1. adını suxoy şirkətinin test pilotu viktor puqaçovdan alan avia manevra.

1989-cu ildə paris le bourget aviaşousunda su-27 flankerdə çıxış edən rus pilot bu manevranı yerinə yetirib və beləcə sözügedən manevra pilotun adını alıb. (baxma: adıyla böyüsün) bəzən qısaca kobra manevrası adı ilə də tanınır.

manevranın əsas məqsədi aviasiyada it döyüşü adı ilə tanınan hava döyüşlərində üstünlük qazanmaqdır. buna baxmayaraq hələ heç bir it dalaşında istifadə olunmayıb, ancaq aviaşoularda tamaşaçıların ağzını ayrıq qoyub. bu haqda araşdıranda belə başa düşdüm ki, çox adam elə fikirləşir ki, guya bu manevranı ancaq su-27 yerinə yetirə bilir, halbuki bu belə deyil. puqaçov manevrasını nəinki su-27 flanker, miq-29 fulcrum, 5-ci nəsillərdən suxoy pak fa t-50, f-22 raptor yerinə yetirə bilir və məlumatım olmadığım digər qırıcılar həmçinin. onu da qeyd edim ki, hər qırıcının başı üçün də deyil bu manevranı yetirsin, çünki manevra üçün əsas şərtlərdən biri pilot peşəkarlığı ilə yanaşı təyyarənin qanad sahəsinin genişliyidir. qanad sahəsinin genişliyi təyyarə üçün havada ikən hava tormozu rolu oynayır.

manevranın yerinə yetirilməsinə gəldikdə isə, düşməndən uzaqlaşmağa çalışan pilot anidən təyyarənin burnunu vertikal şəkildə 110-130 dərəcəlik bucaq altında qaldırır, daha sonra təyyarənin 90 dərəcəlik vəziyyət almasına çalışan pilot, bundan sonra ardıcıl olaraq təyyarənin burnunun önə doğru əyilməsi ilə biraz da "qaz verir" və beləcə təyyarə öz sabit vəziyyətinə qayıdır. bu əsnada isə arxasınca düşən düşmən təyyarə rəqibinin bu sürət itirməyə hesablanan manevrası ilə öz yüksək sürəti ilə manevranı yerinə yetirən təyyarənin "altından" keçir və hətta özü "hədəf" olur. yəni ən azından nəzəriyyədə belədir, praktikada isə bu həyata keçməyib, çünki elə bir döyüş şəraiti də olmayıb ki, yoxlanılsın ki, işə yarayır, ya yox. hərçənd ki, mən özüm də inanmıram işə yarasın, çünki indi elə bir zamandır ki, heç buna ehtiyac da yoxdur, indi əsas güc silahların, raketlərin "manevrası"na düşür, təyyarələrin manevrası isə öz əhəmiyyətini haradasa itirir.


azərbaycanda miq-29-lar olsa da, bu manevranı yerinə yetirən pilot nə görmüşəm, nə də ki eşitmişəm.


sonda bir tost demək istəyirəm; o gün olsun, öz yerli pilotlarımız bu manevranı qarabağ səmasında khankendi air showda yerinə yetirsinlər. mənim kimi bu manevranı izləmək həvəsində olanlar da maks-2017, maks-2019 və s. və i.a aviaşoularında iştirakçı olmaq arzusu ilə yaşamasın.