2. jane eyre..indice bitdi kitab ve tesirinden çıxmadan bura da bir not düşün dedim. beli, sözlüyü bir az not defteri, bir az da günlük olaraq istifade etdiyim doğrudur -*
evvelce qeyd edim kitabın 1973-cü il türkce basqısını oxudum ve tercüme enfes idi.
jane eyre xix esrde charlotte bronte terefinden qeleme alınmış viktorian dövrüne damğa vuran, dönemi en gözel ve etraflı şekilde tesvir eden eserlerden biridir. bronte bacıları bu mövzuda müzakiresiz ustadırlar, hem de kilse ve mezarlığa bitişik bir rahib atanın evinde böyümelerine ve heyatlarının çoxunu eyni qesebede keçirmelerine baxmayaraq..bunun üzerine elbette çox şey yazıla biler feqet onun yeri bronte bacılarının heyatı başlığı altına daha çox yaraşar..
eslinde spoiler vermemeyi düşünürdüm amma haqqında daha önce heç şerh düşülmemesinden qaynaqlı bir qeder melumat vermek yerinde olacaq:

--spoiler--

jane eyre rahib bir ata ve kübarlar tebeqesinden olmayan biriyle evlendiyi üçün ailesi terefinden redd edilmiş zengin bir ailenin qızının yegane uşağıdır..gel gör ki bu eşqin dünya heyatı uzun çekmir ve ikili çox keçmeden kiçik jane'i yalnız buraxaraq heyata vida edirler. janenin dayısı onu himayesi altına alır, lakin o da bir neçe il içinde bacısının aqibetini yaşayır. jane ise dayısı xanımının insafsız ellerine qalmış olur..burada janen'in zülme baş qaldıran hırçın tebieti qarşımıza çıxır. hansı ki bu xarakter heyatın diger merhelelerinde xüsusile lowood internat mektebinde çox yontulacaq, şekilden şekle düşerek yetkin xüsusiyyetlere sahib olacaq. eslinde brontenin vermek istediyi en önemli mesaj da bir xarakterin nece formalaşdığı, kiçik bir qız uşağının bir qadına nece çevrildiyi, güclü bir iradeye nelerden keçerek sahib olunduğudur desek yanılmış olmarıq..jane'in uşaq iken bele bu güclü iradesi üzerinde dominantlıq qura bilmeyen xanım reed onu artıq melumunuz olduğu kimi lowood internat mektebine göderir. lowwod sert qaydaları olan ve dini ağırlıqlı tehsil veren bir mektebdir ve bedence zeif, çelimsiz jane üçün bu şertler olduqca ağırdır, üstelik ruhen de rahatlamış deyildir çünki, lowoodun mektebin müdür kömekçisi xanım temple xaricindeki müellimeleri olduqca tünd xasiyyet ve zaman zaman da amansızdırlar. jane 8 il bu mektebde qalır ve bütün bu ağır şertlere baxmayaraq heyata direnmeyi ve üstelik yaxşı bir tehsil almağı ve xarakterini yetkinleşdirmeyi bacararaq. tehsil heyatı bitdikden sonra jane diger bütün telebeler kimi lowoodda müellime olaraq qalmaq yerine başqa dünyalar, başqa yerler ve insanlar görmek isteyinin getirdiyi heyecanla bu kiçik qesebeden çıxaraq thornfield qesrine uşaq terbiyeçisi olaraq gedir..ve hadiseler de bundan sonra başlayır..jane qesrin sahibi mr. rochester'e aşiq olur..amma ve lakin bu eşqin önü engellerle doludur..

--spoiler--
yazıda yetkinsizliyimden qaynaqlı olacaq ki kitabı bir eşq romanı zenn ede bilersiz lakin esla ele deyil. jane eyre en sade terifiyle 'insan olma'nın kitabıdır. insanlığın bütün halları vardır çünki bu eserde. bronte yan xarakterlerle de beraber heyatın texminen bütün sethine, insan münasibetlerinin her bir zerresine toxuna bilmişdir. men öz adıma eserden deyerli çox şey aldğımı deye bilerem. jenanin hadiseler qarşısındakı reaksiyası o qeder meqbul, eyni zamanda hem praqmatik hem de semimidir ki o hereketin yönlendiyi insan sen olmasan, sen sadece oxusan bele qelbinde bir xoşluq ve rahaqtlıq hiss edirsen..çünki heyatla bağlı ümumbeşeri deyerler dünyanın her yerinde ve bütün dövlerde eynidir..dürüstlük her zaman keçerlidir, incitse bele..semimiyyet her zaman daha xoşdur, kübarlara mexsus ihtişamlı balolarda bele.. sevginin daim pak qalması üçün cehd etmelisen onu sen kirletmesen bele..ve özüne, şexsiyyetine qarşı daim obyektiv qalmağı bacara bilmelisen, duyğuların coşub el qolunu bağlasa bele..
ve eserle bağlı br nüansı da qeyd etmeliyem. jane eyre dövrünun qadağan olunmuş eserleri arasında idi: viktorian dövrü üçün inqilab sayılacaq bir eser idi çünki bir qadının tek başına heyatla mübarize hekayesi idi, qadının da eslinde bütün duyğuları ve heyata qarşı duruşu ile bir insan olma hekayesi idi..