6. zəka sözünün lüğəvi mənası parlaqlıq və ya kəskinlik deməkdir.fəlsəfi mənada isə zəka insanın özünü və onu əhatə edən kainatı 5 hiss üzvü ilə dərk etməsidir.hadisələri öyrənmək , analiz və ya sintez etmək qabiliyyətləri , 5 hiss üzvündən və intuisiyadan maksimum istifadə , diqqət zəka hesabına baş verir.insan zəkası şüur şüur , ağıl , vicdan ,intuisiya , hiss və yaddaş kimi amillərlə sız bağlıdır.
insan zəkasının insanın mahiyyətindəki digər mənəvi amillərlə birbaşa bağlı olması zəka məfhumunun ən azı bir neçə tərifi olduğunu göstərir.insanda zəka və qabiliyyət arasında sıx əlaqə olduğu üçün müxtəlif zəka növləri var. məsələn , sosial zəka , musiqi zəkası , riyazi zəka və s.
ruha və zəkaya malik olan varlıqların şüurlu və ağıllı olması şərt deyil. məsələn,heyvanlar müəyyən bir zəka səviyyəsinə malik olsalar da, ağıldan məhrumdurlar . başqa sözlə , heyvan zəkası insan zəkasından fərqlidir.heyvanlar qarşılaşdıqları qoxu , dad , əşya və ya hərəkətlə yenidən qarşılaşdıqda reflektiv reaksiya göstərirlər. yəni onların bu reaksiyalarında ağıl rol oynamır.
heyvanın yaddaşı da insanın yaddaşından fərqlidir.
məlumatlar yaddaşa zəka , hiss , intuisiya , analiz və sintez vasitəsi ilə gəlir.bizim üçün ''mühüm olmayan'' məlumatlar yaddaşa daxil olmur.çünki bu məlumatlar üçün xüsusi diqqət sərf edilmir.qısacası , insan struktur və fəaliyyət baxımından xüsusi bir zəkaya malikdir.
ağıla gəlincə isə ərəb dilində müxtəlif mənalar verən ''ağıl'' sözü ''bağlamaq'' deməkdir.burada bağlamaq bir-birinə uyğun olan iki əşya və ya iki məhfum arasında əlaqə qurmaqdır.
zəka və ağlın mahiyyət və funksiyaları müxtəlifdir.ağıl düşünmək , mühakimə etmək , hökm çıxarmaq üçündür.çünki ağıl , eyni zamanda müəyyən iradəyə malikdir.zəka isə iradəyə malik deyil və yalnız ağlın fəaliyyəti üçün zəruri məlumatları toplamaqla məşğuldur.zəka 5 hiss üzvü , həçinin intuisiya yolu ilə daxil olan məlumatları qəbul edərək ağıla ötürür.ağıl isə öz növbəsində bütün bunların subyektiv şərhini verir.bunu , həmçinin insanın iradəsini göstərməsi kimi də izah etmək olar. ağıllı olmaq üçün zəka şərtdir , zəkalı olmaq üçün isə ağır şərt deyil. zəka ağılın mühərrikidir. bu ağıldan necə istifadə etmək isə ağıldan asılıdır.belə deyim , zəka mühərrikə , ağıl isə sükana bənzəyir. mühərrik nə qədər yaxşı olsa da , sükan ondan istifadə edə bilmirsə , heç bir mənası yoxdur.
nəticə olaraq , mühakimə etmək üçün düşünmək , düşünmək üçün isə zəka lazımdır.
ancaq hər düşünəni ağıllı saymaq olmaz.
zəka ağlın güzgüsüdür.