4. ən ağir məğlubiyyət- ibrətlər alinmayan məğlubiyyətdir
qarabağ müharibəsi haqqında cəmiyyətimizi, xüsusən gənc nəsli, geniş mənada maraqlandıran 91-94-cü illərdə ermənilərə niyə məğlub olduğumuzun səbəbidi.
o illərdəki, dövlətin daxili və xarici siyasətini, dövlətin və cəmiyyətin bütün növ fəaliyətlərinin qarşılıqlı təsirini əhatə edən dərin kompleks sistem analiz dövlətimiz tərəfindən, təəsüf ki, aparılmayıb və xalqımıza təqdim olunmayıb. ona görə insanlarımız fərdi və qrup mövqe və maraqlarına, anlayış və düşüncələrinə, emosiyalarına uyğun zahirdə olan səbəblərdən birini seçib, özlərini suala cavab tapmış hesab edirlər. bu sahədəki “vakuumu” isə illər keçdikcə müasir cəmiyyətimizin bir hissəsinin şuurunda yer almış- “ermənilər bizdən daha cəsur və döyüşkən millətdi” kimi- yeni “səbəblər” doldurur, halbuki bunların çoxu ictimai rəyi məğlubiyyətin əsl səbəblərindən yayındırır.
hərbi məğlubiyət bəsit hadisə olmadığından, bir neçə əsas səbəbləri olur. məğlubiyyətin əsas səbəblərini müəyyən etmək üçün müharibənin baş verdiyi konkret- tarixi şərait və müharibə tarixi dərindən öyrənilməlidir. əsas səbəblərin hər birinin açıqlaması bir elmi monoqrafiyanın mövzusu və tədqiqat predmetidi.
tam müəyənliklə yalnız onu deyə bilərik ki, məğlubiyətimizin baş səbəbi- bu münaqişəyə- müharibəyə(mahiyyətcə- növbəti tarixi sınağa) millət, dövlət olaraq, hazır olmamağımızda idi. hərtərəfli hazır olmamağımızda. dövlət rəhbərlərin, siyasətçilərin, ictimai- siyasi fəal qrupların, hərbçilərin, əsgərlərin, sadə xalqın- bir sözlə millətin hər təbəqəsinin öz vəzifələrinə uyğun bu məğlubiyyətdə payı və məhsuliyət var.
dövlətçiliyi olan millət və gələcək nəsillər bu acı təcrübədən ibrətlər və örnəklər götürməlidir. ibrətlər çıxarılmayan məğlubiyyət yeni məğlubiyyətlərə zəmindi, ona görə ən ağır və gələcəyə uzanmış məğlubiyyətdi.
qarşısında ərazi bütövlüyünü bərpa etmək vəzifəsi duran millət və dövlət yaxın hərb tarixini bilməyə, ondan ibrətlər və örnəklər hasil etməyə borcludu.

"qazilər" fb- qrupunun əsas məqsəd və məramlari.
qrup, ermənistan- azərbaycan müharibəsinin əsasən- noyabr 1991- may 1994 illər- fəal hərbi fazasını düşmənlə silahlı mübarizənin gedişini öz səbəb-nəticə əlaqələri üzərindən öyrənir.
hərbi- elmi metodologiya müharibələr tarixini, tərəflərin hücum təşəbbüsünə uzun müddətli sahib olduqları və köklü dönüşlərə nail olduqları dövrlərə uyğun bölür. qarabağ müharibəsinin fəal hərbi fazası aşağıdakı dövrlərə bölünür:
1. 1991 il noyabr- 1992 il may.
1991-ci ilin noyabrından ermənilər tərəfindən 366-cı alayın silahları və döyüş texnikası vasitəsi ilə münaqişədə hərbi eskalasiya və silahlı toqquşmaların intensivliyinin kəskin artması və xarakterinin etnik münaqişədən ərazi işğalına keçməsi dövrü ermənilərin təşəbbüsü ilə başlanmışdı. hücum təşəbbüsü düşməndə olan dövr 1992-ci ilin mayına kimi davam etmiş və keçmiş dağlıq qarabağ muxtar vilayətinin(dqmv) ərazisinin və qarabağı ermənistanla birləşdirən laçının işğalı ilə bitmişdi.
2. 1992 il iyun- 1993 il fevral.
1992-ci ilin iyunun 12-i azərbaycan ordusu(“hərbi birliyin” rəhbərliyi ilə) düşmən üçün gözlənilmədən genişmiqyaslı hücuma keçmiş və hücum təşəbbüsünü ələ keçirməyə nail olmuşlar. 1992 il iyun-oktyabr ayları ərzində ordumuz qarabağın yarısını düşməndən azad etmişdi.
3. 1993 il fevral- dekabr ayları.
1993-cü ilin fevralında ağdərə istiqamətində düşmən əkshücuma keçərək, hücum təşəbbüsünə yiyələnmiş və 1993-cü il ərzində dqmv-i və ətraf 6 rayonu işğal etmişdi.
4. 1993-cü il 28 dekabr- 1994-cü il may.
hücum təşəbbüsünün azərbaycan ordusuna yiyələndiyi dövr. kəlbəcər, çeyildağ, horadiz hücum əməliyatları. 1994 il aprel- may aylarında düşmən, ağdam- tərtər istiqamətində şiddətli hücuma keçərək, təşəbbüsü ələ almağa cəhd etsə də, ordumuzun mətin müdafiəsi nəticəsində buna nail ola bilməmişdi.
5. 1994-cü ilin mayından indiyə qədər davam edən "atəşkəs" dövrü.
qrup, eyni zamanda müharibə iştirakçılarının görüşdüyü yerdi. qrupda veteranların ümumi problemlərini işıqlandıran materiallara yer verilir.
qrupda müasir dövrün müharibələri də təhlil olunur.
nazim bayram.qarabağ müharibə veteranı.komandir