2. yazının müəllifi nazim bayramdur. yazı həm qarabağ müharibəsində iştirak etmiş tankçımız haqqında, həm t-72 barədə mövzunu əhatə edir:


vüqar mürsəlov elə bir tankçı olub ki, t-72 tankını istehsal edən zavodun mühəndisləri onun, (tank)ın mürəkkəb elektrik sistemindəki bir nasazlığı aradan qaldırarkən, tank qülləsini üfüqü səthdə (sağa-sola) hərəkət etdirən xəttə bir prinsipial texniki-konstruktiv məsələnin həllini tapdığını aşkar etmiş və heyranlıqlarını gizlətməmişdilər.


ruslar xahiş etdilər ki, bunu edən tankçını onlarla görüşdürüm. dedim, təəssüf ki, o həlak olub. onda icazə istədilər ki, qüllənin içini söküb, onun həllinə baxsınlar və söz verdilər ki, olduğu kimi yığacaqlar. razılıq verdim. iş burasındadır ki, tankqayırma
zavodundan 1992-ci ilin oktyabrında bu mühəndislər qrupunu və bir təyyarə tank
ehtiyat hissələrini gətirmişdilər bizim, yay hücumunda vurulmuş, zədələnmiş, lakin bərpa olunan tanklarımızı bərpa eləsinlər.


onlar vüqarın elədiyinə baxdılar və xahiş etdilər, icazə verək bu sxemanı köçürtsünlər.



məsələyə ayrıca aydınlıq gətirmək istəyirəm, çünki o zamanın ruhundan, əsgər iradəsindən və zəhmətindən xəbər verir:

92-ci ilin martın 14-də biz- omonçular sovet-rus h/h-dən (bax: hərbi hissə)

qobu qəsəbəsindən iki (t-72b) tankı qaçırdıb gətirib, bərdədə rəhmətlik komandir elçin əliyevin batalyonunda gizlətmişdik. orada tankları işlədib yoxlayan zaman aşkar etmişdik ki, qüllənin elektrik hərəkətvericisi işləmir, yəni qüllə yalnız əllə döndəriləcək. bu isə döyüşdə ciddi geriləmədi. həm də təsəvvür edin ki, o zaman bu iki tank ağdam-tərtər-goranboy-xanlar (bax: göygöl)

cəbhə boyunca bizim cəmi tankların sayını 7-ə çatdırdı. qarşımızda isə 366-cı
polkun bütün texnikası idi. yəni döyüşdə hər tankımız, texnikamız öz çəkisindən ağır qızıl idi.


tankın döyüş bölməsini (qülləsinin içini) ekipajımız - vüqar mürsəlov, ilham yusifov və mən (baxma: nazim bayramov) - 2 günə sökdük və tankın ətrafına topladıq, baxdıq, lakin nasazlığın səbəbini tapa bilmədik, qülləni yenidən yığdıq.


söküb-yığmaq bu hissəyə aid kapremontun həcmində bir işdi. qüllədən çıxan avadanlıq
və hissələri iki dəfə saat əqrəbinə əks istiqamətdə tankın başına dolanırdı. yığanda isə sondan əqrəb istiqamətində 2 günə yığırdıq. arada isə gözlərimizi kabellərə, birləşmələrə, bloklara, mikrosxemlərə və s. zilləyib, fikirləşirdik, müzakirələr, mübahisələr edirdik. yığdıq, yoxladıq, yenə işləmədi.


qərara gəldim ki, artıq o zaman tanıdığım sürət hüseynova müraciət edim, gəncədəki
h/h-dən ruslarla danışsın, tank
mühəndisləri-zabitlər gəlsinlər, müəyyən məbləğə tankı düzəltsinlər.

iki zabit gəldi; kapitan və baş leytenant. 10 günə
iki dəfə söküb yığdılar, iki yeşik konyak içdilər, amma düzəldə bilmədilər, getdilər.

vüqar dedi, “ birdə sökək, mən onu düzəldəcəm”. sökdük. vüqar tankın yanında çöməlib oturur, siqarət çəkə-çəkə dərin düşüncələrə, texniki incəliklərə dalırdı.

əslində onun işi tankın yeriyən hissəsinə aid idi, döyüş bölməsi (qüllə) nişançının sahəsidir. omonun zirehli çevik dəstəsi ən yüksək döyüş hazırlıqlı və istər rus, istər nato-nun peşəkar anlayışına uyğun peşəkar
ekipajlardan ibarət idi.


sovet ordusu sıralarında vüqar belorusiya tank alayında tank mexanik-sürücüsü kimi xidmət etmiş, ixtisasını dərindən öyrəndiyinə görə batalyonun baş mexanik-sürücüsü, daha sonra sovet ordusunun ən adlı-sanlı iri təlim
mərkəzində mexanik-sürücü-instruktor kimi xidmət etmişdi.


tankın nişançısı ilham yusifov isə sovet ordusunda (gbax:çexoslovakiya) sovet təlim mərkəzində nişançı-instruktor kimi xidmət etmişdi. o, həm də artilleriya ustası idi (ilham hal-hazırda bərdədə yaşayır). vüqarla ilham möhkəm dost idilər. ilham
sahəsinə qısqanclıqla yanaşsa da, artıq yorulmuşdu və sadəcə vüqara kömək eləyirdi.

hazır olandan sonra yalnız nişançının pultunda iki əlavə düymə görmək olardı. vüqar özündən çox razı təbəssümlə mənə “davay, komandir, işlət!” dedi. bilirdim ki, o orada nəsə fərqli bir texniki həll tapıb.

bir müddət sonra vüqar şəhid oldu. bu ərəfələrdə sovet hərbi hissələri azərbaycana təslim
olunmağa başladılar, o cümlədən tanklar, o cümlədən tankların sənədləri (texniki formulyarları və s.) mənim əlimə bizim qaçırtdığımız 150 və 151 saylı tankların formulyarları keçdi. 151-in pasportunda yeni tanklarda adətən təmiz olan “nöqsanları” bölməsində qüllənin üfüqi səthdə hərəkət
edə bilməməsi zavodun defekti kimi qeyd olunmuşdu! bunu oxuyanda, dik atıldım. anladım ki, vüqar ən azı dəyərli rasional texniki təklif icad etmişdi. istisna etmirəm ki, vüqarın sxeması indi buraxılan rus tanklarında istifadə olunur. biz bütün döyüşlərdə həmin tankla iştirak etdik. o tankı sonra özümlə 123 alaya
aparmışdım.