əjdahalar googlla vena - cambridge - rene magritte - vulcan - Casimir effect - nisbilik nəzəriyyəsi - standard model - primordial black hole - white dwarf - gravitational constant 2. hal hazırda mövcudluğu şüphə altında olan qüvvədir. qəribə gələ bilər amma şüphələnilir ki, bu qüvvə başqa təbii hadisələrin əlavə təsiri kimi ortaya çıxmış ola bilər. bənzər şeylərdən misal gətirim. məsələn ətalət hadisəsi. bərabər sürətlə hərəkət edən maşın tormozlandıqda bədənimizi önə doğru itələyən bir qüvvə hiss edirik. halbuki, belə bir qüvvə yoxdur. sadəcə ətalət qanununa görə bədənimiz vəziyyətini qorumağa çalışır. və ya çevrə boyunca bərabər sürətli hərəkət edən cismə mərkəzdənqaçma qüvvəsinin təsir etdiyini qəbul edirik. halbuki, burda da ətalətdən başqa heçnə yoxdu. belə bir qüvvə sərbəst bir varlıq kimi mövcud deyil. sadəcə cisim çevrə boyunca hərəkət edərkən istənilən nöqtədə onun sürət vektoru çevrənin toxunanı boyuncadır yəni düzxəttli və bərabər sürətlidir. amma biz və ya başqa bir varlıq, cisim onun hərəkət istiqamətini dəyişdirərək onu çevrə boyunca hərəkət etməyə məcbur edir. yenə də ətalət qanununa görə cisim əvvəlki düzxəttli bərabər sürətli hərəkətini bərpa etməyə meyl edir. nəticədə mərkəzdən qaçma adlı qüvvənin "varlığı" hiss olunur. nəysə bu misallarla əslində mövcud olmayan sadəcə başqa hadisələrin, qanunların təsirindən varlığı hiss olunan qüvvələri biraz aydınlaşdırmağa çalışdım. indi qayıdaq qravitasiyaya. indi alimlərimiz modern fizikanın və kvant mexanikasının verdiyi qazla əvvəllər 4 böyük qarşılıqlı təsir qüvvəsindən biri hesab etdikləri qravitasiya qarşılıqlı təsir qüvvəsinin mövcüdluğuna şüphə ilə yanaşmağa başlıyıblar. fərz olunur ki, cisimlər fəzada yerləşdikləri zaman və məkanı bükür. width="24" height="24" viewBox="0 0 24 24" fill="none" xmlns="http://www.w3.org/2000/svg">https://www.thur.de/philo/project/raum/raum9.gif bu şəkildə qismən də olsa bu fərziyənin nə demək olduğunu başa düşmək olar. amma xatırladım ki, fəzanın bükülməsindən, daha doğrusu 4 ölçülü *
4d
fəza-zaman modelinin bükülməsindən söhbət gedir. bu şəkil sadəcə parçanın dartınması kimi təsvir olunub *
4 ölçülü bir modeli şəkil üstündə təsvir eləmək qeyri mümkündü axı
. fərz olunur ki, bu bükülmə yaxından keçən digər cisimlərə hərəkət istiqaməti verir. bu bükülmə hadisəsinin miqyasının şəkildəki kimi olmadığını və riyazi hesablamalarda hələlik ən az gravitasiya qanunu qədər düzgün nəticələr verdiyini qeyd etmək istiyirəm. bu bükülmə hadisəsini ortaya atmaqda fiziklərin əsaslı səbəbləri var. birincisi albert einstein reyizin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə görə zaman və məkanın bükülməsi qaçınılmazdır. bu barədə sonra yazacam. ikincisi də ki, iri cisimlərin, məsələn günəş və digər ulduzların təsiri nəticəsində onların yanından keçən işıq şüaları istiqamətini dəyişə bilir. xatırladım ki, işıq şüalarının kütləsi yoxdu və gravitasiya qanununa görə onlara təsir edən cazibə qüvvəsi sıfıra bərabər olmalıdı. amma elə deyil. məhz günəşin sözdə "cazibə qüvvəsinin" elədiyi oyunlar nəticəsində bir çox ulduzu iki müxtəlif yerdə müşahidə eləmək olur.bu videoya baxın məncə:
(youtube: )
nəysə bütün bu anlaşılmazlıqlara, suallara elm adamları hələlik belə cavablar verir. həmişəki kimi tam da "doyuzduracaq" cavablar yoxdu. o cavablar artıq 1700-1800-cü illərdən bəri yoxdu. o vaxtdan bəri çox şeyi "fərz eləməyə" məcburuq. yəni bilmirik, sadəcə suallarımıza ən uyğun cavabı axtarırıq. bəzən səhv olduğunu, keçmədiyi yerlərin varlığını bilsək də yeni cavablar tapana qədər əlimizdə olanla düşünməyə məcburuq. (baxma: tanrının insanlar üzərində lənəti)
qismən də olsa bu fərziyənin nə demək olduğunu başa düşmək olar. amma xatırladım ki, fəzanın bükülməsindən, daha doğrusu 4 ölçülü *
4d
fəza-zaman modelinin bükülməsindən söhbət gedir. bu şəkil sadəcə parçanın dartınması kimi təsvir olunub *
4 ölçülü bir modeli şəkil üstündə təsvir eləmək qeyri mümkündü axı
. fərz olunur ki, bu bükülmə yaxından keçən digər cisimlərə hərəkət istiqaməti verir. bu bükülmə hadisəsinin miqyasının şəkildəki kimi olmadığını və riyazi hesablamalarda hələlik ən az gravitasiya qanunu qədər düzgün nəticələr verdiyini qeyd etmək istiyirəm. bu bükülmə hadisəsini ortaya atmaqda fiziklərin əsaslı səbəbləri var. birincisi albert einstein reyizin ümumi nisbilik nəzəriyyəsinə görə zaman və məkanın bükülməsi qaçınılmazdır. bu barədə sonra yazacam. ikincisi də ki, iri cisimlərin, məsələn günəş və digər ulduzların təsiri nəticəsində onların yanından keçən işıq şüaları istiqamətini dəyişə bilir. xatırladım ki, işıq şüalarının kütləsi yoxdu və gravitasiya qanununa görə onlara təsir edən cazibə qüvvəsi sıfıra bərabər olmalıdı. amma elə deyil. məhz günəşin sözdə "cazibə qüvvəsinin" elədiyi oyunlar nəticəsində bir çox ulduzu iki müxtəlif yerdə müşahidə eləmək olur.bu videoya baxın məncə:
)