1. paradox interactive'in, grand strategy janrında europa universalis seriyasının dördüncü və sonuncu oyunu. qəliz olmasına baxmayaraq paradox interactive'in digər oyunlarından qat-qat asanddır. ( hearts of iron, victoria, crusader kings və s.)

oyun 1444-1821 illərində keçir və bir çox tarixi hadisələri yenidən oynamağa imkan yaradır. hər tarixi dövr üçün sizə bir neçə dövlət ilə oynamağı təklif edir. belə ki, rise of the ottomans dövrünü seçdikdə ottomans, byzantium, venice kimi dövlətlər ilə, the hundred years wars dövrünü seçdikdə england, france və s. dövlətlər ilə oynamaq daha məntiqlidir.

təbii ki, təklif olunan dövlətlərdən başqa istədiyiniz dövləti seçib oyuna başlaya bilərsiz. paradox interactive bu oyunda bir çox detayı ələ alıb (colonization, technology, revolt etc.). məsələn tarixə uyğun oynayırıqsa ingiltərə, portuqaliya, ispaniya kimi dövlətlər ilə gəmiçilik ideyaları seçib amerika qitəsini kəşf eləyə, yeni koloniyalar yarada bilərsiniz. və ya osmanlı dövlətini seçib mərkəzi asiyadan, qərbi avropaya qədər ərazini tuta, afrikada genişləyə bilərsiniz. ya da moskva xanlığı ilə rusiyanın müasir sərhədlərini yarada bilərsiniz.

ideya və texnologiya haqqında biraz məlumat verim. oyun əsasən monarch points ilə idarə olunur. dövlətin başına keçən kral, sultan, şahın öz bacarıqları olur. məsələn, 5 diplomatic, 5 adminstrative, 6 military skills və s. kimi. bu bacarıqlara əsasən hər ay müəyyən qədər monarch points qazanırsınız və monarch points sayəsində texnologiya, ideyaları ilərlədirsiniz. texnologiya ən önəmli faktordur ki, 200 min ordunuz olsa belə texnologiyada sizdən daha irəli olan 50 min ordu tərəfindən asanlıqla yox edilə bilərsiniz. iron man modunda tarixə uyğun olaraq qərbi avropa dövlətləri texnologiyanı irəlilətmək üçün şərq dövlətlərindən daha az monarch points'dən istifadə edir ki, bu da gələcəkdə şərq dövlətlərinin westernization etməklə fərqi bağlamasına imkan yaradır.

strategy oyunların olmazsa olmazı üsyanlar da özünü bariz göstərir. məsələn, qaraqoyunlular olaraq oynayırsınız, rəsmi dininiz şiə dinidir. osmanlı əlində olan və dini sünnilik olan bir şəhəri ələ keçirdikdən sonra burada yavaş yavaş dini qarışıqlıq yaranır, hər ay müəyyən qədər üsyan çıxma riski artır, bunun qarşısını almaq üçün həmin şəhərə misyoner göndərib şəhərin dinini şiəlik edə bilərsiniz və ya bir müddət sabitlik yaratmaq üçün həmin ərazidəki autonomyni artıra bilərsiniz.

oyunun bir digər gözəlliyi isə buradadır ki, məsələn brandenburg dövləti ilə 1444-cü ildə başlayıb, 1550 illərində prussianı qurub, daha sonra germanyni qura bilərsiniz. azərbaycan dövlətləri olan ağqoyunlu, qaraqoyunlu, şirvanşahlar dövləti ilə də persia (bildiyimiz səfəvi) dövlətini qura bilərsiniz.

ayrıca dinə də böyük yer verilib. məsələn avropada 1500 illərindən sonra protestantlıq sürətlə yayıla bilir. dövlət dinini rəsmi olaraq protestantlığa çevirdikdə isə katoliklər narazılıq edir, protestant dövlətlər ilə isə yaxınlaşmağa başlayırsınız.

digər tərəfdən event'lar də oyunu maraqlı edir. məsələn poland dövləti ilə çıxan tarixi event ilə lithuania dövlətini personal union altına sala bilirsiniz, əlli ildən sonra isə commonwealth (reç pospolita) qurmaq sizin əlinizdədir.

dediklərim nə qədər uzun olsa da daha oyunun bir qismidir. qiymət olaraq isə steam'də 24.99$-dır (endirimlər səbəbi ilə hazırda 6.24$). paradox grand strategy pack'i hazırda 12.59$ ödəməklə heart of iron iii, victoria ii, crusader kings ii və europa universalis iv'ə sahib ola bilərsiniz.

tanım: tarix sevərlərə şiddətlə tövsiyyə etdiyim oyun