1. sözlükdə bu film haqqında başlığı görməyəndə həm sevindim, həm də təəccübləndim…sevindim ona görə ki, hind kinomatoqrafının ən sevdiyim, vaxtaşırı bəzi bölümləri açıb izlədiyim film haqqında ilk mən yazacam…bollywoodun ən bahalı yapımları arasında göstərilən bu film hind kinomatografında ən çox ekranlaşdırılan sənət əsəridir...film, 20.ci əsrin əvvələrində hindistanda cərəyan edir...bir tərəfdə köklü ailəsi, mənsub olduğu kast və uşaqlıq məhəbbəti arasında qalaraq əzilən antik trajik qəhrəmanları andıran devdas, bir tərəfdə gözəlliyi, qüruru və adət-ənənələrinə bağlı parvati, bir tərəfdə dünyanın ən qədim sənətini icra edən, gözəlliyi dillərə dastan kurtizanka çandramukhi...bu filmdə mənim üzərində durmaq istədiyim, bəlkə də kölgədə qalan çandramukhi’nin qarşılıqsız, saf eşqidir ki, məni bu başlığı açmağa vadar etdi...antik yunanda 4 çeşit “eşq” kategoriyası var idi; agape, eros, philia və storge...bunların ayrı –ayrı mənaları var ki, ayrı başlığın mövzusudur...çandramukhinin eşqi, “agape” nümunəsinə örnək təşkil edir...agape, yəni qarşılıqsız eşq, təmənnasız eşq, sevginin, sevmənin özünə duyulan bir qədər mazoxistik eşq...çandramukhinin eşqi də belə bir eşqdir... çandramukhi ”sang-e sabr-səbr daşı”dır, eşqin qadın şəklində təcəssümüdür, imkansız bir eşqə könül verən, bu eşqin oduna yansa da səssizcə kabullenen və eyni zamanda sevgi oduyla saflaşan çandramukhi...o çandramukhi ki, rəqsi, səsi, işvəkarlığı və ağlıyla neçə-neçə zadəganları, əyanları qarşısında diz çökməyə vadar edirdi...devdasın eşqi çandramukhini özü olmaqdan çıxarır və çandramukhinin kimliyi artıq devdasda bütünləşir...filmdə parvati və çandramukhinin qarşılaşma səhnəsində -bu səhnədəki madhuri dikşit və ayşvariya rai’nin aktrisalığı göz qamaşdırır- özünün də dediyi kimi artıq çandramukhi yox, “devdasi” olur...erich fromm’un “sevmə sənəti” əsərində “sevmek kendini karşılıksız olarak adamak, sevgimizin sevilen kişide de sevgi oluşturacağı ümidini taşımak demektir” tezi çandramukhinin vüsala qovuşmasıyla öz təsdiqini tapır…devdas “əgər ölümdən sonra həyat varsa əmin ol mən orda parvatini yox, səni seçərdim” deyərək çandramukhiyə bəlkə də ən böyük mükafatı verir…burda çıxaracağımız dərs odur ki, cəmiyyətin qəbul etmədiyi eşq, hər nə qədər ülvi olursa olsun imkansızdır...bir fahişə və bir zadəgan sadəcə o bir dünyada bir yerdə ola bilər…fahişənin eşqi yalnızlığa məhkumdur…necə ki belə də olur…ümumiyyətlə esxil və sofokl tragediyalarında olduğu kimi devdasda da xoşbəxt sonluq yoxdur…əldə qalan isə sadəcə acı eşq hekayətinin verdiyi buruqluq, süzülən göz yaşları, üstün aktyorluq performansı, rəqslər, rəngarəng geyimlər, cah-cəlallı məkanlar…