7. türkiyədə yaşadığım 8 il boyunca yadımda və xatirələrimdə qalanları azacıq da olsa ümumiləşdirim.
2005-ci il istanbul atatürk aeraportuna düşmədən əvvəl mənim türkiyə təəssüratım milliyətçilik və din pərdəsinin arxasından, həm uzaq həm də yaxın olan azərbaycandan baxaraq formalaşmışdı. mədəni və savadlı müəllimlər, cana yaxın abilər, oxuduğum halit ertuğrul, kemaleddin tuğcu kitablarının mənə yansıtdığı mərhəmətli, könlü geniş insanların vətəni.
aeraportdan düşüb gedəcəyim adresə qədər yolda ağzımı açıq buraxan uca binalar, avtomobil və insan çoxluğu, bakıdan fərqli olaraq dəqiq qurulmuş nəqliyyat sistemi. azacıq da ağlı olan insan nəqliyyat sistemi vasitəsi ilə mümkün deyil azıb haradasa qalsın.
yenə də getdiyim adres mənə gələrkən beynimdə olan türkiyədən başqa bir şey göstərmədi. çünkü eyni insanların arasında idim. ancaq üzərindən bir neçə ay keçdikdən sonra dəqiq anlamışdım. mən bir ipək qozasının içində yaşayırdım və bu ipək qozasını qırıb çölə çıxmağım lazım idi.
universitet isə tamamilə başqa aləm idi. hər cür düşüncə sahibi, dünya görüşü, idealogiya qurbanları, idealistlərlə dolu idi. mənim isə hələ də baxdığım nöqtə muhafəzakarlığın tam mərkəzi idi.
bəlkə ya mən çox şanslı olmuşam ya da tapmaq istədiyim insanları tapmışam, dəqiq bilmirəm, ancaq azərbaycanlı tələbələrdən daha çox türklərlə ünsiyyət qurmağa çalışırdım. tələbə yoldaşlarımin içində robert koleji, galatasaray lisesi, alman-fransız-italyan koleji mənsubları, erməni, süryani, kürd, alban, moldovan, hər il dəyişən erasmus tələbələri, gay və lezbianlar var idi. bir sözlə oxuduğum fakultə bir xeyli kozmopolitan idi. son zamanlarda bizə zorla soxuşdurulan multikulturalizmi bax orada gördüm mən. özümlə hər zaman fəxr elədiyim kitab qurdu olmağım isə mənə problem yaratmışdı. çünkü kitab qurdu olsam belə çox mənasız kitablar oxuduğumu anlamışdım. sadəcə və sadəcə bir baxış bucağına sahib idim. ətrafım isə dünya görüşü ilə məni boğacaq insanlarla dolu idi. mən ya onlar kimi düşünməyi bacarmalı idim ya da geriyə qozanın içinə qayıdıb yatmalı idim. birincisini seçmək daha maraqlı gəldi amma daha çətin oldu. ayrıldım qozadan. həm oxumağa həm işləməyə başladım. o zaman gerçək türkiyə ilə qarşılaşmağa başladım. türkiyə 1001 başı olan bir əjdaha idi. ortada hansı başın daha vacib olduğu bilinməyən bir əjdaha.
hər bölgəsi ayrı idi. mədəniyyəti, dünya görüşündən tutun, salam verərkən alacağın cavabdan mövqeyini bəlli etməli, pozisyanı ona görə götürməli idin. çünkü qarşındakı insanın necə biri olduğunu az çox təxmin etməyin lazımdır əgər bir problem yaşamaq istəmirsənsə. türkiyənin diyarbakırı ilə edirnəsi arasında yer göy qədər fərq var, egesi ilə qaradənizi, iç anadolusu ilə akdeniz sahili insanları arasında dərin uçurumlar var. baxmayın televizordaki tek millət olaraq çıxış elədiklərinə. türkiyə tək millət deyil, olmayacaq da. bu insanların hamısını toplayan yer isə istanbuldur. türkiyədə yaşamaq deyərək heç bir zaman ümumiləşdirmə edilə bilməz. qıraqda qalmış balaca bir ölkədə yaşayan 9 milyonluq xalqıq ancaq bölgə insanlarımız arasında nə qədər fərq var. siz bir də düşünün 80 milyonluq bir ölkə ki, mədəniyyətlərin toqquşma nöqtəsində yer alsın. nə qərbli ola bilsin nə şərqli. ortada qalmış bir ölkə. türkiyədə yaşamaq həm asandır həm çətin. ancaq türkiyədə yaşadığım müddət ərzində bildiyim tək şey var idi. heç bir zaman ac qalmayacaqsan, istədiyini bildirdiyin müddətcə.
mənim üçün türkiyədə yaşadığımdan qalan ən möhtəşəm xatirələr ayasofya, sultanahmet, topkapı, beyazıt, surlar, yedikule, kız kulesi, üsküdar, kadıköy, eminönü, izmir, bursa, sumela manastırı və sayıb bitirəməyəcəyim minlərləsidir.