3. sumqayıt hadisələri haqqında fikir bildirməmişdən qabaq aşağıdakı meyarları bilməkdə fayda var:

-1986-1987-ci illərdə, o cümlədən 1988-ci il 25 yanvar, 18 və 23 fevral tarixlərində ermənistanın qafan və mehri rayonlarından qaçqın düşmüş 4000 azərbaycanlının əksəriyyəti sumqayıt şəhərində yerləşdirilmişdi
-1988-ci il 20 fevral tarixində dağlıq qarabağ muxtar vilayətinin parlamenti vilayətin azərbaycan ssr-in tərkibindən çıxarılaraq ermənistan ssr-in tərkibinə keçirilməsi barədə vəsatət qaldırmışdı. bundan 2 gün sonra əsgəran rayonunda hacıyev əli və quliyev bəxtiyar adlı iki azərbaycanlı kəndçi erməni milliyətçiləri tərəfindən öldürülmüşdü
-sumqayıtda milliyətcə erməni olan məsul işçilərə, orqan əməkdaşlarına, şəxsi sex sahiblərinə məxsus mənzillərin heç biri talan edilməmişdi
-israildə yaşayan pyotr lyukimson özünün "sumqayıt yəhudinin gözü ilə" adlı kitabında yazır: "...sumqayıt hadisələrini, talanların ilk dəqiqələrindən başlayaraq soyuqqanlılıqla lentə çəkmiş operatorların kimlikləri elə gizli də qaldı. hadisələrdən bir neçə gün sonra avropanın bütün telekanalları həmin lent yazılarını göstərirdi."
- hadisələrin ayın 27-də başlamasına baxmayaraq ordu şəhərə yalnız ayın 29-u gəlir. xatırladım ki, nasosnıdakı h/h sumqayıtdan 5, biləcəridəki h/h isə 20 dəq aralıda yerləşir
-hadisələr baş verən müddətdə şəhər başsız qoyulmuşdu: milis rəisi işdən çıxarılıb, dtk(mtn) sədrinin iş yeri dəyişdirilib, şəhər rəhbərliyi və partiyanın birinci katibi isə moskvaya ezamiyyətə çağırılmışdı

bütün bunları sadalamağım heç də insanların öldürülməsinə haqq qazandırmaq məqsədi güdmür. sadəcə olaraq, hadisələrin arxasında dayanmış və bütün olanları idarə edən birilərinin varlığı barədə məlumat vermək üçündür.

(baxma: eduard robertoviç qriqoryan)
(bax: aslan ismayılov)

(baxma: sumqayıt - ssri-nin süqutunun başlanğıcı)