1. neçə vaxtdır ki, sosial şəbəkələrdə, facebook "maarifçilər" hərəkatı çevrələrində qorxuyla müzakirə edilən məsələdir. bu səfsətənin bu qədər müzakirə olunması, azərbaycanın oxuyan azsaylı sinfinin də rasional düşüncəyə sahib olmadığını göstərir, ümumiləşdirmə aparıram, amma çox sağlam düşüncəli fərdlərimiz də var.
ümumiyyətlə, azərbaycanda hər hansı bir ideologiyaya bağlı olan böyük xalq kütləsi yoxdur. xalqının əksəriyyəti kəndçi olan, şəhər mühitinin mövcud olmadığı ölkələrdə xalq normal olaraq, prinsipsiz yaşayır, hadisələrə bayağı yanaşır, ancaq "dolanışıq" dərdi çəkir. azərbaycan, daha doğrusu çar rusiyası, həm sənayeləşmədən, həm də burjua inqilablarından çox kənarda qalan bir coğrafi ərazi olduğuna görə qərb mərkəzli ideologiyalarla çox gec tanış oldu. yenə deyirəm rusiya vasitəsilə. hətta 1903-1905-ci illərdən başlayan neft fəhlələri hərəkatları belə rus fəhlələr tərəfindən təşkil olunurdu. təşkilatlanma işi ruslarındır, azərbaycanlılar çox uzaqdır, təşkilatlanmanın yarandığı mühitdən bixəbərdirlər.
bütün ideologiyalardan uzaq olan azərbaycanlıları islam inqilabı hərəkatçısı kimi görmək böyük saflıqdır. yenə də islam ideologiyasının inkişaf etdiyi mühitdən uzaq olduğuna və ya sovet ittifaqı tərəfindən təcrid olunduğuna görə belədir. hətta hal-hazırda iranda yaşayan əksər azərbaycanlı belə bu ideologiyadan sürətlə uzaqlaşır, ərdəbillilərdən başqa.
azərbaycanda islam inqilabının baş tutmayacağının bir səbəbi isə burada dindarların marjinal qruplar olmasıdır. azərbaycanlılar yalnız xırda türk millətçisi olub, hakimiyyətdəkiləri erməni, kürd olmaqla ittiham edə bilərlər. ya da ilhamı heydərin yolundan uzaqlaşma ilə ittiham edərlər, ən çox ikrah oyandıran mənzərədir. elçibəyi də tərifləyən bir ordu var, amma elçibəyin silahdaşlarının sanki o dövrlərdə axcp-nin partiya qərargahının qapı-pəncərəsini belə söküb apardıqlarından xəbərləri yoxdur. aclıq səviyyəsinə çatanda isə yenə də bayağı bir hakimiyyət dəyişikliyi edib, "dolanışıq" üçün tələblər irəli sürərlər. hüquqi sistemlə bağlı bir tələb irəli sürə bilməzlər, çünki hüquqi şüur yoxdur, vətəndaş cəmiyyəti yoxdur, kəndçi ordusuyuq.
xüsusən islam inqilabının olduğu ölkələr ya dövlətçilik ənənəsi olan, böyük bir millətin dominant olduğu ölkələrdir(iran, misir, pakistan), ya da həmin ölkələrə yaxın, mühitdən təsirlənmiş ölkələrdir. azərbaycan iki kateqoriyaya da aid deyil. dil məsələsi də önəmlidir, azərbaycanlıların islam propaqandasından təsirlənməsi üçün ərəb, fars dilləri vacibdir. bilmirlər. deməli islam inqilabı köklü dövlətçiliklə bağlı olan bir şeydir.
bir digər səbəb isə artıq iran islamizminin son bir ildə sürətli passivləşməsidir, bu tamamilə iqtisadi səbəblərə bağlıdır. tətbiq edilən embarqolar qaldırıldıqdan sonra iran neftinə itirdiyi bazarları geri qaytarmaq və yeni bazarlar ələ keçirmək üçün islamı arxa plana atmalı idi. qaz və yeni neft layihələrinin başlanması üçün böyük investisyalara ehtiyacı var, ərəb ölkələri ilə artıq iqtisadi istiqamətdə müharibəyə girdiyi üçün radikal şiəlikdən uzaqlaşmalıdır. ərəb dövlətləri da qismən uzaqlaşıb. görünən odur ki, fundamental islamla bağlı olan proyektlərə artıq ehtiyac yoxdur. çünki qanunauyğunluq budur, free market ecomony mərhələsinə gəlirsənsə, ideologiya məhv olmalıdır, istəməsən belə olacaq. çünki free market economy demək, qloballaşmaq deməkdir. qloballaşmaq isə mənəviyyatsızlaşmadır, çox əladır. bu nə qədər davam edəcək, bilə bilmərik. əgər abşdakı seçkilərdə yenidən sosial-demokratlar qalib gəlsə, bu passivləşmə yenə davam edəcək. gələn il iranda baş tutacaq seçkilərdə isə böyük ehtimal, yenə də ruhani seçiləcək. bu da iranın artıq bölgədə şiə köklü islamın yayılması üçün aktiv fəaliyyətlərini dayandırmasını davam etdirəcəyinin xəbərçisidir.
yenə çox güclü səbəblərdən biri rusiyadır. demək olar ki, eyni ölkəyik, agenturaları çox güclüdür, iranla aralarında anlaşmazlıqlar yavaş-yavaş hiss edilməyə başlayır. bir ilə hər şey aydın olacaq.
daha bir səbəb isə, azərbaycan xalqı üçün vaxt artıq daralır. 2018-ci il səfalətin pik həddinə çatacaq "dolanışıq" dərdi ilə azar-bezar olan xalqım üçün islam, liberallıq, pox-püsür önəmli olmayacaq.
tək arzu elədiyim, silahlı mübarizədir. sosial-iqtisadi vəziyyətin fərqində olan, özünün mübarizə formasının tam legitim olmasına və dövlətin mümkün olduqca vahid güc mərkəzi olmaqdan uzaqlaşdırılmasına inanan, zəif icra hakimiyyəti, icra üzərində güclü nəzarətə malik məhkəmə hakimiyyəti, per se government institutları uğrunda mübarizəyə hazır olan insanların apardığı bir silahlı mübarizə. bu artıq fərzdir. silahlı mübarizənin zəruriliyi və potensialları haqda ayrıca entry yazacam.