1. dövlət və köhnə sovet təfəkkürlü müəllimlər deməmişdən əvvəl dayanın bir.
sadəcə bunlar deyil zira, çünki təhsildə dövlət və sovet təfəkkürlü müəllimlər 50% işitrak edirsə geri qalanı ailə və cəmiyyətdir.

nurçularındır deyərək bakı xaric digər rayonların orta məktəbləri arasında "tək" keyfiyyətli təhsili olan türk liseylərinə uşağını oxumağa göndərməyən ailələrdir günahkar, təbi ki söhbət pulu olubdan göndərməyənlərdən gedir. uşağım sünni olar deyə qorxurlar özləri şamanizmləşmiş islamdan qurtula bilməyən islam dini nümayəndələri ikən.

tək bu da deyil, azərbaycanda təfəkkür orta məktəb tələbələrindən təhsili gözləmir, 10-11ci sinifə keçmiş tələbələrdən təhsildə daha da güclü olmağı yox, ayrı şeyləri gözləyirlər. məsələn oğlan uşaqlarından özünü nə qədər ağır apara bildiyini gözləyirlər. 17 yaşında uşaqdı ala onlar, "sən artıq böyümüsən velosipedə minmək nədi?" fatal error, guya böyüklərin etməməsi gərəkən bir misal vermək istəyirlər amma verdikləri nümunəni belə böyüklərin etməsi lazımdı. yəni adam həm böyüklərin velosipedə minməsinə pis baxır, həm də 17 yaşında uşağı böyük kimi görür, bir cümlədə iki epic fail. məsələn qızlardan 10-11ci sinifə keçəndə məhlədəki oğlanlara oynamamaq gözlənilir böyümüş olmaqları ilə əlaqədar, heç kim onlardan hansı sahədə ixtisaslaşacağını gözləmir (ümumilikdə).

sadə bir misal verəcəkdim deyə yazdım bunları, mənim ətrafımda böyümək, 11-ci sinifə keçmək nə demək idi onu deyəcəkdim, yuxarıda sadaladıqlarım aşağıda sadaladıqlarımla birlikdə azərbaycanda təhsilin (eləcə də yaşamın) nə qədər bərbad olduğunun göstəriciləridir.

azərbaycanın ən böyük "oğrusu" vorzakon hikmətin orta məktəbi oxuduğu rayonda orta təhsilimi bitirmişəm, onun bitirdiyi məktəb sabir idi, bizimki nizami, və hikmətdən sonra hər iki məktəbdə "polojeniya" adlanan mövhum mövcud olub. yəni bu məktəbin yeni hikməti, lideri kim olacaq, kim baxır bu məktəbin polojeniyasına? bugün kimi sikib qabağa düşək? xoşbəxt olaq? özümüzü kişi kimi hiss edək? 11-ci sinifə keçib böyümüş olduğumuzu hiss etdirək? və sair və ilaxır. oxuduğum orta məktəbin ən yaxşı 2-3 tələbəsindən biri olmuşam, hətta belə deyək rayonun ən yaxşı 2-3 tələbəsindən biri. digər iki nəfər də sözlükdə yazardı, ehe -*. nəysə, məsələn öz adıma danışacaq olsam, nümunəvi tələbə olduğum bir nöqtədə deyilə bilinər, bəzi istisnaları çıxmaq şərti ilə. məsələn 6-7 ci siniflərdə oxuyarkən bacılarımın yuxarı sinif kitablarından riyazi məsələləri həll edirdim hətta bir dəfə bacımgilin dərsində müəllim məndən iki sinif yuxarıdakı sinifə sual vermişdi, heç kim cavablaya bilmədiyi üçün məni çağırmışdı gəlib həll edib utansınlar deyə. oturub oxuyurdum yəni bu içini sikdiyimi, ama yol göstərənim olmadı, daha doğrusu oldu, ama səhv yolu göstərdi, atam.

nəysə, bütün bunlar bu misalı vermək üçün bir giriş idi əslində;
10-cu sinifi bitirmişdik, yay başlamışdı, 10-cu sinifi bitirərkən köhnə 11-ci siniflərdəki məktəbin polojeniyasına baxanlar, sözün əsl mənasında kurtlar vadisindən və hikmətdən ilhamlanaraq, onların yerinə keçəcək adamları seçib getmişlərdi. onlar bir nəfəri seçirdilər və həmin adamın da yanında 4-5 çakkal seçilirdi ki bu qaqaşlar bu məktəbin qızlarının namusunun keşiyini çəkəcək, bunlar bir tərəf idi, məktəb xalqı tərəfindən dəstəklənilən, bir də bad guys hissəsi var idi, hansı ki o adamların yerində olmaq istəyib amma seçilə bilməyənlər. biri bizim qonşumuz idi. qaqaş güləş birincisi falan olmuşdu, atası avropa çempionu falan. nəysə bir gün 10cu sinifin bitimindən sonrakı yayda dərs oxumağa ara vermişəm, uşaqlarla 11 tuş oynamağa gəlmişik, içlərində yaşca ən böyük mənəm, bu güləşçi qaqaş mənlə paralel oxuyur, digərləri alt siniflərdə. onun əzələ gücü var mənim nisbi olaraq savadım, o məni qısqanan tərəfdir, ona görə də söhbəti hərlədi fırladı, mənlə sözünü çəpləşdirdi, başladı savaşmağa, məktəbdə ondan qorxduğum qədər heç kimdən qorxmurdum. hətta bu palajeniyaya baxan qaqaşların üstünə yerimişdim bir dəfə ki sən mənim civimin dalına düşmüsən eşitdim adıyla. bu qaqaş atdı məni altına, başladı şəppildətməyə, öz də sanki manhattanda ağ dərililər tərəfindən alçaldılmış qara dərili ədasıyla. sanki min illik bitməyən konfliktin uc nöqtələriyik amk. it kimi çırpır, öz də danışa danışa, elə bil tarantinonun kamerası çəkir gijdıllağı. yavaş yavaş, hər sözü deyəndə bir yumruq vurub sonra o birini vurur, sən-(yumruq)-kimsən-(yumruq)-ala-(yumruq)-götvərən-(götə barmaq)-çimo-(bi dənə də yumruq)-blət-(qoşa təpiy).
axırda bir söz dedi, hansı ki ara yerdə soxuşdurub dədəmi falan söymüşdü, onlar o qədər qoymamışdı, ama sonda təkrarlaya təkrarlaya dediyi "timidus bu il 11ci sinifə keçəcək uşaqlar baxın, bu du timidus, belə hazırlaşıb 11-ci sinifə" dedi dəfələrlə, çünki o uşaq üçün böyümək bu idi onsuz da, dembil ədası. əsgərlikdə də başqa timidusları şəppillədəcəkdi. nə vaxt kəndə getsəm, əmimgil məni kəndin yaşıdım olan bərkgedən uşaqları ilə dalaşdırırdılar, sanki xoruzuq amk. ətrafımıza yığılıb qışqırırdılar, ətağa, özdə tikanların üstünə ayaq-yalın. döyülürdüm, əmim qoyun sürüsünü evə qaytara qaytara haralarda səhv etdiyimi başa salırdı, "birinci həmişə sən vurmalısan, yadında saxla, yaxşı? gələn dəfə sən vur birinci", hansı ki zəif olduğumdan yox, ürəyim gəlmədiyi üçün vura bilmirdim mən, niyə vurum ala mənlə heç bir problemi olmayan adamı, ama qarşı tərəf vururdu, şəplə boylana boylana. həmişə çırpılan tərəf olurdum, saç uzadırdım deyə, saçımdan tutub sürüyürdülər, petux blət ədasıyla. bizim oralarda 11-ci sinifə keçmək bu demək idi. hansı ixtisas üzrə irəliləyəcəyimizi düşündüyümüz vaxt yox, kişilik xüsusiyyətləri, saqqalı çıxmır ki ala bunun, bu nətər 11-ci sinifdi, lan?? ətrafımız bu adamlarla dolu idi, walking dead'lər, yox dead azərilər, soxduğumun götvərənləri. əsəbiyyəm zira, bugün birləşmiş ştatlarda oturub augmented reality üzərinə layihələr hazırlaya bilməməyimin tək günahkarı özüm deyiləm çünki, mənim qədər ən az çıxdığım bu sikindirik cəmiyyət də günahkardır. sadəcə müəllimlər və dövlət də deyil problem. sikdiyimin dövləti bizə qışda neft peçində yandırmaq üçün aylıq iki litr neft belə versəydi biz yenə də dona-dona gələcəkdik o siniflərə, ən azından aramızda hədəfləri olanlar, sikdiyimin fizika müəllimi biri tərəfindən sikilərək peyda etdiyi sikindirik səsə sahib balaca sikik qızını gətirib dərsdə şeir dedirtməyinə baxmayaraq biz bir şəkildə bir şeylər öyrənməyə çalışırdıq yenə də. amma cəmiyyətin vurduğu zərbə soyuq sinif otağı və ya sikik fizika müəlliminin olmağından daha böyük idi, misal o qaqaş mənə "timidus 11-ci sinifə belə hazırlaşıb!" deyib şəppildədəndən sonra hər sabah qaçmaq üçün stadiona getməyə başladım, ta ki bir gün səhər 6-da stadionda o sislərin içindən çıxıb gələn jon snow'un qurduna bənzər itlər arxamca düşüb məni ağlatdığı günə qədər. deyirdilər ki o qaqaş stadionu 10-15 kruq qaça bilir, mən də onun kimi olmaq istəmişdim math kitabını bir küncə itələyərək. ama olmadı, nə oldu bəs? travma.
tək məqsədləri qızlarını bığlarını qırxmadan böyüdə bilmək olan sikik bir cəmiyyətin vurduğu travma.