məsələn bunu aldıqda oyun özü gəlmir, təkcə 25 dlc gəlir. bu dlc'lər də çoxusu estetik, music pack'lərdi. hansı ki, olmasa da olar, amma oyunu daha maraqlı edir. bizə əsas lazım olan dlc 3 dənədir verdiyim linkdə, conquest of paradise, res publica, wealth of nations. hansı ki, bunlar ciddi nəzərəçarpan yeniliklər əlavə edir oyuna. koloniya dövlətləri ilə oynamaq, amerika qitəsi yerinə yepyeni dünya əlavə etmək, ticarətdə yeniliklər və s. və i. ümumi belə irihəcmli dlc'lərin (digər adı ilə expansion) sayı yuxarıdakı 3 dənə ilə və yeni gələcək rights of man ilə birlikdə 9dur. yəni linkdəkini alsaz 6-sı qalır. expansion'ların qiyməti 6.99$ , 9.99$, 12.59$ olur (res publica 2.99$). endirim vaxtları isə 2.99$, 4.12$ kimi qiymətlərə ala bilərsiz. yəni illa oyunu dlc'ləri ilə birlikdə oynamaq istəyirsinizsə steam'dən endirim vaxtı tək oyunun özünü alıb, yuxarıdaki linkdəki pack'i alıb, sonra da geri qalan expansion'ları endirim vaxtı alsaz ən ucuzlu yoldan getmiş olarsız.
hər expansion ilə birlikdə free patch də gəlir ki, bu da əsasən 4 ayda bir olur. expansion + free patch tərzi gedir developerlər. 2013də çıxan oyun üçün pis deyil hələ də patch'lər ilə bəzənməsi. dlc'lər nə qədər yeniliklər gətirsə də oyun heç bir dlc'siz də özünü oynatdırır. özümdən bilirəm, 389 saat dlc'siz oyunda vaxt keçirmişəm. və daha bir 389 saat da rahat keçirmək olar. bu elə bir oyundur ki, 3000 saat belə vaxt keçirsəniz yenə də həzz almağa yeni şeylər tapa bilərsiniz. təbii ki, maraq dairəniz tarixi hadisələr, dövlət idarə etmək, orta əsrlər və renessans dövrü olmalıdır.
#210203 entry'mdə adəta bir manyak kimi bütün oyun təcrübələrimi screenshotlar ilə birlikdə yazmışdım. 1.17 versiyası ilə oyuna geri döndüm və 2 germanik dövlət ilə (brandenburg-germany, austria-holy roman empire) yenidən bitirdim. oyunda mənə görə ən çox həzz verən dövlətlərdi germanik dövlətlər. holy roman empire oyunun marağını dəhşət artırır (bax: müqəddəs roma imperiyası) .
bu iki təcrübəmi də bura yazıram, həvəskarlar oxusun arada məsləhətlər və screenshotlar da soxuşdura bilərəm.
deməli, geri qayıtmaq qərarına gələndə yenidən brandenburg ilə oynamağa başladım. hansı ki, bir neçə dəfə başlayıb sona çatdıra bilməmişdim. bir dəfə prussia'nı qurmağa qədər getmişdim 1600-ə yaxın hardasa. amma bu dəfə nəhayət ki, sona çatdırdım. brandenburg, saxony kimi dövlətlər ilə oynayırsınızsa əsas məqsəd germany qurmaq olmalıdır. mən də bu yöndə getdim əsas, amma arada prussia'nı qura bilmədim. çünki poland ilə ally idik və teutonic order'in königsberg şəhərini mənnən tez tutdu. çalışmaq lazımdı ki, poland ilə dostluq qurandan sonra onları teutonic order'ə müharibə açmağa qoymasız. truce bitən kimi təzədən savaş açmaq lazımdı. mən bir dəqiqə gecikdim adamlar girdi aldı hər şeyi. yəni, brandenburg -> prussia -> germany ardıcıllığını brandenburg -> germany kimi yaşadım. bu da elə bir problem deyil. amma, prussia daha cool'du. brandenburg ilə şərqə doğru poland'ə görə genişlənə bilmədiyim üçün, germany qurmaq üçün daha bir lazımi şəhər olan elsass'ı tutmaq üçün cənuba və qərbə doğru genişlənməyə başladım. bu arada bir neçə dəfə emperor seçilsəm də germany qurmağa doğru getdiyim üçün holy roman empire elə də vacib deyildi. yəni istəyə görə protestant ola bilərsiniz (art of war expansion'unuz yoxdursa, əgər varsa protestant ligası güclənib hre'i ələ keçirə, əsas dini protestantlığa keçirə bilər). mən prussianı qura bilməyəcəyim üçün catolic olaraq da qaldım. germany qurmaq üçün çox şəhər işğal etmək lazımdır. yəni, aqressiv genişlənəcəksiniz. poland, mümkündürsə france'ı arxanıza alıb rahat-rahat məqsədləri tutursuz. arada "dismantle hre" də edə bilərsiniz.
bunu etmək üçün, elektorlar ya vassalınız olmalıdı ya da sizin ally'ınız olub emperor'a qarşı döyüşə girməlidi. və ya döyüşdə elektorun paytaxtını ələ keçirmək də kifayətdir. yəni dismantle hre funksiyası üçün lazım olanlar elektorun *not independent* statusunda olmasıdır:
-əgər elector sizin vassalınızdırsa *not independent* statusundadır
-əgər elector sizin dostunuz isə, və emperor'a qarşı müharibədə sizinlə birlikdədirsə *not independent* statusundadır
-əgər elector emperor ilə birlikdə sizə qarşı müharibədədirsə, və paytaxtı sizin tərəfinizdən ələ keçirilibsə *not independent* statusundadır
-geri qalan hallarda *independent* statusundadır.
ümumi dismantle hre funksiyası üçün bütün electorlar *not independent* olmalı, emperor'un paytaxtı sizin tərəfinizdən ələ keçirilmiş olmalıdır. bunu eləmək üçün, ən yaxşı yol emperor ilə ally olmayan electorları təklikdə tutub "force vassalize" eləmək, sonra da emperor'a qarşı müharibə açmaqdır. bunu eləsəz qalan electorlar (hansı ki, emperor ilə ally'dırlar) müharibəyə qoşulacaq, siz də paytaxtlarını tutmaqla onları *not independent* statusuna salacaqsız. emperor'un paytaxtını tutduğunuz an holy roman empire bölməsində dismantle hre aktiv olacaq. bununla da 100 prestige qazanmış olacaqsız. həm də holy roman empire zımbırtısından birdəfəlik qurtulacaqsız. (digər qurtuluş yolu bütün reformları həyata keçirməkdir, aşağıda bəhs eliyəcəm)
bundan sonrasını nationalism casus belli'sindən istifadə etməklə tək-tük germanik dövlətləri işğal edib germany dövlətini qurmaq üzərində keçirəcəksiniz. 1700 ilində qurdum mən germany dövlətini. amma, ətrafımda olan böyük dövlətlərin hamısı ilə (poland, lithuania, france, sweden) dost olduğum üçün elə də aksiyon olmadı almanları birləşdirənnən sonra. bircə, britaniya adasını işğal elədim vəssəlam. son 10-15 ildə lithuania dostluğu pozsa da müharibəyə girmədik. beləcə başa çatdı germany oyunum. ən maraqlı hal isə russia və ottomans'ın demək olar ki yox edilməsi oldu. 1400lü illərdə camaata qan udduran osmanlını görmək çox sevindiricidi -* maraqlı screenshot'lar aşağıdadır.
screenshotlar
bu oyundan sonra holy roman empire maraqlı gəldiyi üçün bütün reformları keçirmək həvəsinə düşdüm. bunun üçün ən rahat dövlət austria'dır. mən də onu seçdim, amma irəlidə "art of war" expansion'u alandan sonra bir daha yoxlaya bilərəm daha kiçik dövlətlər ilə. holy roman empire çox qarışıq sistemdir. deməli, hər dəfə emperor öldükdə yeni səsvermə nəticəsində bir dövlət emperor seçilir. əgər bir dövlət ard-arda emperor seçilsə 10 imperial authority qazanır. imperial authority qazanması çətin itirməsi asan olan bir şeydi, ən azından ilk başlarda. qazandığınız da ayda 0.1 və ya 0.06 falandırsa sevinmək lazımdı. mənfi olmayan hər artım sevindiricidir. 0.03 falan da yəni. 1500 illərində protestantlıq sürətlə yayılmağa başlayır empire tərkibində. hər bir protestantlığa keçən dövlət üçün emperor 0.01 authority itirir. çox zibil birşeydi, çünki protestantlığa keçən dövlətləri başıboş buraxsaz bir də iplərini yığa bilmirsiniz. art of war expansion'u ilə hətta league qurub sizə hücum da edir ibnələr.
(gog: thirty years war)
(gog: 30 illik müharibə)
bunları katolikliyə geri döndərmək üçün isə hər dövlətə 1 imperial authority xərcləmək lazımdır. çətin tərəfi də odu ki, hər bir protestantı 1 authority verib "enforce religious unity" etdikdə digər protestantlar ilə aranız pozulur. 1 authority verməklə iş düzəlmir, adamlar sizə sevgi də bəsləməlidir. yəni frankfurt ibnəsini katolikliyə geri qaytarmaq üçün ayda 0.02 qazandığım imperial authority'dən 1'ni verdiyim bəs deyilmiş kimi, digər protestant olan ravensburg ibnəsi ilə aram da dəyir, onları geri qaytarmaq üçün də əlləşib aramı düzəltməliyəm. yəni belə bir göt sistemləri var siz də məni bağışlayın. elektorlar da dinlərini protestantlığa keçirə bilir. ən bezdiricisi də budu, çünki elektorlara 1 authority verib geri qaytara bilmirsiniz. müharibə açıb enforce religion etməli, və ya elektorluqlarını müharibə yolu ilə və ya 10 authority verib ləğv etməlisiniz. hərdən elə olur ki, authority geriyə doğru işləyir, yaxşı ki, 0 da ilişib dayanır. amma hər ay authority itirmək o deməkdir ki, hər monarxınız öldükdə qazandığınız (təbii ki, elektorlar sizi seçirsə) 10 imperial authority'dən dövlətləri katolikliyə geri qaytarmaq üçün az bir müddətiniz var. bu arada da digərləri ilə aranızın pozulması, işləri yerinə qoymaq, bu arada hər protestant ibnəyə 1 authority verməniz hamısı hər ay authority'dən itirdiyiniz müddətdə baş verir. yəni yenidən 0-da dirənir authority. bir də gəl gözlə ki, 77 yaşına kimi yaşayan monarxınız ölsün, yenidən 10 authority qazanasınız. olur yəni. adam 77 yaşına kimi yaşaya bilir. siz də yerinizdə oturub "die, you fat fuck" deyə alqış tutursuz. nəysə ki, yeni patch'də ya da expansion'da "taxtdan əl çəkmək" funksiyası gələcək, 60 yaşdan böyük monarxlar üçün.
bundan başqa empire tərkibindəki dövlətlərin sayı da authority'nin artmasına və ya azalmasına təsir edir. lazım olan 25 dövlətdir. 56 dövlət ilə başlayır və dövlətlərin azalmamasına çalışmalısınız. daxili müharibə yoxdursa əlavə 0.1 alırsınız, hre torpaqlarına başqa dövlətlər girməyibsə əlavə 0.01 alırsınız. əgər məsələn hre'nin 15 şəhəri france, poland və ya başqa dövlətin işğalı altındadırsa və ya həmin torpağa sahib olan dövlət, hre tərkibində olmayan bir dövlətin vassalıdırsa şəhər sayına görə authority itirirsiniz. məsələn, 15 şəhərə görə təxminən 0.06-0.07 authority itirirsiniz hər ay. bir sözlə belə desək, imperial authority'ni 1500-1650 illər ərzində qazanmaq çox çətindir və əsasən 0.00 da ilişib qalır bu illər ərzində. siz də bu arada protestantlar ilə mübarizə aparırsınız. hamısını təmizlədikdən sonra authority yenidən yüksəlişə keçir. əlavə imperial authority qazanmaq üçün hre ərazisini genişləndirmək lazımdır. hər işğal edib core'ladıqdan sonra imperiyaya əlavə etdiyiniz şəhər sizə 1 authority point verir.
bu authority necə qazanılır itirilir danışdım, amma önəmini demədim. ən önəmli yanı odur ki, reformları həyata keçirmək üçün 50 imperial authority lazımdır. hər reform həyata keçiriləndə authority sıfırlanır. yəni, 60 authority'niz belə olsa reform imzaladınızsa sıfırlanacaq. reformları bütün hre üzvləri də dəstəkləməlidir. əsasən, diplomatic reputation'unuz yüksək olanda, overextended olmayanda dəstəkləyirlər. ilk reformlar xırda benefit'lər verir. 4-cü reformdan sonrası isə emperor üçün önəmli reformlardır. 5-ci reform, məsələn, hre daxilindəki dövlətlərin bir-birinə müharibə açmağına icazə vermir. deyək ki, hre daxilində 50 dövlət var. 26-sı reforma razıdırsa 24-ü razı deyilsə emperor istəsə reformu keçirir. 5-ci reform keçirildisə artıq authority həmişə üzü yuxarı olacaq. çünki, daxili müharibə olmadığı üçün 0.1 artım həmişə aktiv qalacaq. 6-cı reformu keçirən hansı dövlətdirsə, indidən belə ancaq həmin dövlət emperor titulunu daşıyır. 6-cı reformdan sonra artıq elektorlar ilə aram yaxşı olsun, birdən məni seçməzlər endişeleri yoxa çıxır. həmişə seçilirsiz və əlavə 25% authority artımız qazanırsız aylıq. 7-ci reform ən yaxşısıdı və çalışıb bütün hre üzvlərini razı salmaq lazımdır, bütün hre dövlətləri sizin vassalınıza çevrilir (razı olmayanlar çıxır) və yenə də aylıq 25% authority qazanırsız. bu reformu keçirdikdən sonra commonwealth-france birliyinə qarşı tək savaşa biləcək gücdəsiniz. kənarda durursuz, ümumi 500-600k lıq ordular sizin əvəzinizə işini görür. 8-ci reforma da bütün dövlətlər razı olmalıdır, amma hamısı vassalınız olduğu üçün çətinlik yaşamayacaqsız. 8-ci reform bütün hre-ni tək dövlət altında birləşdirir. holy roman empire dövləti birləşir və hre faktoru oyundan yığışdırılır. bundan sonra superpower yox supersuperpower olursunuz. ordu limitiniz 700k ya yüksəlir bütün vassallar sizə birləşdiyi üçün qoşunları da ixtiyarınıza keçir, təxminən 800k ordunuz olur (birazını qovmaq lazım olacaq ki, limiti aşmasın) və hamının ağzına-ağzına təkbaşına vurmağa başlayırsız. hərtərəfli victory aldığım tək oyunum oldu austria -> hre oyunum.
screenshotlar
belə, bir ara vaxt tapıb personal union'lardan falan danışaram, yoruldum. yazarlar arasında gündə heç olmasa 1-2 saat boş vaxtı qalan varsa pirat belə olsa yükləyib oynamasını tövsiyyə edirəm. köməyə ehtiyacı olan birini soruşsun ikisin deyim -*. tutduğunuz torpaq sayısı çox, agressive expansion'ınız az olsun. uğurlar.