3. özünü məsih elan edən yəhudi. osmanlı torpaqlarında – izmirdə musəvi ailəsində bir oğlan uşağı dünyaya gəlib. sonralar özünü məsih elan bu oğlana ailəsi şabbetay zvi adını verir. osmanlı mənbələrində sabetay sevi, aziz muhammed efendi adları ilə xatırlanan bu din adamı tarixdə önəmli bir mövqeyə sahib olub.

22 yaşında məsihlik iddiasına düşən sabetay bütün yəhudiləri xilas, onları yenidən israilə qaytarıb məbədlərini bərpa edəcəyinə inanırdı. onun iddiaları yəhudiliyi iki yerə parçaladı. sabetayın hər qitədə minlərlə müridi, ardıcılı yetişməyə başladı.

talmutla bağlı bilgilərini baş xaxam ravin eskapadan və alba torahdan almışdı. elmə olan marağı və uğurlarını nəzərə alaraq ona çox erkən yaşında “xaxam” dini rütbəsi verilir. 15 yaşına qədər yəhudiliyin təməl prinsiplərini, “tövrat”ı, öyrənən sabetay sevi 15 yaşından sonra “kabbala” təlimi ilə məşğul olmağa başlayır. mistik dünya görüşü və melanxolik bir şəxsiyyət olması ona əlavə üstünlüklər qazandırırdı. ətrafındakılar onu sirli və kəramət sahibi bir adam kimi tanıyırdılar. tərəfdarlarını heyrətləndirməyi bacarırdı. tez-tez oruc tutur, həddindən çox yuyunur və tez-tez təkliyə çəkilirdi.



--alinti--
"izmirli yəhudilər sabetayı dinlərini pozduğu üçün ölümə məhkum edirlər. amma bu qərar icra olunmur və osmanlı sarayına şikayət ünvanlayırlar. əvvəlcə osmanlı dövləti onu ciddiyə almasa da, yəhudi din adamlarının şikayətləri çoxaldıqca narahatlıq başlayır. nəhayət ki, sabetay həbs olunur və ədrinədə iv mehmetin qarşısına çıxarılır. sabetay sultandan onu məsih kimi tanımasını və israil torpaqlarının ona verilməsini tələb edir.

qarmaqarışıqlığı nizama salmaq üçün fazil əhməd paşa sabetayın istanbula göndərilməsini tələb edir. ədrinədə padşaha meydan oxumaqda günahlandırılan sabetayı vəzir mustafa paşa, şeyxülislam minkarizadə yəhya əfəndi, padşahın imamı vani əfəndidən ibarət məhkəmə heyətinin qarşısına çıxarırlar. padşah iv mehmet məhkəməni pərdə arxasından izləyirdi. sabetay türkcə bilmədiyi üçün yəhudidən dönmə həkimbaşı həyatizadə mustafa fevzi əfəndi tərcüməçilik edirdi. məhkəmə sabetaydan möcüzə göstərməsini istəyirdi. bu təklifi eşidən sabetay titrəməyə başlayır və möcüzə göstərməyinin mümkün olmadığı ortaya çıxır. bunu görən həyatizadə ona müsəlman olmağı təklif edir. sabetay “bu can bu bədəndə olduğu müddətcə” müsəlman olacağına and içir və kəlmeyi-şəhadət gətirir. padşah ona 150 axça maaş təyin edir və qapışıbaşı vəzifəsini verir.

sabetayçılar sevinin müsəlman olmasını belə izah edir: “musa fironların sarayında bir misirli kimi yaşamışdı. sabetay da öz xalqını xilas etmək üçün müsəlman olmalı və bir türk kimi yaşamalı idi.” sevinin özü isə belə açıqlama verir: “tanrı məni ismaili, yəni müsəlman etdi. mən qardaşınız qapıçıbaşı məhəmmədəm. o əmr etdi. mən itaət etdim”."