1. bugün etibarilə altılıq dövlətləri ilə nüvə enerjisinin yalnız elmi məqsədlər istiqamətində istifadə olunacağı barədə qarşılıqlı razılıq əldə etmiş dövlət. razılıq əsasında irana qarşı avropa birliyinin qəbul etdiyi, embarqo qoyulması nəzərdə tutulan 7 qətnamənin tərkibinə xitam verilmiş və iran yenə də ixrac və idxal proseslərində bütün qərb dövlətləri ilə iqtisadi əlaqədə olma imkanı əldə etmişdir.təkcə abş embarqonu qaldırmamışdır. ancaq israil və səudiyyə ərəbistanı problemini həll etdikdən sonra abş da embarqonu il sonuna kimi qaldıracaq. beləliklə iran neft və qazı dünya bazarında ciddi qiymət dəyişikliyinə səbəb olacaq. təbii ki ucuzluğa doğru olacaq bu dəyişiklik. bununla da iran rusiya və türkiyə kimi ənənəsiz dövlətlərə və abş-a məqsədyönlü xarici siyasətin, xalq iradəsi və güclü diplomatik bürokratiyanın nələrə nail olacağını göstərdi.
bundan ən çox zərərli çıxan isə rusiya və onun qulbeçəsi olan azərbaycan oldu. niyə?
deyim niyə. deməli artıq iran neftinin önü açıldığı üçün neftin qiymətində kəskin azalma olacaq ki, bu da ayaq üstə yalnız neft pulları ilə duran rusiya və azərbaycan kimi içi boş dövlətlərin valyuta rezervlərini əritməyə başlayacaq.türk axını layihəsinin batmasının birinci səbəbi də iranıa potensiyal anlaşmanın ilk xəbərçisi oldu. onsuz da türk axınından gələn qazı avropa almayacaqdı, çünki qaz rusiyanın idi və avropa yeganə şərt kimi qazın ukrayna üzərindən gəlməsini tələb edirdi. rusiya bundan imtina etdiyinə görə türk axını batdı. iranın azərbaycana növbəti zərbəsi isə tanapa alternativ bir layihə təklif etməsi olacaq. bu hələ bilinmir amma məncə olacaq.
azərbaycan üçün dolayı yolla desək, ilham üçün yolun sonu görünməyə başlayır. neft və qaz qiymətlərinin düşməsi və devalvasiya artıq hiss olunmağa başlayır. 2001-ci ildən neft fonduna daxil olan 114 milyard dollardan cəmi 34 milyard qalıb. bu təbii ki rəsmi rəqəmdir. hətta mənim eşitdiyimə görə bizimkilər bp ilə əlbir olub uçotdan kənar neft satırlar, öz də külli miqdarda. ceyhanda da konteynrlarda uçotdan kənar xeyli neft satıblar indiyə kimi. o iran, bu da azərbaycan.
iranın mallarının dünya bazarına çıxması və xaricdən idxal edəcəyi zəruri təlabat malları və texnika, ruhaninin edəcəyi reformlar ölkənin aydın bir gələcəyinin olacağına işarədir.