7. baxır kimə. və heç də gülünəsi başlıq da deyil.
məsələyə fərqli prizmalardan baxmaq lazımdır, fikri irəli sürən adamı dərhal cahil adlandırmağın özü cahillikdir elə. keçək əsas məsələyə;
nəinki qalın romanlar, qalın olmayan romanlar haqqında da deyilə bilər bu söz, həyatı itirdir deyə. ama kimə? əlinə roman almamış adama itirtməz məsələn, o oxumalıdı bir nöqtədən baxanda. ama ömrünü gününü kitablara vermiş bir adam haqqında eyni şeyi deyə bilməyəcəm. əslində ortada müəyyən bir ölçü vahidi olmadığına görə məsələyə aydın yanaşmaq olmur, yəni nə qədər sıxlıqla qalın roman oxumaq? məsələn günə 3-4 saatını ayıraraq hər gün roman oxumaq? ya ayda bir qalın roman bitirmək?

ümumiyyətlə məsələnı dəqiqləşdirmək üçün dibə enmək lazımdır, roman niyə oxuyuruq? mırt cavablar alıram buna həmişə, həddindən artıq roman oxuyan adamlardan elə cavablar alırsan ki adamın gülməyi gəlir. çox axmaqca cavablar verirlər əmin olun, çünkü çoxunun kitab oxuma məqsədi cəmiyyətdə kitab oxuyan adam hörmət edilməsindən irəli gəlir, heç bilmirlər niyə oxuyurlar. mənə ən səmimi gələn cavan "vaxt öldürürəm"dir, hansı ki bu sözü çox işlədə bilmir insanlar, daha cool cümlələr seçirlər, "ala kafka əjdaha yazardı onu oxumadan ölmək olar?" soxum kafkaya. kitabları "savadlı" olmaq üçün oxuyan insan isə ən bədbəxt insandır. onun həyatı doğrudan da itib gedir.

öz adıma danışsam roman oxumağa uşaqlıqdan başlamışam və məqsədim "savadlı olmaq" idi. uşağın məqsədi başqa nə olar ki? sonradan məqsəd dünya görüşü qazanmağa keçdi, başqa dünyalar tanımaq və.s çünkü uşaqsan onsuzda çıxa bilmirsən qaldığın şəhərdən çölə, dünyaya tək çıxış yolun filmlər və romanlardır. başlayırsan roman oxumağa, illər keçir oxu, oxu, hara qədər? məqsəd dünya görüşü idisə, lazım olanın üstündə dünya görüşü qazanmısansa, ya da məqsəd tabuları qırmaq idisə, qırılacaq tabusu qalmayan insanın romanlara çox vaxt itirməsi mənasızdı. ona görə başda dedim "kimə görə?" azərbaycanlılar roman oxumalıdır, bütləri tabuları qırmaq üçün, çünkü romanlar bu işi şüuraltı olaraq çox gözəl bacarır. düşüncəni dəyişməyi, əqidəni döndərməyi, dini tabuları qırmağı, cinsəl tabuları qırmağı. azərbaycanlılar hələ çox oxumalıdır açıq və net, oxumadığı təqdirdə o küçədə axıb gedən həyatdan da zövq ala bilməz sözün əsl mənasında, özünü tanımayan kəşf etməyən insan həyatdan zövq ala bilməz.

hal hazırda roman oxuma səbəbim cavabını bilmədiyim suallara cavab tapmaqdır. başqa heçnə, ona görə də çox romanı yarım qoyuram, itə tök yarım buraxdığım roman var. müəyyən səviyyə var ki o səviyyəni keçməmiş insanlar özlərini aşmaq üçün oxumalıdır, ama müəyyən bir səviyyəni aşmış insanların oxuması vacib deyil. məsələn albert camusun yad kitabı, burda da (#36146) qeyd etdiyim kimi, kitab cəmiyyətə yadlaşmış insandan bəhs edir, bunu cəmiyyətlə iç içə yaşayan insan oxusa kitab ona nəsə qata bilər, ama onsuz da yadlaşmış insana heçnə qatmayacaq, uzaqbaşı o insan o kitabda özünü tapdığı üçün sevə bilər kitabı başqa heçnə.

çox kitab oxumalısan ki sənə lazım olanını tapa biləsən fikrinə qatılıram, çünkü oxumadan başqasının tövsiyəsi ilə bilə bilmərsiniz sizə lazım olan cavablar var o kitabda ya yox, ama, elə ola bilər ki heddinden çox kitab oxuyarsınız və heç birində sizə lazım olan cavabı tapmassız, sadəcə 2-3 kitab da taparsızın, onda o sizə cavab verməyən kitablara vaxt itirmiş olursunuz, son bir ayda beş kitab oxumuşam, camus - çöküş, camus - yad, thomas mann - venedikdə ölüm, saramago - görmək, osho - tantra, ilk dördünü at çölə, mənə heçnə qatmayıblar, oxuduğum vaxtı da vaxt itkisi sayıram, həqiqətəndə çöldə axıb gedən həyatı itirmiş sayıram özümü, sonuncu tantrada biraz axtardığım suallara cavab tapdım, o da cəmi üç səhifəlik hissəsi, gerisi laf kalabalığı.

başqalarının fantaziyasını oxumaq məcburiyyətində deyilsiniz, saramagonun görmək romanındakı axmaqlığını oxumaq məcburiyyətində deyilsiniz, hansı ki saramago səviyyəli yazar hesab olunur, bir coelho deyil yəni adam. hətda fərqli dünya görüşü qazanmaq üçün belə kitabları oxumağınız vacib deyil, fərqli insanlar da tanıya bilərsiniz, ama bunun üçün sərhədlər aşmalısınız. bir şəhərdən çölə çıxa bilmirsinizsə, oxuyun, ama öz ölkənizin kitabını oxumayın deyərdim, ona ayıracağınız vaxtı fərqli bir mədəniyyətin kitabını oxumağa ayırın, türk ədəbiyyatı da oxumayın heç. yox əgər bir şəhərə bağlı deyilsəniz, sərhədləri aşmağa imkan varsa çıxın gedin yeni şəhər və yeni insanlar tanıyın, o qalın romanlardan daha çox şey verəcəklər sizə, argentina steplərindən tibet dağlarına qədər, küçədə axıb gedən həyat budur, yoxsa sabirabadın sistem robotu kimi yaşayan insanlarının olduğu küçələr deyil əlbəttə. o qalın romanlara ayıracağınız vaxtı əgər dil qabiliyyətiniz yaxıdırsa yeni dillər öyrənməyə sərf edin, sizə başqa insanlar tanımağa kömək edər, kinli nietzsche etməz ama, sırf şəraba verib içmək üçün qazanılan pulun xətrinə onlarca kitab yazan balzac da etməz, həyatı kitablarda yaşamayın.

əvvəllər təməl bir fəlsəfəm var idi, insan həyatını üç şey dəyişə bilər; yeni kitab - yeni insan - yeni şəhər. bir nöqtədən sonra kitab o sıradakı önəmini itirdi, çünkü artıq kitablardan alacağını almış olursan, ondan artıq sənə verəcəyi çox da nələrsə qalmır. yeni insan və yeni şəhər öz önəmini həmişə qoruyacaqdır ama, siktir olub çıxıb getmək'ə imkan yoxdursa əliniz qolunuz bağlı bir şəhərə kilitlənmisizsə o şəhərdə ki insanları tanıyın, yox əgər gedə bilirsinizsə onda yeni şəhərlər onsuz da sizlərə yeni insanlar sunacaqdır.

çox gözəl deyib,
"bizi öyrəşdirdi qəhbə balaları. heçnə etmədən fırlandığım vaxt özümü günahkar hiss edirəm"
(bax: charles bukowski)

günahkar hiss etməyin özünüzü, sırf cinayət və cəzanı oxumamısınız deyə.

boş-boş fırlanmağın insana əziyyət verməsi/#50950

(baxma: eyyorumlamam bu kadar)