancer
59. thomas summerlee 1997 m 55 ms
60. carol fox 1997 f 50's ovarian cancer
61. deborah sickels 1997 f 43 ms
62. natverlal thakore 1997 m 78 parkinson's disease
63. kari miller 1997 f 54 ms
64. john zdnaowicz 1997 m 50 als
65. lois carol hawkins caswell 1997 f 65 CHRONiC PAiN syndrome
66. annette blackman 1997 f 34 m.s.
67. john o'haria 1997 m 54 stroke, gout, kidney problems
68. naida foldes 1997 f 72 cancer
69. naomi sachs 1997 f 84 osteoporosis
70. bernice gross 1997 f 78 m.s.
71. martha wichorek 1997 f 82 various ailments
72. rosalind hass 1997 f 59 breast cancer
73. cheri tremble 1997 f 46 breast cancer
74. margaret weilhard 1997 f 89 stroke, paralysis, blindness
75. mary langford 1997 f 73 breast & lung cancer
76. franz-johann long 1998 m 53 possible bladder cancer
77. nancy ruth rush 1998 f 81 lung cancer, emphysema, ulcers
78. carrie hunter 1998 f 35 aids
79. jeremy allen 1998 m 52 KiDNEY CANCER
80. muriel clement 1998 f 76 advanced parkinson's disease
81. roosevelt dawson 1998 m 21 quadriplegia
82. patricia greyham 1998 f 61 RHEUMATOiD ARTHRiTiS
83. william connaughton 1998 m 42 fibromyalgia
84. waldo herman 1998 m 66 lung cancer
85. mary judith kanner 1998 f 67 huntington's disease
86. shala semonic 1998 f 47 als
87. colleen wilson 1998 f 74 als
88. jack schenbern 1998 m 89 PROSTATE CANCER
89. priscilla hiles 1998 f 73 chronic arthritis, sciatica, degenerative disk disease, asthma
90. lucille alderman 1998 f 86 heart disease/osteoarthritis
91. mathew johnson 1998 m 26 quadriplegia
92. emma kass 1998 f 68 lung cancer
93. joseph tushkowski 1998 m 45 quadriplegia
və neçə daha açıqlanmayan, gizli saxlanılanlar.
--spoiler--
uğurları ilə girdiyi siyahı? ginnesin rekordları kitabı?
nə böyük uğurmuş!
bu siyahıya girmək istəyənlər?
(yazıda bəhs olunan digər vasitələrlə birlikdə, evtanaziya cihazları barədə buradan
oxuya bilərsiniz.)əlavə olaraq evtanaziya vaqonu
kimi maraqlı bir inkişaf etdirilmiş ideya vardır. belə bir şey;(youtube: )
)olar mı? olar.
amma çətin ki olsun.
2) ölməyi haqq etdiyini düşünüb, (?) ölmək istəyib, ölə bilməmək?
qurban
əsl budur. faciə budur.şükr etməmək?
3) eluano englaronun faciəsi?
ya atasının?yoxsa berluskoninin?!
şükr etməmək?
4) alp reel hadisəsi vardı bir də. fikirləri qarışdıracaq bir hekayə?
şükr etməmək?
5) həyat çox ədalətsizdir,
Brittany Maynarda qarşı, deyil? sınaqda idi və sınaqdan üzüağ çıxmamağı seçdi.şükr etməmək?
6) evtanaziya ilə daha kimlər ölüb?
- ingiltərə Kralı V. George 1910-1936cı illərdə ingiltərə kralı idi. 1ci dünya müharibəsi illərində bir dəfə atdan enərkən ciddi xəsarət almışdı. Bunun üstünə ciddi tənəffüs yolu xəstəliyi baş qaldırdı və psixologiyasında problemlər yaranmağa başladı. Həkiminə və ətrafa durmadan söyüş, iyrənc ifadələrdən çəkinməyən kralın "yaxşılığı üçün" həkim ona 20 yanvar günü morfin və kokaindən ibarət bir qarışıq inyeksiya etməyə məcbur qaldı. Öləndə son sözləri Seni bulacağım olum
olmuşdu.- Vinayak Damodar Savarkar - bu.
- Annie M. G. Schmidt - bu.
- Edward Brongersma - bu.
- Karen Ann Quinlan - bu.
- Nancy Crick - bu.
- Terri Schiavo - bu.
- Piergiorgio Welby - bu.
- Herbert Fux - onu bəlkə də tanıyırsınız.
- Giovanni Nuvoli - bu.
- Chantal Sébire - bu.
diqqətlə baxın!- Hugo Claus - bu
- Friedhelm Konietzka - bu.
- Belçikalı əkiz qardaşlar bu.
!şükr etmək?
"şükr etmək?" tərəfsizliyin sualıdır. tərəf, sizsiniz.
heyvan evtanaziyası.
ən az uşaq evtanaziyası qədər həssas olunması gərəkən mövzudur.
çünki haqqında qərar vermək üçün şüurlu olmaq şərti vardı. bəs?
eynilə insandakı kimidir
bir çox mövzu. uzun yazmağa gərək yoxdu. yetərli yayğınlaşması olmayacaq kimi görünür onsuz da. niyə?bu
kimi şeylərə duyarsız qalmaq daha asandır. nəyimizə lazım? bəli, yazının ilk cümləsindəki tanıma bir daha qayıda bilərsiniz.
heyvanı (!) silahla vurub öldürmək varkən niyə belə bir yol seçilsin ki?
ümumiyyətlə niyə belə bir yol seçilsin ki? sualları çıxar qarşınıza.
insan evtanaziyası barədə nə düşünürsə, eyni şeyləri düşünər fikrini bildirən şəxs.
empatiya?
evtanaziya ilə bağlı filmlər;
(bax: mar adentro) (the sea inside)
(baxma: You Don't Know Jack) (kevorkyan barədə)
(baxma: guzaarish)