4. (baxma: qərar verməyin dayanılmaz ağırlığı)
din və bənzəri düşüncələrə sahib insanların hamısına aid edilə biləcək tespitdir. səbəb isə sadədir. təsəvvür edin ki, həyatda qarşınıza çıxacaq 70-80% hadisələrdə necə reaksiya verməli olduğunuzu əvvəlcədən müəyyən edən qaydalar yığını var. bu qaydalar çoxlarımızın xoşuna gəlməyə bilər. düzgün, ədalətli olmaya bilərlər. ancaq gəlin boynumuza alaq ki, əksəriyyəti olduqca uğurlu, effektiv qaydalardır. yəni fərdin və sürünün özü üçün uğurludur. nəzərə almaq lazımdır ki, heç bir din bir və ya bir neçə şizofrenin ağlından çıxmış qaydalar yığını deyil. bütün dinlər bir-birindən nələrisə götürür və bu sahədə on min illərin təcrübəsi var.
insanın həyat fəaliyyəti zamanı onun enerjisini ən çox tükətən şeylərdən bəlkə də ən böyüyü qərar vermək məsuliyyətidir. seçim etmək, qərar vermək üçün gün ərzində sadəcə müəyyən qədər şansımız var. bunları işlətdikdən sonra beynimiz çox yorğun olur. insanlar ona görə də həmişə hər şeyə əvvəlcədən "hazırlaşmağa" çalışırlar. əvvəlcədən müəyyən qaydaları, hazır seçimləri qərarları olan insan olmayanlardan ən azı 20 addım irəlidədir. çünki həm enerjisinə qənaət edir, həm də işləri sadə saxlayır.
bu məsələnin ucunu əslində çox şeyə bağlaya bilərsiniz. sürü psixologiyasından tutmuş, kapitalizmə və s. qədər. məsələn uşaq vaxtı olduğumuz məktəbin uşaqlarının həmişə haqlı, digər məktəb uşaqlarının isə həmişə düşmən olduğunu fikirləşmək bizim həyatımızı sadələşdirirdi. çünki bir konflikt zamanı seçim etməli deyildik, əvvəlcədən hazır idi seçimlər. eləcə də indi. insanlar rahatlıqla düşmən ölkənin insanlarının pis, qəddar, qeyri-insan olduğuna inana bilir. çünki rahatdır, həyatlarından əlavə stres, seçim və s. azaldır. insanlar var ki, tanış olduqları insanların bürcünü soruşurlar. və bürcləri müqayisə edib, onlarla münasibətinin tutub-tutmayacağına qərar verirlər. bu ideyanın necə absurd olduğunu bir kənara qoyun, sadəcə fikirləşin ki, bu adamın ruh halı sizinkindən nə qədər çox rahatdır və sizdən daha cəsarətli sosial əlaqələr qurur. bir başqa misal: bu yaxınlarda kimsə qadınların nəyə görə ayaqqabıya fikir verdiyini soruşmuşdu. eyni məntiqlə bunu da izah etmək olar. qadınlar onsuz da nəslini davam etdirmək hüququna malik kişi seçməklə vəzifələndiriliblər və məsuliyyət onların həyatlarını məhv edir. bu xırda kömək, yəni ayaqqabıya baxıb kişinin statusuna qərar vermə imkanı, nə qədər absurd olsa da işi sadələşdirir və uğurludur. bu tip şeylərə sahib olmaq müəyyən döyüş sənətinə yiyələnməyə bənzəyir. biz rəqibimizin hər hərəkətini həyəcanla necə dəf edəcəyimizi düşünərkən, rəqibimiz bizi fəndə salıb göt-baş edir. çünki əvvəlcədən nə edəcəyini bilir.
son olaraq dinin və yuxarıda sadaladığım şeylərin insan həyatını sadələşdirdiyi danılmazdır. mənə qalsa mən yenə də çaylak kimi ortalıqda gəzməyi üstün tutaram, şüphələnmək mənə daha cazibədar gəlir, nəinki əmin olmaq. amma boynuma almalıyam ki, digər tərəfin də yaşadıqları həyat tərzindən yapışmaq üçün əsaslı, başa düşülən səbəbləri var. son olaraq, işin içinə statistika qatmasam qarnım ağrıyar. gənc və uşaq ikən edilən bu sadələşdirilmələr, əvvəlcədən müəyyən olunan qaydalar uğurludur, ancaq həmişə yox. nəticə etibari ilə həyatda hər şey misilsizdir və əvvəlcədən hazırlanan qaydalar həmişə işə yaramır. yəni ki, qızlar, ehtimal var ki, cırıq vietnamka geyinən bir ağ atlı alfa erkəyi qaçırdacaqsınız. amma yaş artdıqca insanlar bu qaydalarını təkmilləşdirir. səhv etmə faizi aşağı düşür və bildiyiniz ağsaqqal tipi formalaşır, hansıların ki hər şeyi bildiyini düşünürük. amma belə deyil təbii ki. son olaraq məsləhətim. yuxarıda sadaladığım bütün faydalara baxmayaraq özümə və sizə məsləhət görərdim ki, bu tip qaydalardan uzaq olun. yalnız bu yolla imkanlarımızın sərhəddini basmaq, yeni imkanlar tapmaq mümkün olur. bu yolla biz sıradan biri olmaqdan çıxa bilərik. ümid edirəm elədir.
hörmətlər.