3. illər sonra ibtidai sinif yoldaşı ilə qarşılaşmaqdan daha bərbad bir şey varsa o da illər sonra qarşılaşdığın ibtidai sinif yoldaşınla eyni kurtkanı geyinməkdi. illər sonra ibtidai sinif yoldaşıyla qarşılaşanda bu həyatda böyük uğurlar qazanmış, iki holding sahibi, ayaqüstü söhbət zamanı 8 dəfə vacib zəng gələndə telefonu açıb öz işçisini acılıyan, sinif yoldaşına yuxarıdan aşağı baxan bir sonradangörmə qudurğan olmaq istiyərdim. amma olmadı, eyni kurtkanı geyinmişdik, avtobusdaydım öz də. avtobusda ayaq üstə diyandığını görüb pəncərə tərəfə keçdim. boş yeri görüb yanıma şığıdı, məni tanıdı. hal-əhval elədik. işləyib-işləmədiyimi, işləyirəmsə harda işlədiyimi, işləmirəmsə niyə işləmədiyimi soruşdu. -işliyirəm dedim. -maaş necədi? -yaxşıdı dedim. yavaş-yavaş üzdə dəyişiklik, maraq ifadəsi, milyonlarla azərbaycanlının ortaq obsesiyası olan həmsöhbətinin maaşını öyrənmək arzusu, sancılı yalvarış bürüdü üzünü. - nə qədər maaş alırsan? -yaxşıdı - belə bəs eliyir? - yaxşıdı pis deyil - qane eliyir də əsas? - həə yaxşıdı - nə qədər alırsan? - sənin işlərin necədi? soruşdum. - mən 250 alıram sən nə qədər alırsan? dedi. - köhnə uşaqlardan kimi görürsən?- maaşıvı demədin dedi üzündə xəfif şirnikləşdirici gülüş və buna uyğun səs tonu ilə.- maaşdı da dolanırıq dedim. birdən üz ifadəsi tamam dəyişdi. yenə bir çox azərbaycanlının cavab almadıqda son çarə olaraq verdiyi o sualı verdi. - belə 300 var? gözümün içinə baxıb boğduğu isterikanı göstərməməyə çalışaraq elə yalvarıcı tonda elə doluxsunmuş bir ifadə ilə soruşdu ki, sanki təslim olmağım üçün mərhəmət diləyirdi. bütün sinirləri gərilmişdi. onda başa düşdüm ki, mənim maaşım onun üçün narkotik maddə kimi bir şeydi və qəbul eləməsə halı xarab olacaq. -var dedim, 300 var. əvvəlcə bihuş oldu, sonra ağlıyıb sinirlərini boşaltdı.

özünə gələndə evlənib evlənmədiyimi soruşdu. başa düşdüm ki, özü evlənibdi. çünki bundan bir iki gün əvvəl bir başqa sinif yoldaşımla qarşılaşmışdım, maaş məsələsində eyni dialoqu yaşamış sonra da məndən evlənib evlənmədiyimi soruşmuşdu. yox deyib eyni sualı ona vermiş, o da gözlədiyi sualı böyük ləzzətlə alıb evli olduğunu demişdi. niyə görə bilmirəm amma sinif yoldaşları ya qrup uşaqları adama evlilik xəbərlərini elə şad xəbərmiş kimi verillər ki, adamın həqiqətən sevinməyi gəlir. təcrübəliydim artıq. bu dəfə - yox, hələ ki subayçılıqdı deyib susdum. elə bildi ki, mən də ondan soruşacam, özünü cavab verməyə hazırlamışdı, amma istədiyi sualı ala bilmədi. üzümə baxdı, eyni sualı vermiyəcəyimi anlayıb mən də iki ay var evlənmişəm dedi, amma o həzzi ala bilmədi. susub təbrik eləməyimi gözlədi. eləmədim.

yol boyunca hərdən danışır hərdən də susub yola baxırdıq. o, çoxdandı görmədiyin adamla eyni yolu gedəndə mütləq danışmaq ehtiyacı hiss eliyərsən amma heç bir söhbət tapa bilmədiyivə görə qəribə səssizlik olar haa, elə bir şey olmuşdu. məncə ikimiz də eyni şey haqqında düşünürdük, ikimizin də ağlında bir şey var idi, amma ikimiz də özümüzü o yerə qoymurduq. axırda dözmüyüb -elə hərəkət eliyirsən ki elə bil eyni kurtkanı geyinməmişik demək istədim. - gəl bu gerçəklə üzləşək də, illər sonra qarşılaşmışıq və ikimiz də eyni kurtkanı geyinmişik. mənimçün fərqi yoxdu vallah, problem eləmirəm, amma bu barədə danışmadıqca özümü narahat hiss eliyirəm. danış mənnən, elə səsizcə, aradabir gözucuynan kurtkama baxma. elə bilirsən görmürəm amma görürəm. ancaq danışa-danışa bunun öhdəsindən gələ bilərik. mən bunları fikirləşərkən birdən dönüb dedi ki: - fəxriyə necədi? (fəxriyə bizim sinif yoldaşımız olub) - mən nə bilim? - sən fəxriyənin qardaşı deyilsən? bir müddət donub qaldım, eşitdiyimə inanmaq istəmirdim, eləcə donub qalmışdım. illər sonra qarşılaşdığın ibtidai sinif yoldaşınla eyni kurtkanı geyinməkdən daha bərbad bir şey varsa o da illər sonra qarşılaşdığın sinif yoldaşıvın səni fəxriyənin qardaşı ilə səhv salmağıdı. bəlkə də sizinçün bu o qədər də böyüdüləsi bir şey deyil amma mənə çox pis təsir elədi orda. əlimi ağzına tutub "yox yox, demə demə, elə demə" demək istədim, "mənim ürəyim dözməz elə şeylərə, dinc həyat yaşıyıram mən, işdən evə evdən işə dövlət qulluqçusuyam. cavan olsam da hər şeydən əlimi üzmüşəm, heçbir istəyim ya da məqsədim yoxdu, keçən dəfə oturub qocalıq pensiyamı hesablamışam, indiki stajimnan 136 manat pensiya düşür mənə. axşamlar parkda oturub qocalarnan şahmat oynuyuram. dövlət qulluqçusuyam mən. müdürün zarafatlarına ən birinci mən gülürəm. obedden sonra -həə pryannik də var çaynan içməyə deyib kefi açılan tipik dövlət qulluqçusuyam . amma deyilən deyilmişdi. arsızlıq eləməyin mənası yox idi. bütün bunları deyib olmamış kimi davranmaq üçün gec idi. kim olduğumu yadına saldım. - həə deyib qabağına baxdı. elə həə dedi ki, orda mənim yerimə fəxriyyənin qardaşının olmağına daha çox üstünlük verdiyini anlıyırdız.

biraz sonra söhbət köhnə sinif uşaqlarından düşdü. belə dialoqlar daha çox "fılan yerdə işliyir" "fılankəsi görmürsən" "evlənib uje" " o gün gördüm heç dəyişmiyib" "onun bir dənə də qardaşı var idiye yadında?" "çox yaxşı oğlandı, namazqılan, ibadət eliyən uşaqdı" "onu məktəb vaxtı açmışdılar da" tərzində ifadələrnən davam eliyir. -simnarı gördüm o gün dedim. - hansı simnar, simnarəni deyirsən? - hə simnarə - həə lap yaxşı. bu qədər çəkdi söhbət, çox sexy qız olmadığı üçün uzatmadıq. sonra söhbət sinfimizin qardaşlarından düşdü. uşaqlarına qafiyəli ad qoşmaq sindromu yaşıyan ata ananın oğulları idi onlar - rasif və rasim. tekkendəki döyüşün ortasında ikiyə bölünən obraz kimi onlardan birinə vurduğun hər zərbə arxadan sənə geri dönəcəkdi. rasim biraz qorxaq idi amma. qardaşı sinif otağının ən arxasında biriynən dalaşanda bu gəlib arxadan yumruq vurub qaça-qaça sinifdən çıxırdı. sonra girirdi içəri yenə yumruq vurub təzdən qaça-qaça çıxırdı sinifdən. dava qurtarana qədər manyak kimi qaçırdı oyanbuyana. əlbəyaxa girişən rasif olurdu, biz rasimi tuturduq çox vaxt. çox sonralar rasifin bir qıznan adı çıxdı məktəbdə, ailələr qarışdı işə məktəbdən çıxartdılar. döyüşdəki taktikanı işlətmişdilər deyəsən. bizim sinifdə anormallar az deyildi, azad var idi misalçün burnunu qurddalıyıb ağzına soxan. yəni gəlin düzünü deyək də, uşaq vaxtı, lap balaca olanda bir çoxlarımız dadına baxmışıq, amma ordaca da tərgitmişik. azad tərgidə bilmədi. uşaqda utanmaq deyilən şey yox idi, sinfin ortasında bəhbəhnən, göstərə-göstərə burnunu qurddalıyıb yeyirdi içindəkiləri. azad üçün fırttıq bir həyat tərzi, bufetin bahaçılığından bir qaçış yolu idi. azad hamımızda (o sinifdə oxuyan hamıda) dərin və sağalmaz psixoloji yaralar buraxmışdı. o sinifdə oxuyub, azadı o vəziyyətdə görən heç bir uşaq böyüyüb həyata tutuna bilmədi. bir dəfə bizə demişdi ki, ağlamaqdan xoşum gəlir. niyəsini soruşanda demişdi ki, çünki ağlıyan vaxtı fırttıq sel-su olub axır ağzıma. amma ağlamaq gərək təbii olsun. ona görə anam həmişə əsəbləşib məni döyəndə içimdə gizlidən-gizliyə bir sevinc olur. amma azaddan daha axmaq və biyabırçı biri var idisə o da sənan idi. dərs danışdığı yerdə bütün sinif yoldaşlarının qarşısında şalvarına işiyən bu balaca qardaşımız özünə travmalar içindən travma bəyənmişdi. bundan sonra adamın qarşısında bir iki variant qalır. ya inzivaya çəkilib xırda bir qəsəbədə, təbiət qoynunda kinik həyat yaşamaq, ya da narkotikə qurşanıb öz məhvini hazırlamaq. amma ilk başlarda sənanın çox da vecinə deyildi sanki. işədiyi yerdə, lövhənin qabağında xırda gölməçə əmələ gəmişdi. xadimə sanki sənanın acığına bir neçə gün oranı təmizləmədi. lövhəyə çıxanda gülə-gülə gölməçənin üstündən oppanıb keçir, tənəffüsdə uşaqlar bir-birinə göstərib əylənirdilər. bu özü belə intihar üçün bir səbəb idi. təbii ki 3-cü sinifdə oxuyan sənana da pis təsir etmişdi bu. axırda dözmüyüb hamıya lövhənin qabağındakı o xırda gölməçəsini göstərərək - özümü o gölməçədə boğmaq istiyirəm demişdi. deyəsən azada görə bu həyatdan əlini ən tez üzən sənan olmuşdu. sənan azadla eyni parta arxasında otururdu.
yenə səssizlik oldu, cavidi görmürsən dedi biraz sonra. - cavidi görürəm tez-tez, biz tərəflərdə qalır. namazqılan, ibadət eliyəndi amma yaxşı uşaqdı dedim. - həə allah qəbul eləsin, neyniyir işliyib eliyir? soruşdu - maaşını bilmirəm amma bilirəm ki, 300 yoxdu dedim - hardan bilirsən? - soruşmuşam. yenə bir müddət səssizlik oldu, sonra eyni yerdə düşəcəyimizi öyrəndik, yavaş-yavaş yaxınlaşırdıq. mən pəncərə tərəfdə oturmuşdum, o da mənim yanımda, gediş haqqını vermək baxımından dezavantajı var idi. bunun verdiyi şirin rahatlıq bürümüşdü içimi. amma yenə də gediş haqqını mənim verməyimin daha doğru olacağı qərarına gəldim. sherlock holmes döyüşdən öncə bütün zərbələri hesablıyan kimi mən də slowmotion vəziyyətdə olacaqları hesablamağa başladım. 1. hədəfin diqqətini yayındır. əlini cibinə aparacaq göydə tut. mədəsinə dirsək at. təsadüfi yumruq sovuracaq sağ əlnən blok elə, sol əlnən pulu şoferə uzat. - manatı xırdalama da məndə qəpik var deməyə yeltənəcək, çənəsini zəiflət, diafraqmaya təpik vurub avtovusdan bayra at. fiziki sağalma 5 dəq, psixoloji sağalma - mən verirdim də, xəcalət verirsəne valla diyənə qədər. ikimiz də eyni yerdə düşdük. göydə fırranıb vurduğu şilləni çıxsaq yaxşı hesablamışdım. onsuz da o cür vəziyyətlərdə adam digər sərnişinlərdən utanır, indi eyni kurtkanı geyinmişik və bu daha gülünc görsənir deyə ikiqat utandım.
avtobusdan düşüb bir xeyli getdik. axırda obed eliyib təzdən işə qayıtmalı olduğunu deyib sağollaşdı.
necə oldu bir-bir evlənməyə başladılar, nə dəyişdi, nə başa düşdülər ki böyük rolunu oynamağa başladılar, ya da mən nəyi başa düşmədim. "mənim yaşımdakılar ailə saxlıyır". məktəbdə oxuyanda universiteti bitirən kimi hansı işlə məşğul oluruq olaq, mütləq yaxşı pullar qazanıb böyük uğurlar qazanacağımızı düşünürdük. indi azada baxırdım çiynində ailəsinin yükü 250 manatlıq işə tələsirdi. bu ölkədə yaşıyırsızsa uşaq vaxtı uşaqlığınızı, cavan vaxtı da gəncliyinizi yaşıya bilmirsiz, qoca olanda da bankamat növbələrində ölümü arzuluyursuz. birdən kimsə məni çağırdı -molla! azad idi çağıran, - nolub? - niyə hər dəfə hüznlü sonla bitirmək məcburiyyətində hiss eliyirsən özünü? - neyniyim sonra tutmur - '250 manatlıq işə tələsirdi', mən həyatımnan razıyam qaqa, evde gül kimi yoldaşım gözlüyür, atam da maddi kömək eliyir, bəy balası kimi dolanıram, söhbətə bax da 'ya da mən nəyi başa düşmədim' . ahahaha bir dənə tutunamayanlar oxuyub özünü səlim zad hesab eliyir. di sağol.

qeyd: sənan adı verdiyim sinif yoldaşım əslində yazarın özüdü.