ürək qüsuru

1. ürəkdə anadan gəlmə mövcud olan anormallıqlara verilən ümumi addır. araşdırmalara görə hər 1000 uşaqdan 9-u ürək qüsuru ilə doğulurmuş. qüsurun növü və ciddiliyinə əsasən körpənin yaşama şansı da dəyişir təbii ki. wikipediadan araşdırıb bir-iki növünə baxdım, panpalar. onlardan bəzilərini sizə təqdim edirəm:
-qulaqcıqlararası və mədəciklər arası çəpərlərin və ordakı klapanların qüsurlu quruluşu * qətiyyən elmi cümlə olmadı
-qulaqcıqlar arası çəpərin defekti * çox güman ki, söhbət deşikdən gedir
-mədəciklər arası çəpərin defekti * təcrübəmə dayanaraq deyə bilərəm ki, burda 100% deşikdən söhbət gedir
-ürək kameralarının məhdud inkişafı. bunun sağ və sol olmaq üzrə iki növü var imiş ki, fərqli bədbəxtliklərə gətirib çıxarır.
-aortanın çıxış defekti * tərcümə qüsurudu, tibbçilər, üzümə vurmuyun
-böyük arteriyaların transpozisiyası. bu ciddən hassiktir dedirtmişdir. təsəvvür edin ürəkdən çıxıb ağciyərlərdə oksigen toplamalı olan damar birbaşa bədənə gedir. ürəkdən çıxıb bədənə getməli olan damar isə ağciyərə gedir. bu halda xəstənin bədəni demək olar ki, oksigen almır. yazılıb ki, yaşama şansı yoxdu. amma məncə umbaylıqdı bu. körpə ümumiyyətlə ölü olaraq doğulmalıdı.
-aorta və ağciyər arteriyasının tam ayrılmaması.
və s.
nəysə əziyyət çəkib əksər növləri ilə tanış elədim amma əsas yazmaq istədiyim mədəciklərarası çəpərin defektidi. beləki sizin bu qatığınız bu qüsurla doğulub. ağlamağa başlamazdan əvvəl bu qüsurun xüsusiyyəti, xəstəsini məhrum elədiyi şeylər, həyati riski və müalicə metodları barədə məlumat verim. lap əvvəl isə bu gün öyrəndiyim statistik məlumatı verim. deməli deyilənə görə ürək qüsuru ilə doğulan uşaqların 30% məhz bu problemdən əziyyət çəkirmiş. mainstream olmaq istəməzdim amma neynək bəxtimiz gətirməyib.
deməli ürək dediyimiz, bir möcüzəvi nasosdan başqa bir şey olmayan bu organda 4 kamera var. iki, sağ və sol qulaqcıq və eyni cür adlanan iki mədəcik. bu nasosumuz ən primitiv izahla qanın bədəndə dövrünü təmin eliyir* gijdıllağam e. başqa da nəsə eləməli idi ki . özü də qanımız bədəndə suyun təbiətdəki dövranı kimi iki cür dövr edir. böyük dövran və kiçik dövran. böyük dövranda qan ürəyin sol tərəfində, sol mədəcikdən, aortalardan çıxır bədəni dolaşır və sağ tərəfdə venalardan içəri, sağ qulaqcığa girir. kiçik qan dövranında isə qan sağ mədəcikdən, ağciyər arteriyasından * buraya diqqət. yeganə arteriyadır ki, oksigenlə zəngin deyil çıxır, gedir ağciyərlərdə oksigen alır və ağciyər venaları * yeganə venalardı ki, oksigenlə zəngindirlər ilə sol qulaqcığa daxil olurlar. bunu nəyə görə yazdığımı açıqlayım. ürək əslində bir-birindən müstəqil işləyən iki nasos kimi fəaliyyət göstərir. deməli ürəyin sol tərəfi qanı bütün bədənə vurduğu halda, sağ tərəfi onu yalnız ağciyərlərə qədər ötürmək üçün iş görür. ürək bir dəfə döyünəndə sol tərəf sağ tərəfdən daha çox iş görür, yəni enerji sərf edir. burdan da ortada təzyiq fərqi olduğunu çıxarmaq olar. yəni sol mədəcikdəki təzyiq sağ mədəcikdəkindən çox olmalıdı* yanlışım varsa düzəldərsiz, tibbçi deyiləm . indi söhbəti haqqında yazmaq istədiyim ürək qüsuruna calayacam. deməli bu adamda mədəciklər arası çəpərin defekti varsa, ki bu da o çəpərdə deşik olduğu mənasına gəlir, hər ürək döyüntüsündə sol mədəcikdəki qan sağ mədəciyə sızmalıdır. çünki, dediyim kimi sol mədəcikdə təzyiq daha yüksəkdir. bundan əlavə sol mədəcikdəki ümumi təzyiq sızmanın təsirindən aşağı düşəcəkdir və buna bağlı olaraq ürəyin faydalı iş əmsalı düşəcəkdir. ürək gərgin vəziyyətdə olanda * məsələn qaçanda tez-tez döyünəcək amma bədənə lazım olan tezlikdə oksigen çatdırmayacaq. qısaca adam nisbətən tez yorulacaq. bunun başqa ziyanı da digər mədəciyə olur. belə ki, sızıntıya görə sağ mədəcikdə təzyiq artmış olacaq. xatırladım ki, bu mədəcikdən çıxan qan birbaşa ağciyərlərə gedir. belə yüksək təzyiq üçün düşünülməmiş * burda yazar gülümsəyir ağciyər damarları yüksək təzyiqə görə bəzi problemlər yaşayır. əvvəllər elə bilirdim problem qanın bir-birinə qarışmasına görədi amma onu bədən sikinə almır deyəsən. əsas problem təzyiq məsələsidi.
mədəciklər arası çəpərin defektinin, deşiyinin böyüklüyünə bağlı olaraq xəstənin problemləri də dəyişə, ciddiləşə bilir. deşik balaca olanda sızıntı çox olmur, ağciyərlərə güc çox düşmür və ürək çox az əlavə yüklənmiş olur. orta ölçülü deşiklərdə artıq ağciyərdə problemlər ortaya çıxır. ürək ciddi əlavəyüklənməyə məruz qalır. böyük deşiklərdə isə mədəciklər arası təzyiq fərqi bərabərləşir. ağciyər damarlarında ciddi dəyişikliklər olur. * bu abzas wikipediadan əldə edilmiş məlumatdır * özü də öz dilimizdə!
amma ümumi olaraq bu xəstələrdə tez yorulmaq, tez-tez nəfəs almaq, tez tərləmək * tez boşalmaq olmasın da nə olur olsun kimi əlamətlər görülür. bundan başqa normal boy artmasına baxmayaraq, çəki artımı çətinləşirmiş. bunu ağciyərlərə bağladılar amma məntiqi əlaqəni tuta bilmədim. bir də ürəyin özünəməxsus səsi olur. başqaları kimi döyünmür, xışıldayır. bir süngəri suda sıxanda çıxardığı səsi verir. əlini üstünə qoyanda döyüntülər əvəzinə telefon vibrasiyalarına bənzər hərəkətlər hiss edirsən.
problemin həlli yolları müxtəlifdir. cərrahi yolla həll eləmək mümkündür. bundan başqa ayaqdan, budun dibindəki damara nəsə bir şey yeridirlər o gedib ürəkdə həmin deşiyi bağlayırmışmişmuşmüş. ən vacib məsələ isə bu müdaxilələr körpə yaşlarında olmalı idi. böyüdükcə risk artır. həm də əməliyyatla deşiyi bağlamağın artıq 15-20 il o cürə təqyiq anormallığı altında çalışmış bir sistemə nə xeyri ola bilər ki. mən doğulanda həkimlər götbaşlarına yaxıblar ki, əməliyyat vacibdi, uşaq yaşamayacaq. birini düz deyiblər birini yox. həyati risk var imiş amma çox az. əməliyyat isə doğurdan da vacib imiş. ən azından o vaxtı əməliyyat olunsaydım atam 7-8 yaşlarımda sahib olduğum çəkimlə məzələnməzdi. kişi elə hey deyirdi ki, yemək ye. özü də sulu yemək. cahillikdi də. indi yadıma düşəndə gülürəm. sözün düzü indi çəkim normaldı. əzələ çəkim istədiyim kimi deyil amma ümumi olaraq normaldı. hələ azacıq qarın da buraxmışam. tərləmək məsələsində həkimlər dibinə kimi haqlıdırlar. başqalarından az qala 3 dəfə çox tərləyirəm. tez yorulmağı da ki, son 5-6 ildə hiss eləmişəm. belə baxanda o qədər də bərbad deyiləm. belə ki, höcət və tərs olduğuma görə marafon qaçışına təşəbbüs göstərəcək 50 nəfər tanışımdan təslim olan son 3-4 nəfər arasında olaram. yəni o vaxta qədər dözərəm. indi hamısı siqaret çəkir bəlkə axırıncı təslim olan mən olaram * yazar burda dil çıxarır onu da son vaxtlar elədiyim məşqlərə borcluyam. amma uşaqlıqdakı kimi olmadığımı hiss eləyirəm. uşaq vaxtı adam yorulmaq bilmirdi. o enerjim yoxdu indi, heyflənirəm. oturub ciddi-ciddi düşünsəm hətta ağlayaram da. bilmirəm bəlkə də hamıda belədi amma mən çox takıram bu şeylərə. gecə vaxtı yorğunluğumu və sabahkı iş günümü unudub bu uzunluqda entry yazmağıma səbəb isə bayaq, evə gələndə stansiyadan evə kimi qaçmağa çalışıb bacara bilməməyimdir. 6-7 dəqiqə ancaq qaçdım. sonra soyuq havanın təsirindən öskürməyə başladım. sonra lomkaya düşdüm. uduzmağın, indiki halda zəifliyini hiss etməyin verdiyi ağırlıq ilham qaynağım oldu deyə bilərəm.
p.s. artıq quşlar oxumağa başlıyıb.

2. Düz 10 il bundan evvel, ele bu bed, ölüm itim ayı olan Martda bacımın 6 aylıq oğlunu əməliyyatdan sonra itirmeyimize, atamın depressiyaya düşməyinə, ailəmizin ilk güclü travmanı almasına ve ondan sonra da artan süretle davam etmesine sebeb olan illət! @1-de deyildiyi kimi çəkisi çox zeif artırdı körpənin, 5-6 ayında güclə 5 kiloya çatmışdı ki, əməliyyat edə bilsinlər, doğulanda hərşey normal deyilməsinə baxmayaraq eve gelenden nefes almasında qəribəlik olduğunun fərqinə vardıq. Bir melek idi o, baxmağa belə qıya bilmediyimiz... Sadəcə 6 ay bu dünyaya dözə bildi... Sonra cənnət quşuna döndü...

ürək qüsuru

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!