4. dil
son zamanlar ən aktual mövzulardan biri"dil" mövzusudur.hamı bu mövzu haqqında fikir bildirir.dil mövzusunun bu qədər aktual olması çox sevindirici haldır əlbəttə ki.mən də son zamanlarda dil haqqında etdiyim mütaliələrdən,dinlədiyim mühazirələrdən çıxardığım nəticəni bölüşmək istəyirəm.
ilk öncə onu deyim ki,dildə olması gərəkən labüd reformların forması,hansı yolla edilməsi kifayət qədər mübahisə doğuran mövzudur.bizim işimiz ancaq o baxımdan rahat sayıla bilər ki,bu işdə uğur qazanmış xalqların metodlarından istifadə etmək imkanına sahibik.yəni,"bizim üçün cığırı açıblar,bizə həmin cığırda yerimək qalıb".
ümumiyyətlə dil,həmin dildə danışan xalqın kimliyini təyin edir.vaxtilə sokrat deyirdi ki,"sən danış mən deyim sən kimsən".xalqın danışdığı dillə də həmin xalqın kimliyini təyin etmək olur.təsadüf deyil ki,ərəblərin dilində dəvənin 100dən çox formada adı var.eskimoslarda isə qarın müxtəlif formalarının adı 100dən artıqdır.burdan da açıq aydın görünür ki,dil birbaşa xalqın dünyagörüşü ilə bağlı bir şeydir.
mövzu barədə ən dəyərli fikirlərdən biri də lakana məxsusdur.adətən biz danışanda "bizim dil" ifadəsini işlədirik.lakan isə deyirdi ki,"dil bizim deyil,biz dilinik".onun bu fikrini əsas götürsək deyə bilərik ki,bizim xalqın bu günkü vəziyyətilə danışdığı dil arasında sıx bağlantı olmalıdır..
vəziyyəti yaxşılaşdırmaqçunsa verilən təkliflər çox müxtəlifdir.bəziləri lakanın fikirlərini rəhbər götürüb xalqımızın bu günkü vəziyyətinin səbəbini ərəb-fars mənşəli sözlərdə axtarır və bu mənşədən olan sözlərə qarşı mübarizə aparmağı labüd sayır,digərləri isə ərəb- fars mənşəli sözləri saxlıyaraq öz sözlərimizin daha da inkşaf etdirilməli olduğunu vurğulayır.ortaq gəlinən nəticə budur ki,öz sözlərimizin sayı artmalıdır.ən azınnan ona görə ki,mənşəsi bizdən olmuyan sözlərin törədici potensialı yoxdur.səbəbsə budur ki,öz mühitlərindən kənardadılar.
dil reformu isə yaxşı olardı ki,dövlət səviyyəsində həyata keçirilsin,amma bütün həyati-vacib məsələlərdə olduğu kimi bu məsələdə də dövlətdən nəsə gözləmək ən azından sadəlövhlükdür.güc düşür yenə də bizim ziyalıların üstünə.haydegger deyirdi ki,"dahi o adamdır ki,dilə zorakılıq etməyi bacarır".belə ki,yeni sözlər bizim dilə kitablar,məqalələr,mühazirələr və s. vasitələrlə daxil edilməlidir.lazım olarsa(lazım olacaq)zorakı üsullarla..
"dil nə qədər ağıllı kitabların,ağıllı söhbətlərin dili olursa,o qədər çox ağıllaşır,yəni ağıllı dil olur".dilimiz məhz bu mühitdə formalaşmalıdır.yəni tərcümələr də,söhbətlər də elə olmalıdır ki,dilimizin ağıllılaşmasına kömək etsin.
yol uzundur,həm də çətin.ümidsə var.qalıb mübarizə əzmi.inanıram elə bir gün gələcək ki,alınma sözləri dilimizdə "çıraqla axtaracağıq".o günü görməyi hamıya arzu edirəm,xüsusən də bu işdə əziyyəti olan insanlara.