7. əsasən anaxaqanlıq kimi bildiyimiz, tunc dövründə əmək alətlərinin təkmilləşdirilməsi ilə ataxaqanlığı ilə əvəz olunan dövr. tarixi araşdırmaların yekunu olaraq belə bir nəticə əldə edilmişdir ki, adı çəkilən dövrdə qadınlar ev işləri ilə məşğul olur, uşaqları böyüdür və ən əsas da odu qoruyurdular. məhz bu xüsusi rola görə, həmin dövr matriarxat adlanır. bu yanaşma qəbuledilən və məntiqi baxımdan da bir o qədər ağılabatandır. lakin, hər bir məsələdə olduğu kimi, hesab edirəm ki, burda da bir fəlsəfi həqiqət, mahiyyət gizlənir.
anaxaqanlığının mövcudluğu qədim dövr insanının məsələlərə empirik yanaşması, və proseslərin mahiyyətini və səbəbini tam olaraq açıqlaya bilməməsi ilə əlaqədar idi. hər şeydən öncə, qadın uşaq dünyaya gətirir ki, bu da xüsusilə diqqət edilməsi labüd olan məqamdır. bəli, qadının uşaq dünyaya gətirməsi, bir növ "yaradıcı" olması, onun qəbilə arasında xüsusi nüfuz qazanmasına yardım etdi. hələ şüuru tam inkşaf etməmiş qədim insanlar bu məsələ qarşısında da aciz qaldılar.necə ki insanlar təbiət hadisələrinin izah edə bilmir və hər hadisəni ilahiləşdirirdilərsə, bu da elə oldu , yavaş-yavaş qadın ilahiləşdirildi. necə ki biz tanrının yaradıcı olduğunu deyir, lakin bu yaradılışı izah edə bilmiriksə, o dövr insanı üçün də elə idi. artıq bu "yaradıcı" nı kənarda axtarmağa ehtiyac yox idi. bundan əlavə qadınlar uşaqları böyüdür, onları bəsləyirdilər. məhz bütün bunların fonunda qadın bir ilahi obraza çevrilmişdi. lakin, tunc dövründə əmək alətlərinin inkşafı və toxa əkinçiliyinin xış ilə əvəz olunmasından sonra vəziyyət dəyişdi. həmçinin burada insan şüurunun inkşafını da qeyd etmək lazımdır. belə olan halda, artıq qadının rolu və nüfuzu getdikcə azalmağa başladı ki, yekunda həmin rol kişiyə verildi. qismən də olsa, insanlar artıq proseslərin səbəbini izah edə bilirdilər. artıq ildırımın çaxması, ya küləyin əsməsi onları təəccübləndirmirdi. bütün bunlara qəbullanan ibtidai insan qadına da həmin reaksiyanı göstərməyə başladı.