2. 1979 - cu il istehsalı andrey tarkovski filmi. tarkovskinin üzərində ən çox əziyyət çəkdiyi filmdir. bunun əsas səbəblərindən biri filmin 2 dəfə çəkilməsidir. belə ki filmin ilk dəfə çəkilmış lentləri ehtiyatsızlıq nəticəsində yandığından ikinci dəfə çəkilmişdir. deyilənə görə, əslində bu tarkovskinin "sevindirmişdir". çünki ilk çəkilişlər qətiyyən ürəyincə deyildi, həm aktyorlardan, həm də ümumi şəraitdən narazı idi.
filmin sujetinə gəldikdə, 3 şəxs - stalker adlanan ləpirçi, yazıçı və professor "bölgə" və ya "zona" adlanan yerə səyahətə çıxırlar. bu səyahət kifayət qədər təhlükəlidir. çünki filmdə tarkovskinin təsvir etdiyi şəraitdən belə başa düşülür ki, bölgəyə getmək qadağandır. üstəlik, bölgəyə çatdıqdan sonra orda hərəkət etmək çox təhlükəlidir. bölgə öz mistik qüvvələri ilə hər an insanı öldürə bilər. stalkerin dediyi kimi, "bölgə hörmət edilməyi tələb edir, əks halda o cəzalandıracaq". bölgəyə getməkdə məqsəd onun içində yerləşən "xəyallar evi" deyilən otağa çatmaqdır. bu otaq ora daxil ola bilən hər kəsin ən böyük arzusunu həyata keçirmək gücündədir. amma bir şərtlə, bütün ümidlərdən əlini üzdüyün halda, başqa sözlə, zavallı olduğun halda. əgər ürəyindəki arzuna çatmaq istəyirsənsə, bütün ümidlərindən imtina etməyi bacarmalısan.

--spoiler--

stalker dəfələrlə bura gəlsə də o otağa keçmir o cümlədən onunla gələn professor və yazar da ora keçmirlər, cəsarət etmirlər, ya da ümidsiz olmağı bacarmırlar, əl çəkə bilmirlər ümidlərdən. tarkovski yaşamın və ümidin vazkeçilməzliyi göstərmək istəyir.
filmin az qala hər dialoqu fəlsəfə yüklü cümlələrdir. bir neçəsi:
"şüurum dünyada vegeteranlığın hökm sürməsini istə.yir. şüuraltım isə sulu bir ət parçası üçün çırpınır. yaxşı bəs mən nə istəyirəm?"

yazıçı: "orta əsrlərdə yaşamaq maraqlı olardı. hər evin öz ruhu, hər kilsənin də öz tanrısı vardı".

"xəyalların otağı"nın qarşısında yazıçı professora: "bu otağa girdiyimi təsəvvür edək. sonra dahi olaraq geri evimə geri döndüyümü. insan əziyyət çəkdiyi üçün, problemi olduğu üçün yazar. digərlərinə və özünə bir dəyəri olduğunu isbatlamaq ehtiyacındadır. bəs dahi olduğuma əminəmsə?! nə üçün yazıram (yazacam) onda?!"

--spoiler--


film çəkildiyi müddətdə tarkovski iki dəfə infarkt olub. üstəlik filmdə aktyorların üzərinə qar kimi xırda ağ maddələrin düşdüyü görünür. bunlar filmin kimyəvi cəhətdən zəhərli bir ərazidə çəkildiyinə görədir. bəlkə də həmin səbəbdəndir ki, tarkovski bir neçə il sonra ağciyər xərçəngindən vəfat etmişdir. 163 dəqiqəlik "stalker" ən sevdiyim filmlərdən biri oldu. çox ağırdır, səssiz səhnələr çoxdur, bəzən dəqiqələrlə gözləyirsən ki, bu səhnələr nə zaman irəliləyəcək. amma eyni zamanda gözəldir təsvirlər. ümid və ümidsizlik, cəsarət, şüurunda öz varlığını müəyyən etmə və s. mövzularda çəkilmiş ən yaxşı filmdir bəlkə də. dialoqları ayrıca mükəmməldir, filmə bir neçə dəfə baxmaqda fayda var bu dialoqlarda deyilənləri və fotogenik təsvirləri daha yaxşı qavramaq üçün.

ps. deyilənə görə bu filmdən təsirlənən və açıq göndərmələr edən o qədər rejissor var ki. koreyalı kim ki duk və türk nuri bilge ceylanın filmlərində bunu öz gözlərimlə görmüşəm.