3. 1920-ci ildə yaranmış respublikanın əski universitetlərindən biri. nə vaxtın məlumatıdırsa artıq 7500 tələbə sayı olduğu qeyd edilib wikipediyada.
indiki müəllimlərimizin bir çoxunun məzunu olduğundan bilirəm, bomba vaxtları olub universitetin deyirlər. yəqin ki, çox şeyi də demirlər. adətən keçmişlə bağlı özümüzə ləzzət eləyən şeylər yadda qalır.
gedişi də gəlişi də bir söyüşlüşlük yolun üzərində yerləşir.
gülməli-ağlamalı pərakəndə toplumun lazımlı-lazımsız get gəlişiylə səhər 9 axşam 6 nəqliyyat tıxaclarına yasamalı da (ələxsus elmlər metro stansiyası. who is focking who da ala? xala əlüvü çək kürəyimnən. ortaya doğru sıxlaşın, yer var, sıxlaşın- söhbətdərini də ) əlavə eləyən təhsil(?) ocağı.
açıq danışacam. universitetlərimizin çoxusunu uşaq bağçasına bənzədirəm mən. hələ məsuliyyətlərindən, dünyadan, aləmdən, yaşamağın çətinliklərindən bi xəbər mövcudluqların ana atanın uşaqla məşğul olmaq məsuliyyətlərini azaltmq üçün onu ötürüb vaxt keçirməsi az-maz bir şeylər öyrənməsi üçün yolladığı kiçik cəmiyyət. həqiqətən də, evlənənə qədər ailəylə, evlənəndən sonra yenə başqa bir ailəylə yaşamağımız çox yaxşı hiss olunur burdan.
qəribədi, elə bil hər şeyi bu cür olması üçün düşünüb belə qurublar.
tələbələrin əksəri evdə düz getməyən məsələlərlə bağlı valideynlərini günahlandıran kimi, universitetdə olan problemlərlə bağlı universiteti günahladırırlar. (hələ ki, bununla bağlı səhf ya düz elədiklərini demirəm.) amma fikir verin, evdə olan münaqişələrə birinci yanaşmamız nə olursa olsun sonunda onla barışmaq, öyrəşmək vəya anlayıb yola verməklə bitir. universitetdə də həmin problem-münaqişə-həll(?) prossesinin bunun kimi getdiyini təsəvvür eliyin. məni bağışlıyın amma universitet nə ev ola bilər nə də tələbə-müəllim heyəti ailə. burda hətdən artıq subyektiv fikir daşıyıcıları və fərqli insani dəyərləri olan fərdlər var. onların hamısının bir-birini başa düşmək “yola vermək” kimi hal ola bilməz. buna görə də universal və regional təhsil sismelərinin qoyduğu tələblərlə yanaşı universitetlər müstəqil dövlətlər kimi öz daxili idarə etmə sistemlərini, qanunlarını inkişaf etdirib. (bkz. azərbaycan universitetlərində olan yazılmamış qanunlar)
universitetlə bağlı xülasədən sonra indi gələk əsas söhbətə. sistem tamamilə ana-ata bala, bacı-qardaş əb əcdat münasibətləri üzərinə qurulub. (söhbət tanışlıq əlaqələrindən getmir)
elə bil müəllimlər, dekan ya bilməm nə titulunda olaraq özündə “məsuliyyət” hiss eləyən şəxs ana tələbələr isə bala rolunda çıxış eləyir. dərsə gecikəndə uşaq kimi danlanır, qapıda qalmaqla, qayıbla cəzalandırılır, “tərbiyyələndirilirik”. doğrudur, sistemləri idarə edən şəxslər altındakı adamlardan məsuliyyət daşımalıdırlar amma onlar bunu edərkən onların fərdiliyinə toxunmaq şəxsi zonasına daxil olmamalıdılar. şəxsiyyətlərin seçimlərini çərçivəsindən çıxaraq müdaxilə etmək azadlıqlarına, seçim haqqlarına təsir eləyir. məsuliyyətləri həddən artıq azaldılan insanlar seçim etməyin verdiyi ağırlıqdan azad olmaqlarıyla bərabər öz həyatlarıyla bağlı daha az seçim etmək şansları qalır və bu azadlıqlarına bədə olur. nəticədə uşaq kimi hərəkət etməyə başlayırlar. etdikləri hər səhfə görə danlanıb sonra bağışlanacaqlarını düşünürlər. (heç ailələrimizdə olan münasibətlər və məsuliyyətlərin paylanması məsələsi də elə düzgün getmir. bu ayrı geniş başlıqdı artıq)
daha spesifik nümunələrə keçəcəm. universitetimiz təhsil haqqı ödəyən tələbələr hesabına ayaqda qaldığı bəyan edilir. tələbələrin hamısının vaxtında ödənişlərini etdikərindən əmin olmağa çalışırlar. bəs bunu necə edirlər? gec ödəniş edən tələbələrin siyahısını yuxarıdan aşağıya-dekanatlığa yollayıb ödənyən pulları dekanatlığın belinə yazırlar. dekan da bir-bir qruplarda bu uşaqları tapıb canına düşür ki, ödəsin. yenə mənəvi, subyektiv fikir-hisslərlərlə basqı altına salınaraq dirənib ödəməyən tələbə insidenti həll olunur.
bu qədər mi ilkəl olmaq məcburiyyətindəyik? psixolojik idarə faktorunu bu qədər çirkin istifadə etmədən həll etmək heç mi mümkün deyl? hadi deyək bu belə də haqsız məsələ deyl, olanlardan danışım. dekanatlığın yada həmkarlar birliyinin sinif rəhbərlərinə təziq eləyib siniflərindən adambaşına yığmalı olduqları pul miqdarını bildirirlər. sinif yoldaşlarından yığa bilmədiyi halda özünün ödəməli olduğunu deyib etiraz edən yoldaşlara duyğusal təzyiq obyektini yaradıb göndərirlər. bu yoldaşlar da ya “sinifkomun xətrinə” ya dekanatlığın/həmkarlar birliyinin eşqinə pulu verib ürəklərini sakitləşdirirlər. xırda məsələlərə mız-mız elədiyimi düşünənlər ola bilər. var.
məncə məslələrin kontrolumuzdan çıxması elə burdan başlayır. nəyə və niyə baş verən hadisələrə göz yummağımız. etiraz eləməkdən çəkinməyimiz və qorxularımız. bunun kimi xırda-xırda üst-üstə gəlib mürəkkəb forma alıb, neçə məchulu olduğu bilinməyən tənliyə çevrilib təhsil məsləmiz. bütün problem bəlkə də başından bəri həll olunmaq istənməməsindən əmələ gəlib və indi istənsə də içinə girilməz hal alıb. amma yəqin ki, istənsə alınar.
müşahidələrimdə bunu görürəm ki, nə qədər təhsili bəyənməyən, günü gündən xaricdə təhsil kəlməsini dilində hallandıran tələbə müəllim sayının artmasına baxmayaraq heç kim indiki vəziyyəti dəyişmək barədə düşünmür. istəmirik. hələ də evin şıltaq körpəsi olmaraq qalmaqdan imtina etmək istəmirik. dünyanın gedişatından bixəbərliyin verdiyi xoşbəxtlik və rahatlıq bizi qane edir.
dəyişiklik əziyyət tələb eləyir. yenilik isə bilinməyən və qorxuducudu.
2017-cil ildəyik. artıq bizdən 40 işıq ili məsafəsində olan dünya bənzəri planetlərin mövcudluğu kimi astronomik kəşflər baş verir. günəş panellərinin yayılmasıyla bir gecədə ola biləcək qlobal iqtisadi dəyişiklik kimi hadisə baş verə bilər. biz də oturmuşuq burda təhsil ocağında hansısa duyğu sömürülərindən, etnik - mental dəyərlərdən danışırıq.
hal hazırda dünyanı dəyişən insanlar var. onlar da bizim kimi bu həyatı yaşayırlar. biz isə heçnəyi dəyişmək istəmirik.
onlar yaşayırlar. biz isə yaşamırıq. əmin olun, yaşamağın dadına belə baxmamışıq hələ.
7500 heçlik