1. sid meier lələmizin hazırladığı global strategy janrında oyunlar seriyası. indiyə kimi beş oyun və saysız-hesabsız modifikasiyalar çıxıb. bu oyunlar turn based strategy janrı olaraq da keçir. bu janrın tam antonimi real time strategy oyunlarıdır. məsələyə biraz aydınlıq gətirək. deməli real time strategy dediyimiz şey adi hamımızın tanıdığı strategiya oyunları tərəfindən istifadə olunan bir sistemdi. cossacks empire of earth age of empires və s. hər şey real bir zamanda baş verir. rəqibinizlə eyni zamanda mübarizə aparırsınız. turn based strategy isə oyunu növbələrə * turn bölür. yəni əvvəlcə siz qərarlarınızı verirsiz ondan sonra növbə rəqibinizə keçir o qərarlar verir.
indi oyun haqqında bir qədər detallı məlumat yazmaq istəyirəm. əsasən sonuncu oyun, civilization 5, haqqında yazacam. əvvəla civilization oyunlarını * hətta mən deyərdim başqa bütün turn based strategy oyunlarını modern bir şahmata bənzədirəm. burda da oyun ərazisi damalara bölünür, figurların özlərinə məxsus gücləri özəllikləri var, gedişləri fərqlidir, hücumları fərqlidir və s. fərq ondan ibarətdir ki, burda 64 damadan ibarət bir taxta deyil də bir xəritə var və bu xəritədə çaylar dənizlər və s. var. bundan başqa burda figurlardan əlavə şəhərlər, qala və bənzər istehkamlar kimi oyun elementləri də var. bir başqa fərq isə burda oyun gedişatı boyunca çağların dəyişməsidir. yəni oyunda heyvanların əhilləşdirilməsi dövründən başlayıb kainatın koloniyalaşdırılması dövrünə* xəyali qədər oynamaq mümkündür. xəritədəki hər damanın bir özəlliyi var. damalar okean, dənizdən tutmuş, meşə, təpəlik, otluq və nəhayət tundra, buz kimi növlərə sahibdir. sayları 99`a qədər çıxır. bu damalar hər biri müxtəlif keçiricilik qabiliyyətinə malikdir. məsələn bataqlıqdan keçən figurlar iki dəfə çox keçid vahidi sərf eliyir. bir çayı keçmək figurun bütün keçid haqqlarını əlindən alır * əgər körpü yoxdusa . həmçinin bu damalar şəhərlər üçün müxtəlif resurslar da çatdırır. bundan başqa damalarda işçilərin köməyi ilə plantasiya, yol, dəmir yolu, mədənlər, ferma kimi çox saylı infrastruktur qurmaq olur ki, bunların nəyə faydalı olduğunu təsəvvür eləmək çətin deyil * göz vurmaq işarəsi . civilization 5`də damalar əvvəlki oyunlardan və şahmatdan fərqli olaraq kvadrat deyil, altıbucaqlıdır. yəni artıq gediş istiqaməti 8`dən 6`ya düşürülmüşdür və bu olduqca məntiqlidir. digər seriyalardan başqa bir fərqi odur ki, artıq burda eyni damada ancaq bir hərbi figur saxlamaq mümkündü. burda oxçu və artilleriya figurlarının istifadəsi zamanı problem yarandığından bu figurlara 1-2 dama uzağa atəş açmaq özəlliyi qazandırılıb. hansı ki, oyunun realizminin içini sikir amma sizə bu oyunu realizminə görə oynayın deyən də yoxdu. sadəcə modern şahmat kimi təsəvvür edin və oynayın.
indi oyunun əsas konseptinə keçək. xəritədə adətən bir neçə sivilizasiya və şəhər dövlətlər olur. oyunda ümumi 18 sivilizasiya var. hər birinin xüsusi özəlliyi və 1-2 "super" figurları var. şəhər dövlətlərin sayı çoxdur amma adətən 3 tipə bölmək olar onları: hərbi, iqtisadi, mədəni. ərazini böyütmək yeni şəhərlərin salınması və şəhərlərin böyüməsi hesabına olur. sərhəd bölgələrdəki neytral damaları da almaq olar ancaq bu getdikcə bahalaşır. şahmatda qələbənin ancaq bir növü var: dominasiya* civilization dili ilə desək , rəqibi sıxışdırmaq və şahını mat qoymaq. burda isə dominasiya, mədəni, elmi, diplomatik qələbə kimi müxtəlif növlər var. bunlardan istədiyiniz birini qazansanız qələbə sizin olacaq.
dominasiya:
bu standart strategiya oyunlarında olduğu kimidi. mümkün qədər güclü, modern ordu yığmaq rəqibin şəhərlərini ələ keçirmək ordusunu məhv eləmək və s. oyunu ilk oynayanda çox adam bunu qazanmağa çalışır.
mədəni qələbə:
oyunda şəhərlərinizdə olan opera evi, abidələr və s. tikintilərin təsirindən getdikcə "cultur points" qazanacaqsız. bu mədəniyyət xallarınızı sonradan xalqınızın "sosial politikasına" xərcləyəcəksiz. bu bölmədə xalqınıza tradition,liberty,honor, piety* mollalıq bonusları , patronage, order* kommunistlər buraya ,autocracy* nasional sosialistlər buraya ,freedom, rationalism və commerce kimi 10 sosial özəllik aşılaya bilərsiz. bu özəlliklər sadəcə başlıqlardır hər birinin altında 4-5 xırda özəlliklər olur. hər birinin müvafiq bonusları və dezavantajları var təbii ki. bu başlıqlardan 5`ini tamamlaya bilsəniz ütopya projesi tamamlanacaq və siz oyunun qalibi olacaqsınız.
elmi qələbə:
oyunda heyvanların əhilləşdirilməsindən tutmuş, nano texnologiyalara qədər 74 müxtəlif araşdırma mövcuddur. bunlar hamısı birbiri ilə sıx bağlıdır yəni təkəri kəşf eləməmiş nano texnologiyalara qədər gəlmək mümkün deyil. bundan başqa son araşdırma "gələcək texnologiyaları" adlanır onu təkrar təkrar araşdırmaq olur hər dəfəsində bəzi bonuslar verir. müəlliflər kənarda bir də not düşüblər ki, gələcəyin bizə hansı texnologiyanı verəcəyini kim bilə bilər axı. nəisə bu araşdırmalarda sona qədər gələndən sonra şəhərlərinizdə kosmik bir gəmiparçaları hazırlamağa başlayacaqsız gəmi hazır olanda "kainatın insan koloniyaları ilə yerləşdirilməsi uğrunda yarışda qalib gəldin" adı ilə oyunda qələbəni qazanırsız.
diplomatik qələbə:
burda əsas məqsədiniz şəhər dövlətlər ilə əlaqənizi yaxşı saxlamaqdır. onları qorumaq zəmanəti vermək, pul yardımı eləmək, infrastruktur qurulmasında kömək eləmək digər oyunçulara qarşı döyüşdə yardım eləmək, işğaldan azad eləmək və s. situasiyada onlarla əlaqələriniz yaxşılaşır. əgər kifayət qədər çox şəhər dövlət sizi müttəfiq olaraq görürsə qalib elan olunacaqsınız.
bundan başqa oyunda figurların rütbə sistemi və müxtəlif hadisələrə görə deyilən məşhur sitatlar var ki, ancaq tərifə layiqdir və ayrıca ələ alınası mövzulardır. yazımın uzun olmasına baxmayaraq oyun haqqında mümkün qədər ötəri yazmağa çalışdım. oyunun konsepti ənənəvi strategiya oyunlarından çox fərqli olduğu üçün bəzi mövzuları yazmamaq istəmədim. dərininə getsəm səhifələrlə yazı yaza bilərəm.
son söz olaraq onu demək istəyirəm ki, oyun adamı doğurdan çox düşündürür. amma 3d oyun görüntüləri onu oynanılmaz hala gətirir. realizmin içi sikilir. mən onu 2d xəritəsində oynamağa üstünlük verirəm. məsləhət görürəm oynayın.