8. adı daha nələrin arasında çəkiləcək deyə məni düşündürən azadlıq hərəkatı. hər şey la libre parole adlı fransız qəzetinin antisemit yazıları ilə başladı. fransada demokratik cəmiyyət olmasına baxmayaraq yəhudilər ayrımcılıq görür, tez-tez hücumlara məruz qalırdılar. balaca bir problem olan kimi səbəbkar yəhudilər göstərilirdi necəki bugün hər daşın altında yəhudi əli tapmağa çalışırlar. alman səfirliyinin qabağındakı zibil qabında tapılan fransız ordusunun gizli məlumatları haqqında sənədlər orduda satqınların oldugunu göstərirdi. la libre parole qəzeti yəhudiləri hədəf göstərdi. fransız ordusundakı yəhudi bir əsgər yazıdan sonra yazını yazan şəxs ilə duelə girdi və xainliklə öldürüldü. qəzet məsələnim daha da irəliyə apardı və yəhudi alfred dreyfusu günahkar olaraq təqdim etdi. dreyfus fransız ordusunun rütbəli əsgəri idi. dreyfus 1884 cü ildə həbs olundu. heç bir dəlil olmasına baxmayaraq yəhudi dreyfusa ömürlük cəza verildi. daha sonra dreyfusun satqın olduğunu "sübut" edən sənədlər ortaya çıxdı ancaq daha sonralar bu sənədlərin saxta hazırlandığı, sübut olmadığı aydınlaşdı. olan isə olmuşdu. iki il sonra gerçək satqın ortaya çıxdı. satqın milliyətcə fransız olan bir əsgər idi və həbs olundu. dreyfus sərbəst buraxıldı ancaq yenə rahat buraxılmırdı. nəhayət 1906 cı ildə dreyfusun təmamilə günahsız olduğu məlum oldu, fransız ordusu səhvini qəbul etdi. bu hadisə yəhudi tarixində böyük çevriliş oldu və yəhudilərə edilən bu haqsızlığı izləyən macar bir yəhudi theodor herzl yəhudi dövləti üçün çalışmağa başladı. herzl dinsiz idi, olduqca savadlı idi və dreyfus hadisəsindən əvvəl yəhudi xalqının başqa millətlərə qarışmağını istəyirdi. çünki onlar kimi olsalar antisemitizmin yox olacağını düşünürdü. dreyfus onun bu düşüncəsini alt-üst etdi. 1897 ci ildə ilk dəfə sionist konferans keçirildi. herzl israil dövlətini izah edən bir kitab yazmışdı və sionizm haqqında atıb tutanlar gərək bu kitabı oxusunlar. herzl israilin qurulduğunu görmədi. qızını və həyat yoldaşını nasistlər öldürdü, oğlu ailəsinin ölümünə dözməyib intihar etdi. herzl bütün bunlardan əvvəl israilin uganda ərazisində qurulması təklif edilən bir mübahisədə ürək infarktından ölmüşdü. bəzi yəhudi dindarlar sionizmə qarşı çıxdı(səbəb sionizmin qurucularının inancsız yəhudilər olmağı idi), var dövləti dağıdılan və avropadan qovulan rothschild ailəsi yəhudi ailələrinə kömək etdi və israilə köçmək üçün maddi dəstəyi təmin etdi. bəzi sionizmə qarşı olan dindarlara nəzərən sionizmi dəstəkləyən dindar yəhudilər böyük üstünlük təşkil edirdi. 1880 ci illərdə birinci aliyah dönəmində üç yüz min yəhudi israilə köçdü, 1903 cü ildə rusiya imperiyasında yəhudilərə qarşı antisemit hücumlar oldu və ikinci aliyah dönəmi başladı- əlli minə yaxın yəhudi israilə geri qayıtdı. israil torpaqlarına başçılıq edn ingilislərin yəhudilərə mənfi münasibəti var idi və hətta hitlerin əlindən qaçan bir gəmi dolu yəhudi geriyə- almaniyaya, ölümə göndərilmişdi. yəhudi-ərəb münaqişələri haqqında başqa entrydə yazacam. uzun sözün qısası 14 may 1948' ci ildə israil quruldu və iki min ildən sonra bizim torpaqlarımız yenə bizim əlimizdə idi. yəhudi olub "əgər səni unutsam sağ əlim qurusun, sevincimi səndən üstün tutsam dilim dodağıma yapışsın” sözlərini oxuyub, duygulanmayan biri yoxdu.


yüzillər əvvəl hələ israilin qurulmağından çox uzun illər əvvəl avropalı səyahətçi bir şəhərdə yəhudi ailələri görür. tanış olandan sonra yəhudilərin qazandıqları pulun birazını işlədib qalanını yığdığını görür. niyə belə etdiklərini soruşanda yəhudilər cavab verir: bir gün israil qurulacaq. ya on il sonra ya yüz il sonra ya da daha çox. bu pulları israil üçün yığırıq, öz torpaqlarımız üçün. sionizm iki min ildir əziyyöt çəkən və min cür böhtana uğrayıb dözən millətin torpaq sevgisinin, azadlıq sevgisinin mübarizə adıdır. fransada terror olandan sonra nə qədər adam həmişə oldugu kimi yəhudiləri günahlandırdı. indi təsəvvür edin. israil olmasaydı nə olardı? bu hadisədən sonra dərhal yəhudilər günahlı bilinib kütləvi qovulardı, öldürülərdi. bəs indi nə baş verir? artıq yəhudilər sahibsiz deyil. yetim qalmış uşaq deyilki küçədə özündən güclülər tərəfindən döyülsün. bugün israil güclüdü, silahlanmaya nifrət etsəm belə ordusu var, alimi var, universiteti var. hər yəhudi öz sahəsində birinci olmağa çalışır, elm yəhudi alimlərlə inkişaf edir, dünya yəhudilərlə inkişaf edir. öz milliyəti ilə fəxr etmək mənə yaddır ancaq məncə hər yəhudi öz milliyəti ilə fəxr etməlidir. 2000 illik tariximiz ilə. -* :*