9. "öncə dövlətin və xalqın təhlükəsizliyi prioritet olaraq götürülməlidir. bizim yanaşmamız budur. bu sualları verənlərin çoxu siyasətə ideologiyadan sonra gələn insanlardır. xalq cəbhəsi hakimiyyətinin devrilməsinin əsas səbəbi ideologiyanın praqmatizmdən önə çəkilməsi idi. ideoloji postulatlar nə qədər öndə olursa, real dünya mənzərəsində idarəetməni doğru təyin edə bilmirsən. türkiyənin də bəzən görürsünüz ki, sıxıntısı ondadır – ideoloji anlayışla siyasəti yönləndirəndə bu qədər səhvlərə yol verirlər.
liberalizm ideoloji cərəyan deyil. liberalizm, əksinə düşüncə olaraq insanların azad fikirliyinə dayanan və azad iqtisadiyyat modeli üzərində formalaşan bir düşüncə tərzidir. əksinə, liberal cəmiyyətdə insandan o cəmiyyətin müəyyən hüquq qaydaları çərçivəsində, hüquqi dövlət prinsipləri çərçivəsində yaşamaq tələb olunur. hansısa ideologiyaya mənsubluq tələb olunmur. ondan faşizm, milliyyətçilik kimi ideologiyalar tələb olunmur. ideoloji postulatlar insan qarşısında seçim olaraq qoyulmur – sən bunu seçməlisən, sən bunu seçməməlisən. bizdə tipik olaraq bu gün də həmin ideoloji cəmiyyətin başqa bir forması mövcuddur. biz bundan azərbaycanı çıxarmalıyıq. biz azərbaycanı, təbii ki, dövlətin qanunları ilə idarə olunan bir vətəndaş cəmiyyətinə çevirməyə çalışmalıyıq. liberal cəmiyyət vətəndaş cəmiyyətini, açıq cəmiyyəti tələb eləyən bir təklif verir. ona görə də bizim yanaşmamız belədir ki, biz müəyyən məsələlərdə nədənsə, hansısa fikirlərdən uzaqlaşanda onu əsaslandıraraq uzaqlaşırıq. əbülfəz bəyin o zamankı ideoloji sisteminin içində biz də var idik, biz də bütöv azərbaycan, azərbaycan və türk dünyasının birliyi kimi ideologiyaları qəbul edirdik.
bütöv azərbaycan ideologiyasını əlbəttə, qəbul edirdik. biz də o məktəbdə yetişmişdik, o məktəbin içindən çıxmışdıq. bu günləri isə bizim yanaşmamız budur ki, hansı real hədəflər varsa, o hədəflərə doğru yürüməmiz bizim üçün, azərbaycan üçün daha faydalıdır. azərbaycanın çəkisini biz 100 kq-dan 60 kq-a salmışıq. 100 kq çəki ilə hansısa yarışa qatılan bir ölkənin potensialı şişirdilmiş bir potensial olur. o, orada uğur qazana bilməz. çəkini aşağı salaraq, hədəfləri də daha doğru, real müəyyən eləmək lazımdır. bu gün artıq bütöv azərbaycan ideyalarını hər hansı bir şəkildə prioritet məsələ kimi gündəmə qoymaq, azərbaycan üçün hansısa uğur vəd eləmir. çünki bu potensialı buraxmaq lazımdır güney azərbaycanda yaşayan azərbaycanlıların üzərinə. azərbaycan bu yükü daşımağa hazır və maraqlı deyil. diqqət edin, 25 il öncə sərhədlər açılanda güney məsələsinə olan münasibətlə 25 il sonra – bu gün olan münasibət eynidirmi? bu istəklə yaşayan nə qədər qurum, nə qədər insan var? kiçik ocaqlar, təşkilatlar bu yükü daşıya bilmirlər. bir neçə marginal qrupların olması lazımdır. amma həmişə bir şeyi unutmaq lazım deyil. türkiyənin timsalında da gördük: bir milliyyətçilik marginal qüvvədən o tərəfə – 14-15 faiz səsdən o tərəfə böyüyə bilmir. daha dünyəvi ideyalar böyüyə bilir. solçuluq da artıq böyüyə bilmir. səbəbi nədir? ya sağ ideya böyüyür, çünki əhalinin çoxluğunu əhatə edə bilir, ya da daha dünyəvi islam ideyası bunu həyata keçirə bilir. biz marginallaşmanı istəyiriksə, əbülfəz elçibəydə – o xətdə qalmalıyıq. əbülfəz elçibəy lider idi və biz də siyasətdə onun kursunu, ideyalarını davam etdirirdik. bu gün əbülfəz elçibəy rəhmətə gedib və bizim liderimiz deyil. biz özümüz siyasi kursu müəyyən ediriksə, biz əbülfəz elçibəyin doğrularını, yanlışlarını hansısa formada davam etdirməyə yükümlü deyilik. biz artıq müstəqil, bugünki mövcud azərbaycana uyğun formada yolumuzu davam etdiririk.
elçibəyin yolu bizim yolumuz deyil. bu gün “elçibəyin yolu” deyilən anlayışın özü də müzakirəyə açıq anlayışdır. məsələn, mən bu gün məhəmməd əmin rəsulzadənin siyasət anlayışına daha çox üstünlük verirəm. bunu dəfələrlə də qeyd edirəm. məhəmməd əmin rəsulzadə 5 düşüncə sistemi daxilində dəyişim edibdir. onun həyatını araşdıranlar bir-bir baxar ki, sosial-demokratlıqdan tutmuş, milliyyətçiliyə, milliyyətçilikdən tutmuş türk-konfederasiya fikrinə, milli təsanüdə qədər gələn bir anlayışı var. məhəmməd əmin rəsulzadə qədər dinamik şəxs olmayıb. bilirsinizmi, “mən əqidəmdə qalıram, azərbaycan harada qalırsa qalsın”,- kimi anlayışla siyasət həyata keçirilməz! mən azərbaycan harada olmalıdırsa, ona uyğun siyasəti formalaşdırmalıyam." (c) fazil mustafa