8. azərbaycan dilində kütlə psixologiyası yazılır çox vaxt.
rahat yaşamağı seçən insanlar yığınıdır. o rahat yaşayış uğruna özlərini unudan, özünü kütləni sevdiyinə inandıran və ona bütün sadiqliyi ilə tabe olduğunu hər hərəkəti ilə (əslində hərəkətsizliyi ilə), kütlənin dediklərini hərfi-hərfinə əməl etməklə, öz beynini kütlənin dilinə satmaqla sübut etməyə çalışan yararsız zay məhsuldur. biraz da qorxaqlıqdan irəli gəlir bu. özünə inamsızlıq insanda sosial qorxu yaradır. sosial fobiya yox ha, onu n mənası başqadı və daha məsuliyyətli elmi izahı var. mən dediyim sosial qorxudu. ailədən gəlir. çünki ilk ağızdan vuran ailə olur: az danış; böyüklər danışanda sus; dilin uzanıb ha sənin; ə başından böyük danışma it cəhənnəm ol burdan və s. kimi təhdidlərnən böyüyən uşaq əlbətdə ki, özünün fikri olduğu reallığını ağlına elə gətirmədən kütləyə özünü qurban verəcək. hə, içlərindən bir-iki nəfər çıxır ki, özlərinin şəxsi fikirləri olduğunu təsdiqləyə bilirlər, bu ayrı məsələ. immunitet qazanıb valideynlərinin konservativ fikirlərinə qarşı. gələcəkdə əgər satılmasalar təbii ki. yılmaz güneyin sözü gəldi ağlıma: “ bədənim kölə, fəqət düşüncələrim özgür”...
heçvaxt unutmaram. orta məktəbin aşağı siniflərində oxuyurdum. hər dərs bitənə yaxın müəllimlər soruşurdular: kimin sualı var? və mən də o vaxtlar həyatın mənasız olduğunun anlaşıldığı anlara orijinal mənalar yükləyən yaşlarımda deyildim. təxəyyülümün məntiqimdən və məktəbin tökdüyü zir-zibillərdən daha güclü olan çağları idi. ona görə də hər dərs sonrası müəllimlərin verdiyi bu sualın əslində “hələ bir cəhd elə sual ver, gicgahını dağıdaram” mesajını daşıdığını bilmirdim. hər dəfə həvəslə suallar verirdim. çox vaxt ilk sualım itətök cavablandırılırdı amma ikinci suala görə “bəsindi get dərsivi oxu” kimi cavablar gəlirdi üstəlik də nə tərzdə deyilirdi sanki sual verdiyimə görə mən əskikəm. beləcə hər dəfə biraz-biraz sıxılaraq bu vərdişi yadırğadım. utanc verici birşey olduğunu düşünməyə başlamışdım çünki. neysə ki, universitet dövründə yenidən toparlaya bildim. sözüm onadır ki, tək ailədə də yox, məktəbdə də rast gəlinə bilir belə hallara. qısacası hara getsən. gərək özün anlayasan və möhkəm olasan. haklı olduğunu bildiyin məsələlərdə dirənməyi biləsən. təbii ki, dirənə bilmək üçün, nəyin doğru olduğunu yaxşıca ayırd edə bilmək üçün gərək 40 il qaz otarasan.