(youtube: 
)
)neçə ildi bu video qarşıma çıxdıqca baxıram, zənciyə baxanda özümü saxlaya bilmirəm.
biraz gülməli gələcək, ancaq insanlar ortalama gündə 17 dəfə gülürlər. gülmək, xoş hiss etdirən bir duyğudur. beləliklə, nəticə olaraq biz gülməyi sevirik. ancaq cümlənin vurğusuna baxanda bir sual daha çıxır ortaya və beynimizi qarışdırır. bəli, gülməyi təkcə biz sevirik. bacarırıq. bu homo sapiensə məxsus, mürəkkəb bir refleksdir.
bəs gülmək ömrü uzadır? deyirlər ki, çox gülən çox yaşayar. ancaq əksər hallarda qısamüddətli intervalda sadəcə xoşbəxt və sağlıqlı olmaqla yetinirik. bunun mexanizmasının isə, gülmənin surrenal vəzimiz üzərində olan hormonal balansı pozması, stress hormonlarını inhibe edib, * ifrazını azaldıb xoşbəxtlik hormonlarımızın ifraz olunması ilə əlaqəli olduğu ehtimal edilir.
xatırlayırsınızsa N2O-nu gülüş qazı kimi öyrənmişdik məktəb illərində. əsasən diş həkimlərinin işlərini asanlaşdırmaqçün istifadə etdiyi yüngül sedativdir n2o. bu zaman nəfəslə alınan n2o eyni zamanda güldürür. süni gülüşün acınacaqlı şəkildə bioloji və sosioloji varlıq olmamız arasında ayrım fikirləri meydana gətirmə cəhdlərindən biri olaraq da düşünə bilərik, xülyapərəst olsaq.
gelotologiya elmi gülməyi öyrənir. alternativ tibbin bir parçasıdır və fizioloji mexanizmadan klinik yararlılıq yolunda addımlar atmağa cəhd edir. gülüşün analjezik, bəzi araşdırmalara görə isə atopik dermatitdə müalicəvi rolu olduğuna dair bilgilər də var. məsələn gülüş yoqası, gülüş ilə əlaqəli alternativ terapiya və konsentrasiya metodlarından biridi.
emosional cavablar əsasən frontal (ön) lobda işlənir. eeg * elektroensefaloqram ilə beyin dalğaları və gülmə arasında əlaqəni araşdırarkən ortaya çıxan nəticə; beynin sol yarımkürəsi zarafatın içindəki kəlimələri və zarafatın quruluşunu analiz edir və sağ yarımkürəsi zarafatı intellektual baxımdan başa düşmək üçün istifadə olunur. oksipital lobumuz isə bu zaman ortaya çıxan gülüşün yaratdığı beyin dalğalarını duyğusal yöndə funksionallaşdırma işini görür. oksipital lobumuz bu zaman vizual, yəni görmə prosesi ilə gülüş arasında olan əlaqəni də bir araya gətirdiyini iddia eləmək olar. bu yollarla daşınan duyğular isə, məməlilərin * bəzi keçiş növlərdə də mühüm ola bilər. məsələn timsahlar. ancaq onlarda bizdən fərqli şəkildə diferensiasiya olub və funksionallaşıb. təməl yaşam dəstəyinin təmin edilməsində ciddi rolu olan limbik sistemimizdə bir yerə gəlirlər və amigdala ilə hipokampus duyğusal refleksə davranış olaraq cavabımızı sərgiləməyimizi təmin edir və gülüş sayəsində cəmiyyətdə edindiyiniz yerlərin əsas müəyyən edicisi olaraq işlərini görürlər.
daha bir sual: birinci dəfə necə gülüş duyğusu yaranıb? yaranan kimi pes vuran adəm və həvvaya inananları bir tərəfə yığaraq, digər insanlara müraciət edirəm. ehtimal ki, ov zamanı təhlükə altında olan iki nəfər arasında keçən dialoq zamanı ortaya çıxıb.
gülüş niyə keçicidi? bunun əsnəmək kimi psixofizioloji səbəblərindən çox, sosioloji yönləri var. necə ki ana südü içərkən uşaq və ana arasında əlaqələr sıxlaşır, ancaq bu həyati deyil, sadəcə onların bir-birinə bağlılılığında mühüm rol oynayır, eləcə də gülüş zamanı qrup içində və ya qarşılıqlı münasibətlər əsnasında qrupdan kənar düşməmək, ətrafındakı kəslərlə əlaqələrini sıxlaşdırmaq üçün (süni davranışlar da daxildir) rastlanılan bir refleksdir. utanmaq, təhdid etmək kimi situasiyalarda, gülməklə vəziyyəti sakitləşdirə bilərsiniz məsələn, beləliklə başqa içində olduğunuz vəziyyətləri kontrol etmənizdə də yardım edə biləcək kompleks davranışdı gülüş. ancaq bu da bir reallıqdı ki, insanlar tək ikən, tv proqramları, şoulara, verilişlərə və sairə güldürücü effektli olan hadisələrə sosial mühitdə olduğundan və ya olabildiyindən daha çox gülürlər.
nəyə gülürsən ala? : 3 nəzəriyyə var:
1) uyuşmazlıq nəzəriyyəsi - bu nəzəriyyəyə görə gülüş gözləntilərimizdən fərqli inkişaf edən hadisələrin məntiqi ardıcıllıqdan kənara çıxması ilə yaranır. hadisəni yaşayırsan, olmasını gözlədiyin şey fərqli cərəyan edir və bu xüsusi hisslərin yuxarıdakı yolla fizioloji irəliləyişinə, əlavə olaraq keçmiş həyatındakı təxmin və duyğularınla birlikdə ortaya çıxan nəticə gülüş olur.
2) üstünlük nəzəriyyəsi - bu, qarşımızdakı insanın səhvini, çatışmazlığını, uğursuzluğunu və ya hansısa axmaq davranışını gözləməyiniz, bunun baş verməsi ilə ortaya çıxan, gülüşün hazırlanmış və yaşanmasına özünü şərtləmədiyiniz kompleks prosesini açıqlayır.
3) yüngülləşdirmə nəzəriyyəsi - adətən filmlərdə və ya canlı səhnələrdə güldürməkçün istifadə olunur. yaradılan hərəkətlilik, sıxıntı və gərginliyin ardından gələn kiçik bir gülümsədici nüans insanı rahatladır. hadisələrin bu şəkildə daha təsirli olduğu da düşünülür.
gülməyin mexanizması və səbəblərinə biraz göz atdıqdan sonra əsl mövzumuz olan gülməkdən ölməyə gələk. çox nadir bir haldı, ancaq gerçəkdir və tarix boyu gülməkdən ölən insanlara rastlanıb, aralarındakı bəzi məşhur olanlar sayəsində isə, tarixi fakt olaraq yayılıbdır.
gülməkdən ölməyin əsas səbəbi kardiak arrest və asfiksiya - boğulmadır. beynimizin pons və medulla oblongata bölgəsinin infarktı ölümü tətikləyir. * başqa söz tapammadım aq başda atoniya və kollaps gülmə sinkopuna girməyə səbəb olur. özünü itirirsən, qeyri-iradi əzələ boşalmaları və hərəkətləri müşahidə olunur. bradikardiya və hipoksiya ilə davam edir və travma almana da səbəb ola biləcəyi kimi gelastik iflic keçirirsən zamanla. bu gelastik epizodlar hipotalamusdakı zədələnmələrlə əlaqəli olaraq özünü biruzə verir. vəziyyətə və problemin ağırlığı, zədənin genişliyi ilə əlaqədar olaraq fatal belə ola bilir və beyinciklə əlaqəli olduğu da sanılır. bəzi canlı (?) nümunələr:
- Zeuxis , qədim yunan rəssamı, deyilənə görə, afroditanın rəsmini sifariş edən və özünün model olaraq istifadə olunmasını istəyən gülməli çirkin bir qoca qarının bu hərəkətinə gülməkdən ölmüşdür.
- xrisipp , qədrim yunan stoik filosofu, eşşəyin əncir yediyini görüb, xidmətçisinə "ona şərab da ver, içsin bhöhöhö" deyib. öz zarafatına gülməkdən ölüb
.- 1410cu ildə araqon kralı martin həzmsizlik + gülməkdən ölüb.
- 1556da pietro aretino gülməkdən boğulub ölüb.
- thomas urquhart, şotland aristokrat da gülməkdən ölüb.
- 24 mart 1975də alex mitchell bunu
izləyən vaxt 25 dəqiqə durmadan gülüb, ölüb. ürək çatışmazlığından ölüb. öləndən sonra arvadı film heyətinə ərinin son anlarını xoşbəxt keçirdiyinə görə təşəkkür məktubu belə göndərib. və 2012ci ildə ölən nəvəsinin diaqnozu, babasında da olması ehtimal olunan uzun qt sindromunu ortaya qoyub. daha çoxu üçün. söhbət açılmışkən, kuru xəstəliyindən də biraz bəhs edim. prionların yaratdığı bu neyrolojik xəstəlik, keçici spongiform ensefalopatiyanın bir növüdür. xəstəlik papua yeni qvineyalıların yerli tayfalarının kannibal dəfn mərasimləri ilə əlaqədar olaraq yayılıb. xəstəliyin gülmə xəstəliyi olaraq adlandırılmasının isə səbəb; xəstəliyə tutulan insanların gülmə ilə ortaya çıxan patolojik partlayışlar keçirməsidir.
o ki qaldı gülməkdən cırılmaqa, bu biraz qəliz məsələdi doğrusu, ancaq mümkünsüz bir kombinasiya da deyil.
və son olaraq səbəbsiz və dəxlisiz şəkildə söhbətin tam tərsi olan ölərkən gülən bəzi insanları görmək istəyirsinizsə, post mortem fotoqrafiya başlığına da baxa bilərsiniz.
səbriniz üçün təşəkkürlər, hörmətlər.