1. norveçli filosof və yazar.

-- sitat --
hans henrik jæger 1854-cü ildə bu gündə, ofeliya henriatta foss və nikolay henrik jæger’in üçüncü övladı olaraq dünyaya göz açdı. iş həyatına dənizçi olaraq başladı. daha sonra burnunu hər yerə soxdu, hər peşəyə maraq verdi. o günlərini norveçin kafelərində və içki məclislərində keçirir, “bohemik” həyat tərzi sürürdü. 1882-ci ildə kristiania (indiki oslo) şəhərində fəhlələrin önündəki qızğın nitqindən sonra şöhrətlənməyə başladı. o kristianiabohêmen adlı təşkilat qurdu. bu təşkilat əsasən incəsənət adamlarından ibarət idi. o özü də yazıçı idi. amma ənənəvi yazarlardan fərqli olaraq o xəyallardan yox reallıqlardan yazırdı. o və dostları dünyanı dəyişməsə də norveçi dəyişəcəkdi.

kristianiabohemen bir inqilab idi, indiyəcən norveçi idarə edən xristian burjuaziyasından azad etmək uğrunda yolu bu anarxistlər açırdılar.

1867-cı ildə anasının ölümündən sonra hans arendala köçdü. arendaldaki tvedestrand küçəsində lüt qaçmağa başladığını deyənlər hələ də var. hans 1872-ci ildə fransaya gedib “dünyanı” görmək istəsədə də, bütün düşüncələri alt-üst oldu. vaxtilə qatı xristian olan ailənin övladı olan bir insan norveçə xristianlığı dünyanın ən önəmsiz şeyi sayan biri kimi qayıtmışdı. o xristianlığı insan azadlığına əks bir şey kimi düşünürdü. bəli, insan tanrıya qalib gəlməli idi, ancaq bu cür o azad ola bilərdi. 18 yaşı var idi. çoxu kimi pessimizmə qapıla bilərdi amma bunun tam tərsini edərək mübarizəni qərara aldı, bütün gününü düşünməyə sərf edən hans həyatının qərarını verməyə hazırlaşırdı.


hans jæger’in dostu eduard münch tərəfindən çəkilmiş bir rəsmi.

1873-cü ildə, anna kareninanın yayımlandığı ildə hans bir dənizçilik məktəbində müəllim oldu. onun hələ də pula ehtiyacı vardı, lakin təkcə düşünmək üçün bir evə və daha çox içməyə. ketil bjørnstad’ın yazdığı kimi:

med letthet kan han stake ut kursen mot et hvilket som helst sted på kloden. verre er det å navigere i sitt eget liv.
dünyanın hansı nöqtəsinə istəsə asanlıqla gedə bilərdi. çətini öz həyatında yolu tapmaq idi.
həmin il hans yenə fikrini dəyişir, həyatının monoton keçdiyini düşünərək nyland adlı gəmidə kristiania – bergen marşrutlarında işləyərkən filoloq olmağa qərar verir. səhərlər dostoyevski, axşamlar tolstoy oxuyur.

1875-ci ildə hans storthingstidende qəzetində müxbir olur və fəlsəfə oxumağa başlayır. 22 yaşında sifilislə diaqnoz olunsa da kefi pozulmur, sonrakı il, bakuninin vəfat etdiyi il, parlamentdə stenoqraf olaraq işə başlayan hans sol düşüncə ilə tanış olur. həmin günlərdə qəzetlərdə liberallar və azad düşüncəlilərin cəmiyyəti məhv edəcəyindən yazılırdı.

1878-ci ildə o ilk əsərini - kants fornuftskritik - yazdı. bu kitab kant və hegel haqda fikir və tənqidlərindən ibarət idi, önsözü gunnar heiberg’in “a soirée dansante” adlı şeiri ilə başlayan bu kitab elə də çox tanınmadı.

1880-ci ildə o siyasi fəaliyyətinə başladı. o brown ailəsinin evində kirayəyə qalaraq qızları lily ilə tanış oldu. onunla yaxınlaşmağa çalışan hans lily’nin burjua əxlaqına, mentalitetə qurban olduğunu görüb onu azad etməyə çalışdı, birlikdə fransızca öyrənib balzakı lily’yə tanıtdırdı. sonrakı il kirayədən ayrılsa da lily ilə həmişə əlaqədə qalmağa çalışdı.

5 il sonra məşhur fra kristiania-bohêmen əsəri çap olunan kimi, repressiyalarla üzləşdi, dəfələrlə həbs edildi, kitablarına senzura qoyuldu. 1886-cı ildə ölkədən qaçmağa məcbur olan hans 1906-cı ildə, anarkiets bibel (anarxizmin bibliyası) əsərini yazaraq yazarlığa fəaliyyətinə son qoydu.

o vaxtlar hələ gənc bir anarxist olan yazar anf larsen 1917-ci ildə yazdığı məqalələrdən birində hans’dan bu sözləri eşitdiyini yazırdı:

* inqilab yüksəklərdən, intellektli insanlardan gəlməlidir.
1910-cu ildə qastrik xərçəngdən vəfat edən hans vəsiyyətində dostlarından onu xristianlar kimi basdırmaqlarını yox yandırmaqlarını istəmişdi. küllərini bir qaba yığan dostlarından biri dan tore jørgensen bu şeirini ona ithaf etdi:

rahat uyu, hans jaeger, mənim dostum,
bütün həyatın boyu mübarizədəydin.
doğruluq və dürüstlük, insanın dostudur,
vuruşduğun o əsil müharibədə.
biz azadlıq sevər norveçlilər üçün
həmişə sonsuz yaşayacaqsan.

bəzi sitatları:

*cəmiyyət azad olmalıdır, həm də, bütün fərdlər azad olmalıdır ki, cəmiyyət də azad olsun.
*və həyat, hörmətli cənablar, həyat o silindr şapkası ilə çılpaq dayanaraq hamımızı mənimsəyir.
*mən bədbəxt, ümidsiz, dəyərsiz, boş, sözlə izah edilə bilməyən bir həyat yaşayıram.
*hər gün özümü sabah öldürmək barədə düşünürəm, həyat qulağıma pıçıldayır: “niyə bugün yox?”
*sən tanrı, sən yalnız axmaqlar üçün mövcudsan!
-- sitat --