gözəl hekayələr
2,510 | 16 | 78
əjdahalar googlla
the kite runner - andre maurois - chill out - peaky blinders - sözaltı fotoqrafiya
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
teleqram
oktyabr həmişəkindən daha soyuq, daha yağışlı idi. ensiz taxtalarla örtülmüş dam qapqara qaralmışdı.
bağçadakı saralmış otlar tamam yaprıxmışdı, çəpərin dibindəki balaca bir günəbaxan heç cür boy ata, çiçək aça, ləçəklərini töküb başa çıxa bilmirdi.
çayın arxasından gələn buludlar tarlaların başı üstündə sürünür, havada uçuşan ağsöyüdlərə ilişirdilər. buludlardan adamı bezdirən yağış səpələnirdi.
yollar elə hala düşmüşdü ki, onların üstü ilə nə piyada getmək olurdu, nə də araba ilə, nə də atla. hətta çobanlar da sürülərini daha çəmənliklərə aparmırdılar.
çoban tütəyi yazadək susmuşdu. katerina petrovna üçün səhərlər yerindən qalxmaq və eyni şeyi görmək – yandırılmayan sobaların acı qoxusunu canında saxlayan otaqlar, “avropa carçısı”nın tozlanmış nüsxəsi, masanın üstündəki saralmış fincanlar, lap çoxdan təmizlənməyən samovar və divardan asılmış portretlər – çətin olurdu. bəlkə də, otaqlar çox qaranlıq idi, katerina petrovnanın gözünə isə mirvari suyu gəlmişdi, ya bəlkə də, portretlər zaman keçdikcə qaralmışdılar, onların üzərində nə təsvir olunduğunu ayırd etmək çətin idi. katerina petrovna, sadəcə, yadında saxlamışdı ki, biri onun atasının portretidir, balaca, qızılı çərçivəli isə kramskinin hədiyyəsi idi – onun “naməlum”unun eskizi. katerina petrovna məşhur rəssam olmuş atasının vaxtilə tikdiyi evdə öz ömrünü başa vururdu.
rəssam ahıl yaşında peterburqdan doğma kəndinə qayıdıb sakit həyat tərzi sürür və öz bağında işləyirdi. o daha rəsm çəkə bilmirdi, əlləri əsirdi, görməsi zəifləmiş, gözləri tez-tez ağrıyırdı.
ev katerina petrovnanın dediyi kimi “memorial” idi. o, vilayət muzeyinin nəzarəti altında idi. lakin evin sonuncu sakini – katerina petrovna öldükdən sonra bu evin aqibətinin necə olacağını bilmirdi. kənddə isə – kənd zaborye adlanırdı – rəsmlər, peterburq həyatı, katerina petrovnanın atası ilə birlikdə parisdə keçirdiyi o yay və viktor hüqonun dəfn mərasimini görməsi haqqında danışmaq üçün bir nəfər də yox idi.
bu haqda hər gün gəlib quyudan su daşıyan, döşəməni süpürən, samovarı odun üstünə qoyan, kolxozun pinəçisinin qızı manyuşka ilə də danışmaq mümkün deyildi.
katerina petrovna manyuşkanın zəhmətinin əvəzi olaraq ona büzülmüş əlcəklər, dəvəquşu lələkləri, muncuqlarla bəzənmiş qara şlyapa hədiyyə edirdi.
- bunlar mənim nəyimə lazımdır ki? – manyuşka xırıltılı səslə soruşur və burnunu çəkirdi. – mən köhnə-külə yığanam, bəyəm?
- əzizim, sən sat onları, – katerina petrovna pıçıldayırdı. artıq bir il idi ki, o tamam əldən düşmüş və daha yüksək səslə danışa bilmirdi. – sat onları.
- tullantı sexinə təhvil verərəm, – manyuşka qərara alaraq hədiyyələri götürür və çıxıb gedirdi.
arabir yanğınsöndürmə məntəqəsinin keşikçisi – arıq, kürən tixon gəlirdi. katerina petrovnanın atasının peterburqdan gəlməsi, ev-eşik tikməsi onun hələ də yadında idi.
tixon həmin vaxt balaca uşaq idi, amma rəssama bəslədiyi hörmət hissini ömürlük qoruyub saxlamışdı. o, rəssamın əsərlərinə baxıb dərin ah çəkərək deyirdi:
- çox təbii alınıb!
tixon çox vaxt qadına ürəyi ağrıdığı üçün iş görürdü: bağdakı qurumuş ağacları kəsir, onları mişarlayır və odun doğrayırdı. hər dəfə də gedərkən qapının ağzında ayaq saxlayır və soruşurdu:
- katerina petrovna, nastyadan xəbər varmı? bir şey yazıb?
beli bükülmüş, kiçilmiş katerina petrovna divanda oturub susur və kürən rəngli dəri çantadakı hansısa kağızları gözdən keçirirdi. tixon qapıda dayanıb xeyli təpik döyür, burnunu silirdi.
- yaxşı, – o heç bir cavab almayıb dillənirdi, – mən daha gedim, katerina petrovna.
- get, tişa, – katerina petrovna pıçıldayırdı. – get, allah köməyin olsun!
o, qapını ehtiyatla bağlayıb gedirdi, katerina petrovna isə sakitcə ağlamağa başlayırdı. külək pəncərənin arxasında çılpaq budaqların arasında əsib fit çalır, son yarpaqları yerə tökürdü. masanın üstündəki ağ neftlə işləyən gecə lampasının işığı titrəyitdi. adama elə gəlirdi ki, o bu atılmış evdə yeganə canlı varlıqdır, bu zəif işıq olmasaydı, katerina petrovna səhərə necə çıxacağını heç bilməzdi də.
gecələr yuxusuzluq kimi uzun və ağır idi. səhər isə hər dəfə tənbəllik edir, gecikir və çərçivənin arasında hələ keçən ildən pambığın üstündən qoyulmuş, nə vaxtsa sarı-payızı rəngdə olmuş, indi isə qaralmış kağızların olduğu yuyulmamış pəncərələrdən içəriyə istəmədən sızırdı.
katerina petrovnanın qızı və yeganə doğması olan nastya uzaqda – leninqradda yaşayırdı. o buraya son dəfə üç il əvvəl gəlmişdi.
katerina petrovna bilirdi ki, nastyanın bu qarını düşünməyə vaxtı yoxdur. onların – cavanların öz işləri, öz anlaşılmaz maraqları, öz xoşbəxtlikləri vardı. ən yaxşısı mane olmamaq idi. ona görə də katerina petrovna nastyaya nadir hallarda yazırdı, ancaq köhnəlib yıpranmış divanın kənarında elə sakitcə oturub qızı haqqında düşünürdü ki, hətta otaqdakı səssizliyə aldanmış siçan sobanın arxasından çıxır, arxa ayaqları üstə dayanır və burnunu tərpədə-tərpədə uzun müddət otağın havasını iyləyirdi.
nastyadan da məktub gəlmirdi, ancaq hər iki-üç aydan bir vasiliy adlı gənc, şən poçt işçisi katerina petrovna üçün iki yüz rubl miqdarında pul köçürməsi gətirirdi. katerina petrovna kağıza imza qoyarkən o, katerina petrovnanın qolundan ehtiyatla tuturdu ki, birdən qadın səhv yerə qol çəkər.
vasili çıxıb gedirdi, katerina petrovna isə çaşqın halda əlindəki pulla oturub qalırdı. sonra o, eynəyini taxır və köçürmə vərəqlərinin üstündəki bir neçə sözü oxuyurdu. sözlər, elə həmişə olduğu kimi, eyni idi: iş o qədər çoxdur ki, nəinki oralara gəlib çıxmaq, hətta düz-əməlli bir məktub da yazmağa vaxt yoxdur.
katerina petrovna kağız pulların o tərəf-bu tərəfinə ehmalca baxırdı. o, qocalıqdan tamam unutmuşdu ki, bu pullar nastyanın onun üçün yolladığı məhz həmin əskinaslar deyildi, buna görə də ona elə gəlirdi ki, pullardan nastyanın ətrinin qoxusu gəlir.
bir dəfə oktyabrın sonlarında, gecə vaxtı kimsə bağın lap qurtaracağındakı, illər öncə mismarlanmış qapını durmadan döyəcləməyə başladı.
katerina petrovna təşviş içində başını qalın yaylıqla uzun-uzun bağlayıb köhnə paltosunu geyindi və eşiyə çıxdı. o, aramla, ətrafını yoxlaya-yoxlaya yeriyirdi. soyuq havadan başı ağrımağa başladı. unudulmuş ulduzlar gözlərini yerə dikmişdilər. xəzan yeriməyə mane olurdu.
çəpərin qapısına çatdıqda katerina petrovna sakitcə soruşdu:
- qapını döyən kimdir?
ancaq çəpərin o tərəfindən cavab gəlmədi:
- yəqin, qulağıma səs gəlib, – deyə katerina petrovna yenidən geriyə – evə sarı üz tutdu.
onu boğulma tutdu, qoca ağacın yanında dayanıb soyuq, yaş budaqdan yapışdı və onu tanıdı: bu qarağac idi. o bu ağacı lap çoxdan əkmişdi, hələ güləş gənc ikən, indi isə o, yarpaqları tökülmüş, soyuqdan büzüşmüş halda dayanmışdı və onun evsiz-eşiksiz, küləkli gecədən qurtulmaq üçün gedəcək yeri yox idi.
katerina petrovnanın qarağaca ürəyi yandı, onun kələkötür gövdəsinə toxundu. evə birtəhər gedib çıxdı və elə həmin gecə nastyaya məktub yazdı.
“gözümün işığı, – katerina petrovna yazırdı. – mən bu qışı çıxmayacağam. heç olmasa, bircə günlük gəl. qoy üzünə baxa, əllərini ovuclarımda tuta bilim. qocalmışam artıq və o qədər zəifləmişəm ki, nəinki yerimək, hətta oturmaq və uzanmaq da mənə əziyyət verir. ölüm mənim yolumu unudub. bağ solub əldən gedir, daha əvvəlki deyil, heç mən onu görə də bilmirəm. payız yaman sərt keçir. elə ağırdır ki... bütün həyat sanki bu bircə payız qədər uzun olmayıb”.
manyuşa burnunu çəkə-çəkə məktubu poçt idarəsinə aparıb onu uzun müddət poçt qutusuna salır və içərisinə “içəridə nə var?” marağı ilə baxırdı. ancaq içəridə heç nə yox idi, olan yalnız dəmir boşluq idi.
nastya rəssamlar birliyində katibə işləyirdi. iş bitmək bilmirdi. sərgilərin, müsabiqələrin təşkili – bunların hamısı gəlib onun əlindən keçirdi.
katerina petrovnanın məktubunu nastya işdə ikən aldı. onu çantasında gizlətdi – oxumadan. qərara almışdı ki, işdən sonra oxusun. katerina petrovnanın məktubları nastyaya rahatlıq gətirirdi: yazırsa, demək, sağdır. amma bununla belə, içində küt narahatlıq baş qaldırırdı, sanki anasının hər bir məktubu səssiz bir qaxınc idi.
işdən sonra nastya gənc heykəltəraş timofeyevin iş otağına gedib onun şəraitini yoxlamalı və bu haqda birliyin idarə heyətinə məlumat verməliydi. timofeyev iş otağının soyuq olmasından, bir də onun irəli getməsinə imkan verilmədiyindən şikayətçi idi.
mərtəbələrdən birində nastya balaca bir güzgü çıxarıb üzünü pudraladı və gülümsündü – indi o özünün xoşuna gəlirdi. rəssamlar onu sarışın saçları və iri soyuq gözlərinə görə solveyq (henri ibsenin “per günt” poemasının qadın qəhrəmanı – s.t.) adlandırırdılar.
qapını timofeyev özü açdı – balacaboy, qətiyyətli, hirsli bir adam. o, paltoda idi. boğazını qalın şərflə dolamışdı, ayağındakı qadın fetr çəkmələri nastyanın gözündən qaçmadı.
- soyunmayın, – timofeyev dilləndi. – donacaqsınız. buyurun içəri!
o, nastyanı qaranlıq dəhlizlə aparıb bir neçə pilləni qalxdı və iş otağına açılan qapını yüngülcə itələdi.
otaqdan yanıq qoxusu gəlirdi. yerə qoyulmuş yaş gillə dolu çəlləyin yanında pilətə yanırdı. dəzgahların üstündə boz əsgilərlə örtülmüş heykəllər durmuşdu. enli pəncərənin arxasında qar əyri xətt cızaraq yağır, nevanın üstünü duman kimi bürüyür, onun tünd sularında əriyib yoxa çıxırdı. külək çərçivəyə salınmış şəkillər arasında vıyıldayır və döşəməyə sərilmiş köhnə qəzetləri xışıldadırdı.
- aman tanrım, necə soyuqdur! – nastya dedi və ona elə gəldi ki, divarlar boyunca səliqəsiz halda asılmış bəyaz mərmər barelyeflər iş otağını daha da buza döndərir.
- baxın da! – timofeyev gilə bulaşmış kətili nastya üçün irəli çəkərək dedi: – başa düşmürəm, necə olub ki, mən bu dərədə gəbərməmişəm. perşinin iş otağında isə isitmə sistemi elə isti vurur elə bil ora adi otaq deyil, saharadır.
- perşin xoşunuza gəlmir? – nastya ehtiyatla soruşdu.
- bambılının biridir! – timofeyev acıqla dedi. – adi usta! onun fiqurlarının çiyinləri palto asılqanıdır. kolxozçu qadını önlüyünün ətəyini yığmış daş arvaddır. fəhləsi elə bil neandertal insandır. heykəllərini taxta bellə düzəldir. ancaq hiyləgərdir, əzizim, yaman hiyləgərdir!
- mənə sizin qoqolu göstərin də, – nastya söhbəti dəyişmək üçün xahiş etdi.
- o yana keçin! – heykəltəraş qaşqabaqla dilləndi. – əşşi, ora yox! bax o küncə. hə!
o, fiqurlardan birinin üstündəki nəm əsgiləri götürdü, heykəli sınayıcı baxışlarla hərtərəfli gözdən keçirdi, sonra pilətənin yanına çömbəlib əllərini isidə-isidə dedi:
- budur, nikolay vasilyeviç! buyurun!
nastyanın bütün vücudundan üşütmə keçdi. onun ən gizlin tərəflərini belə bilən itiburun, beli bükük adam ona məsxərə dolu baxışlarını yönəltmişdi. nastya onun gicgahındakı nazik skleroz damarının necə döyündüyünü görə bilirdi.
“məktubunsa eləcə qalıb ha çantanda – açılmamış vəziyyətdə, – sanki qoqolun adamı dəlib keçən baxışları deyirdi. – ay səni, ağılsız qız!”
- necədir? – timofeyev soruşdu – ciddi day-daydır, hə?
- möhtəşəmdir! – nastyanın səsi güclə çıxırdı. – bu, həqiqətən də, möhtəşəmdir!
timofeyev acı-acı güldü.
- möhtəşəm, – deyə o təkrar etdi. – hamı deyir: möhtəşəm. perşin də, matyaş da, cürbəcür komitələrdən gələn cürbəcür peşəkarlar da. faydası nədir? burada – möhtəşəmdir, mənim bir heykəltəraş olaraq taleyimin həll olunduğu o yerdə isə elə həmin perşin bircə dəfə qeyri-müəyyən şəkildə qımıldandımı – hazırdır! perşin qımıldandısa, demək, işin bitdi!... gecələri yatmırsan! – timofeyev bağırdı və botları ilə tappıldaya-tappıldaya iş otağında var-gəl etdi. – yaş gilin ucbatından əlində revmatizm var. üç il qoqol haqqında yazılmış hər sözü dayanmadan oxuyursan. yuxuna donuzun üz-gözü girir!
timofeyev masanın üstündən bir yığın kitabı qaldırıb onları havada silkələdi və zərblə geri çırpdı. masanın üstündən gipsin tozu qalxdı.
- bunların hamısı qoqol haqqındadır! – o dedi və birdən-birə sakitləşdi. – nədir? deyəsən, qorxutdum axı sizi. bağışlayın, əzizim, ancaq, vallah, mən dalaşmağa da hazıram.
- nə olar ki! birlikdə dalaşarıq, – nastya dedi və ayağa qalxdı.
timofeyev onun əlini bərk sıxdı və nastya oranı bu istedadlı şəxsi naməlumluğun pəncəsindən qoparmaq haqqında qəti fikrə gələrək tərk etdi.
nastya birliyə qayıtdı, sədrin yanına keçdi və onunla xeyli danışaraq özündən çıxa-çıxa sübut edirdi ki, timofeyevin işlərinin sərgisini vaxt itirmədən təşkil etmək lazımdır. sədr masasını qələmlə taqqıldadıb bir xeyli götür-qoy etdikdən sonra, nəhayət, razılığını verdi.
nastya tavanı qızılı rəngə boyanmış, moykada yerləşən yaşadığı qədim evə qayıtdı və yalnız orada katerina petrovnanın məktubunu oxudu.
- hara gedim axı indi?! – deyib yerindən qalxdı. – bu qədər işin içində buradan çıxmaqmı olar?!
o, içi dolub-daşan qatarlar haqqında, sonra ensiz dəmiryol xəttinə keçməli olacağından, silkələnən araba, qurumuş bağ-bağça, anasının qaçılmaz göz yaşları, kənd həyatının ağır keçən, maraqsız günləri haqqında düşündü və məktubu yazı masasının gözünə qoydu.
düz iki həftə boyunca nastya timofeyevin sərgisinin təşkili ilə məşğul oldu.
bu müddət ərzində o, bir neçə dəfə tərs heykəltəraşla küsüb-barışmışdı. timofeyev öz işlərini sərgiyə elə göndərirdi elə bil onları məhvə məruz qoyurdu.
- heç bir şey alınmayacaq, əzizim mənim, – o, nastyaya bu sözləri elə acıq dolu sevinclə deyirdi ki, sanki nastya onun deyil, öz sərgisini təşkil edirdi. – vaxtımı boşuna sərf edirəm, düz sözümdür.
nastya əvvəl ümidlərini itirir və inciyirdi, amma sonra başa düşdü ki, bütün bu nazlanmalar qəlb qırıqlığından irəli gəlir və əslində, timofeyev ürəyinin dərinliyində bu sərgiyə çox sevinir.
sərgi axşamçağı açıldı. timofeyev əsəbiləşir və heykəllərə elektrik işığı altında baxmağın mümkünsüz olduğunu deyirdi.
- ölü işıq! – o deyinirdi. – öldürücü mənasızlıq! hətta kerosinlə işləyən fənərin işığı da bundan daha yaxşıdır.
- axı sizə necə işıq lazımdır, ay hər şeydən narazı insan?! – nastya özündən çıxdı.
- şamlar lazımdır! şamlar! – timofeyev əzab içində çığırdı. – axı qoqolu elektrik lampasının altına necə qoymaq olar?! absurddur!
açılışda heykəltəraşlar, rəssamlar vardı. bu işlərdən xəbərsiz biri heykəltəraşların söhbətlərini eşitdikdə, ola bilsin, onların timofeyevin işlərini tənqid, yoxsa tərif etdiyini anlamazdı. ancaq timofeyev yaxşı başa düşürdü ki, sərgi uğurlu alınıb.
saçı ağarmış, özündən tez çıxan bir rəssam nastyaya yaxınlaşdı və onun əlini yoldaşcasına şappıldatdı:
- sizə minnətdaram. eşitmişəm ki, timofeyevi gün işığına çıxaran sizsiniz. əla iş görmüsünüz. yoxsa bizdə, bilirsinizmi, rəssama diqqət, qayğı haqqında danışan çox olsa da, söhbət gəlib işin üstünə çıxanda heç nə ifadə etməyən, bomboş gözlərlə qarşılaşırsan. sizə bir daha təşəkkür edirəm!
müzakirələr başlandı. hər kəs çox danışır, tərifləyir, özlərindən çıxır və qocaman rəssam tərəfindən deyilmiş – layiq olmadığı halda şəkildə unudulmuş gənc heykəltəraşa diqqətin göstərilməsi fikri bütün nitqlərdə təkrarlanırdı.
timofeyev qaşqabağını sallayıb oturmuş, gözlərini parketə dikmişdi, amma yenə də çıxış edənlərə arabir gözünün ucu ilə baxır və heç cür qərar verə bilmirdi ki, onlara artıq inansın, ya yox.
qapıda birliyin mehriban və əfəl kuryeri daşa göründü. o, nastyaya göz-qaş edirdi. nastya ona yaxınlaşdı və daşa teleqramı ona gülümsəyərək uzatdı.
nastya öz yerinə qayıtdı və ətrafdakılara hiss etdirmədən teleqramı açıb oxudu, lakin heç nə başa düşmədi:
“katya ölür. tixon”.
“hansı katya? – nastya çaşqın halda düşündü. – hansı tixon? ola bilsin, bu teleqram başqa birinə göndərilib”.
o, ünvana nəzər saldı: yox, teleqram elə ona ünvanlanmışdı. elə həmin andaca onun gözü kağız lentin üzərindəki nazik çap hərfləri ilə yazılmış “zaborye” sözünə sataşdı.
nastya teleqramı ovcunun içində əzdi və qaş-qabağını tökdü.
perşin çıxış edirdi:
- bizim zəmanəmizdə, – o, yerindəcə yırğalana-yırğalana və bir əli ilə eynəyini tutaraq deyirdi, – insana göstərilən qayğı bizə böyüməyə və işləməyə kömək edən gözəl bir reallığa çevrilmişdir. mən yoldaş timofeyevin sərgisindən bəhs edirəm. bu sərgiyə görə biz ancaq və ancaq – qoy sözüm rəhbərliyin xətrinə dəyməsin – birliyin sıravi işçilərindən biri, hamımızın sevimlisi – anastasiya semyonovnaya borcluyuq.
perşin nastyaya təzim etdi və hamı əl çaldı. alqışlar xeyli sürdü. utandığından nastyanın da gözü yaşardı.
ondan bir sıra arxada oturanlardan biri onun qoluna toxundu. bu, yaşlı, özündən tez çıxan həmin rəssamdı.
- nə olub? – o, pıçıltıyla soruşdu və gözləri ilə nastyanın əlindəki əzilmiş teleqrama işarə etdi. – pis bir şey olmayıb ki?
- xeyr, – nastya cavab verdi. – bu, elə-belə... bir tanışdandır...
- tamam! – deyə qoca dilləndi və perşinə qulaq asmağa davam etdi.
hamı perşinə baxırdı, ancaq kiminsə ağır və dəlib keçən nəzərləri ona dikilmişdi. nastya bu nəzərləri öz üzərində hiss edir və başını qaldırmağa qorxurdu. “görəsən, bu, kim ola bilər? – o öz-özünə düşünürdü. – yəni kimsə başa düşüb? axmaqlıqdır. əsəblərim pozulub”.
o, gözlərini güclə qaldırdı və tez də aşağı saldı. qoqol ona qımışaraq baxırdı. gicgahındakı skleroz damarı sanki ağır-ağır döyünürdü. nastyaya elə gəldi qoqol qıcanmış dişləri arasından sakitcə dedi: “eh, səni!”
nastya cəld ayağa qalxıb sərgi zalından çıxdı, aşağıda tez-tələsik geyindi və küçəyə qaçaraq çıxdı.
sulu qar yağırdı. isaak kilsəsinin üzərində bozumtul qırov görünürdü. qaşqabaqlı səma daha da aşağı – şəhərin, nastyanın, nevanın üzərinə çökürdü.
“gözümün işığı, – nastya bir müddət əvvəl aldığı məktubu xatırladı. – gözümün işığı!”
nastya admirallıq binasının yanındakı meydanda skamyalardan birinə əyləşdi və acı-acı ağladı. qar onun üzündə əriyir, göz yaşlarına qarışırdı.
nastyanın canından üşütmə keçdi və o qəfildən anladı ki, onu heç kəs maraqsız zaboryedəki əldən düşmüş, hamı tərəfindən tərk edilmiş o qoca qarı qədər sevməyib.
“artıq gecdir! daha anacanı görə bilməyəcəyəm”, – o düşündü və xatırladı ki, son bir ildə o, uşaqlara xas olan bu xoş “anacan” sözünü birinci dəfədir deyir.
o, yerindən dik atıldı və üzünü döyəcləyən qara qarşı getdi.
“nə baş verdi, ana? nə? – o özlüyündə düşünür, gözü isə heç nə görmürdü. – ana! axı necə oldu ki, işlər bu yerə gəldi? axı mənim bu həyatda başqa heç kəsim yoxdur. yoxdur və səndən daha doğma heç kəsim olmayacaq. təki yetişə biləydim, təki məni görəydi, keçəydi günahımdan”.
nastya neva prospektindəki şəhər dəmir yolu vağzalına gəldi.
o gecikmişdi. bilet qalmamışdı.
nastya kassanın yanında dayanmışdı, dodaqları əsirdi, danışa bilmirdi, hiss edirdi ki, elə ağzını açıb ilk sözü deyən kimi hönkür-hönkür ağlayacaq.
orta yaşlı, eynəkli kassir qadın başını pəncərədən çıxardı.
- nə olub sizə, vətəndaş? – o, narazı halda soruşdu.
- heç nə, – nastya cavab verdi. – anam...
nastya çevrilib iti addımlarla çıxışa doğru yönəldi.
- hara? – kassir onun arxasınca səsləndi. – gərək elə o dəqiqə deyəydiniz. bircə dəqiqə səbir edin.
elə həmin axşam nastya yola düşdü. bütün yol boyunca ona elə gəlirdi ki, “qırmızı ox” güclə gedir, halbuki qatar yatmış meşənin içindən sürətlə şütüyür, ağacları tüstüyə qərq edir və uzun, xəbərdaredici çığırtısı hər tərəfə yayılırdı.
...tixon poçt idarəsinə gəldi, poçt işçisi vasili ilə nə isə pıçıldaşdı, ondan telefon blankı alıb o yan-bu yanına baxdı, köynəyinin qolu ilə bığlarını silə-silə blankı öz əyri-üyrü hərfləri ilə xeyli vaxt sərf edərək doldurdu. sonra blankı ehtiyatla qatladı, papağının altına qoydu və katerina petrovnanın evinə sarı yola düzəldi.
katerina petrovna artıq onuncu gün idi ki, yerindən qalxmırdı. heç yeri ağrımırdı, ancaq huşunu itirməsinə vadar edən zəiflik onun sinəsi, başı, ayaqlarını basır və nəfəs almasını çətinləşdirirdi.
manyuşa artıq altıncı gün idi ki, katerina petrovnanın yanından əl çəkmirdi. gecələr paltarlarını çıxarmadan köhnə divanın üstündə yatırdı. arabir manyuşkaya elə gəlirdi ki, katerina petrovna daha nəfəs almır. belə olanda o qorxudan zarımağa və çağırmağa başlayırdı: sağsınız?
katerina petrovna yorğanın altındakı əlini tərpədirdi və manyuşa sakitləşirdi.
otağın hər küncünə ta səhərdən bəri noyabr alaqaranlığı çökürdü, amma içəri isti olurdu. manyuşka sobanı yandırırdı. şən alov dilləri taxta divarları işıqlandırdıqca katerina petrovna ehtiyatla ah çəkirdi – alov otağı lap çoxdan, nastyanın vaxtında olduğu kimi rahat, sevimli edirdi. katerina petrovna gözlərini yumurdu və onlardan bircə damla yaş çıxır, aşağı yuvarlanır, saralmış gicgahla sürüşür və ağarmış saçların arasında yox olurdu.
tixon gəldi. o öskürür, burnunu silirdi. hiss olunurdu ki, həyəcanlıdır.
- nə oldu, tişa? – katerina petrovna gücsüz halda soruşdu.
- hava yaman soyuyub, katerina petrovna! – tixon gümrah şəkildə dedi və öz papağına narahatlıqla baxdı. – tezliklə qar yağar. elə olsa, əladır. yolu buz bağlayar – belə yolla gəlmək rahatdır.
- kimə? – katerina petrovna gözlərini açdı və qurumuş əli ilə yorğanı əsəbi halda sığallamağa başladı.
- kim olacaq?! nastasya semyonovnanı deyirəm, – tixon gülümsəməyə çalışaraq cavab verdi və teleqramı papağından çıxardı. – ondan başqa kim olacaq ki!
katerina petrovna qalxmaq istədi, amma bacarmadı, başı yenə balışa düşdü.
- budur! – deyə tixon teleqram kağızını sakitcə açdı və onu katerina petrovnaya uzatdı.
ancaq katerina petrovna onu əlinə almadı, yalvarış dolu baxışlarla tixona baxdı.
- oxu, – manyuşka xırıltılı səslə dedi. – nənə daha oxuya bilmir. gözləri zəifləyib.
tixon ürkək-ürkək ətrafa baxındı, köynəyinin yaxalığını düzəltdi, kürən, tək-tük saçlarını yastıladı və boğuq, qeyri-əmin səslə oxudu: “gözləyin, yoldayam. hər zaman sizi sevən qızınız nastya”.
- lazım deyil, tişa! – katerina petrovna sakitcə dedi. – lazım deyil, əzizim. allah köməyin olsun. xoş niyyətinə, qayğına görə çox saq ol.
katerina petrovna divara sarı birtəhər çevrildi, sonra isə sanki yuxuya getdi.
tixon soyuq dəhlizdə oturub başını aşağı sallamış, siqaret çəkirdi, arabir tüpürür və ah çəkirdi. birdən manyuşka çıxıb ona katerina petrovnanın otağına girməyi işarə etdi.
tixon barmaqlarının ucunda içəri girdi və beş barmağının beşi ilə də üz-gözünü sildi. katerina petrovnanın bənizi solğundu, özü sanki kiçilmiş və dərdsiz-qayğısız yuxuya getmişdi.
- gözləyə bilmədi, – tixon dilləndi. – eh, dərdi ağırdı, deyiləsi deyildi! sənsə, axmağın biri, – o, manyuşkaya acıqla dedi, – yaxşılığı itirmə, qədrini bil. otur burda, mən kənd sovetinə qaçıb xəbər verim.
tixon çıxıb getdi, manyuşka isə dizlərini qucaqlayıb taburetdə əyləşmiş, əsim-əsim əsir və gözlərini çəkmədən katerina petrovnaya baxırdı.
katerina petrovnanı ertəsi gün dəfn edirdilər. şaxta düşmüşdü. azacıq qar yağmışdı. hava açılmışdı, səma isə quru, açıq, amma bir az boz idi, sanki insanın başı üstünü yuyulmuş, şaxta vurmuş qalın kətanla çəkmişdilər. çayın o tayındakı uzaqlıq gömgöy görünürdü. oradan söyüd qabığını tutmuş ilk şaxtalı qarın kəskin və ürəkaçan qoxusu gəlirdi.
dəfnə qoca qarılarla uşaqlar toplaşmışdılar. tabutu qəbiristanlığa tixon, vasili və malyavinanın sanki tərtəmiz kəpitkəyə bürünmüş iki qoca qardaşı aparırdı. manyuşka qardaşı volodya ilə birlikdə tabutun qapağını aparır və gözlərini qırpmadan irəliyə baxırdı.
qəbiristanlıq kənddən kənarda, çayın başında idi. orada sarı, hər tərəfini dəmrov basmış bədmüşk yetişirdi.
yolda onlara müəllimə rast gəldi. o, vilayət mərkəzindən yenicə gəlmiş və zaboryedə hələ heç kəsi tanımırdı.
- müəllimə gəlir, müəllimə! – oğlanlar pıçıldaşdılar.
müəllimə gənc, utancaq, gözləri boz rəngli bir qız idi. o, dəfni görüb utana-utana ayaq saxladı və tabutun içindəki balaca qarıya qorxu içində baxdı. qarının üzünə tikan kimi iti qar dənəcikləri düşür, amma ərimirdilər. orada – şəhərdə müəllimənin bax elə bu cür balaca, saçları bu cür tamam ağarmış və qızı üçün narahat olan anası qalmışdı.
müəllimə bir az dayandıqdan sonra tabutun arxasınca yavaş-yavaş getməyə başladı. qarılar geriyə boylanıb ona baxır, pıçıldaşırdılar ki, belə sakit qıza zaboryenin həddindən artıq müstəqil və dəcəl uşaqlarına dərs demək çətin olacaq.
müəllimə, nəhayət, özündə cəsarət tapıb qarılardan birindən – matryona nənədən soruşdu:
- bu qadın, yəqin ki, tənha idi, eləmi?
- hə-ə, əzizim, – matryona ağlamağa başladı, – elə hesab elə ki, tamam tənha. o qədər ürəyiyumşaq, təmiz qəlbli qadın idi ki. elə oturardı bütün günü divanın üstündə, kəlmə kəsmək üçün bir nəfər də yox idi yanında. yazıq qadın! leninqradda yaşayan bir qızı var, onun da, yəqin, əli çörəyə çatıb deyə anasını saymırdı. bax beləcə, adam-insansız da köçdü bu dünyadan, qohum-qardaşsız...
qəbiristanlıqda tabutu təzə qazılmış qəbrin yanında endirdilər. qarılar tabuta təzim edir, bozarmış əlləri ilə torpağa toxunurdular. müəllimə tabuta yaxınlaşdı, əyildi və katerina petrovnanın quruyub saralmış əlini öpdü. sonra dikəldi, üzünü çevirdi və dağılmış kərpic hasara tərəf getdi.
hasarın o tərəfində, yüngül qarın altında sevimli, azca kədərli, doğma torpaq uzanırdı.
müəllimə xeyli vaxt o tərəfə baxdı, qocaların arxa tərəfdə necə söhbətləşdiyini, torpağın tabutun qapağına tökülərkən necə tappıldadığını və xoş günləri, yüngül şaxtanı, qış sükutunu əvvəlcədən xəbər verən fərqli səslərə malik xoruzların həyətlərdə banlamasını eşidirdi.
nastya zaboryeyə dəfndən iki gün sonra gəlib çıxdı. o, qəbiristanlıqda yenicə qazılıb üstü yumrulanmış torpaqla örtülmüş təpəciyi gördü və katerina petrovnanın həyatın sanki lap çoxdan tərk etdiyi soyuq, qaranlıq evinə gəlib çıxdı.
bu otaqda nastya bütün gecəni, ta bulanıq və ağır səhər açılanadək durmadan ağladı.
nastya zaboryeni gizlənə-gizlənə, heç kəsin gözünə görünməməyə və suallara tuş gəlməməyə çalışaraq tərk etdi. ona elə gəlirdi ki, üzərindəki çəkilməz ağırlığı, düzəldilə bilməyəcək səhv hissini katerina petrovnadan başqa heç kəs qaldıra bilməzdi.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
bizi divarları ağardılmış geniş otağa itələyib saldılar.
güclü işıq şüası qamaşdırdığından gözlərimi qıymalı oldum. bir qədər sonra masa, onun arxasında oturub kağızlarla əlləşən dörd mülki geyimli adam qarşımda peyda oldu. digər dustaqlar bizdən bir az aralı dayanmışdılar. onlardan çoxusunu tanıyırdım, yerdə qalanlar isə, görünür, gəlmələr idi. önümdə biri-birinə çox bənzəyən iki nəfər sarısaçlı, dəyirmi başlı adam görəndə onların fransız olduğunu təxmin etdim. nisbətən alçaqboylunun tez-tez şalvarını yuxarı çəkməsindən onun əsəbiliyini sezmək çətin deyildi.
bütün bu çək-çevir üç saata yaxın davam etdiyi üçün bədənim artıq keyləşməyə başlamışdı, başımda da nə isə bir uğultu vardı. amma otaq isti olduğundan bütün bunlara dözmək mümkün idi, çünki bir neçə gün sərasər şaxtada, ayazda əsir olmuşduq. mühafizəçilər dustaqları birbəbir masanın önünə gətirirdilər. mülki geyimli adamlar hər kəsdən familiyasını və sənətini xəbər alırdılar. çox vaxt elə bununla kifayətlənir, bəzən isə "hərbi sursat oğurlamamısan ki?" və ya "ayın onunda harada idin və nə iş görürdün?" suallarını verirdilər. cavabları isə heç dinləmirdilər, ya da özlərini dinləmirmiş kimi aparırdılar - gözlərini uzaqlara dikib susur, sonra isə xırda-para qeydlər edirdilər. tomdan isə həqiqətən beynəlmiləl briqadada döyüşüb-döyüşmədiyini soruşdular. sənədləri üstündə tutulduğundan bu suala yalan cavab verməsi yersiz olardı. xuandan isə elə bir şey soruşmadılar, o elə adını söylədiyini gördü, həmin dəqiqə adamlar qələmlərini işə saldılar. xuan dedi:
- yəqin ki, bilirsiniz, qardaşım xoze anarxistdir. indilik buralarda deyil. mənə gələndə isə, siyasətlə maraqlanmıram, heç bir partiyanın üzvü də deyiləm.
qarşısındakılar lal-dinməz yazıya girişmişdi. xuan eləcə hüdüləyib tökürdü:
- mən tamamilə günahsızam. başqalarının cəzasını bölüşmək kimi niyyətim də yoxdur.
onun artıq dili-dodağı əsirdi. mühafizəçi ona susmağı əmr edərək, oradan çəkib apardı. növbə mənə yetişdi.
- siz pablo ibbiyetasınız?
bunu təsdiq etdim. adam kağıza göz ataraq:
- ramon qris harada gizlənir? - deyə soruşdu.
- xəbərim yoxdur.
- ayın altısından on doqquzuna qədər onu siz gizlətmisiniz.
- bu heç də belə deyil.
onlar yenə yazıya girişdilər, mühafizəçi məni otaqdan çıxartdı. tomla xuan koridorda, iki mühafizəçinin əhatəsində dayanmışdı. üçümüzü də qabaqlarına salıb apardılar. yolda tom mühafizəçilərin birindən soruşdu ki:
- irəlidə bizi nə gözləyir?
- nə mənada? - deyə həmin adam xəbər aldı.
- yəni bu nə idi ki, belə - istintaq, yoxsa məhkəmə?
- məhkəmə idi.
- yaxşı, bəs görəsən hansı hökm çıxarıldı?
mühafizəçi quru-quru:
- hökmü sizə kamerada xəbər verəcəklər - dedi.
onların bu "kamera" adlandırdıqları yer əslində xəstəxananın zirzəmisi imiş. ora dəhşət soyuq idi və hər tərəfdən yel çəkirdi. bütün gecəni soyuqdan dişlərimiz biri-birinə dəydi, heç gündüz də sümüklərimiz isinmədi nəmişlikdən. bundan əvvəlki beş günü mən arxiyepiskopluğun karserində keçirmişdim; bura lap o orta əsrlərdəki təkadamlıq dustaq quyularını xatırladırdı. tutulanların sayı-hesabı olmadığından onları hara gəldi basırdılar. hər halda mən o karserdəki quyumdan bir elə narazı da deyiləm, çünki ora ən azından bu zirzəmi qədər soyuq deyildi, hərçənd oradakı tənhalıq da adamı dəli edə bilərdi. bu zirzəmidə isə mənim özümə görə qulaq yoldaşlarım vardı. düzdür, xuan daha çox ağzına su alıb oturmağa üstünlük verirdi, əvvəla, canını qorxu almışdı, ikincisi də ki, sütül gənc olduğundan danışacaq bir sözü də yox idi. bəxtimdən tom söhbətcil adam çıxmışdı və ispanca da əməlli-başlı bilirdi.
zirzəmidə bir skamya və dörd həsir yataq var idi. bizi içəri salıb, qapını bağlayandan sonra hərəmiz bir küncdə oturaraq bir müddət susduq. sonra tom dilləndi:
- vəssəlam. kitabımız burada bağlandı.
- elədir, - deyə onunla razılaşdım. - amma, yəqin ki, bizim bu uşağa dəyib-dolaşmazlar.
- qardaşı partizan olsa da, bunun uşağa heç bir dəxli yoxdur.
mən xuana nəzər saldım, sanki o, bizi heç eşitmirdi. tom sözünə davam etdi:
- heç bilirsən saraqosda bunlar nələr edirlər? adamları yola düzüb, üstlərindən yük maşınlarıyla o baş, bu başa gedirlər. bunu bizə əslən mərakeşli bir fərari nağıl etdi. deyilənlərə görə, bu yolla onlar bir növ hərbi sursata qənaət edirlər.
- bəs onda benzinə qənaət hansı şəkildə gerçəkləşəcək?
tomun bu istehzalı danışıqları artıq məni qıcıqlandırmağa başlamışdı.
- zabitlər isə əlləri ciblərində, siqaretləri damaqlarında yolun kənarıyla var-gəl edirlər. bəlkə elə bilərsən ki, bunu o ayaqlarının ucunda can verənləri güllələməklə onların əzablarına son qoymaq üçün edirlər? ay-hay! orda yaralıların fəryadı, bağırtısı ərşə dirənibmiş. mərakeşli danışırdı ki, lap əvvəl o canının ağrısından heç cınqırını da çıxarda bilmirmiş.
- amma onların burada eyni oyunu durğuzmayacaqlarından arxayın ola bilərik, çünki nələri də olmasa, sursatları boldur, - dedim.
zirzəmiyə gün işığı dörd dar nəfəslikdən və tavanın sol tərəfindəki dəyirmi bacadan düşürdü. buradan səmanı görmək mümkün idi. görünür, əvvəllər bu bacadan zirzəmiyə kömür doldururmuşlar, çünki həmin deşiyin alt tərəfində bir xeyli narın kömür qalaqlanmışdı. yəqin bu kömürlə də xəstəxananı isidirmişlər. müharibə başlananda xəstələri arxa cəbhəyə köçürsələr də, kömürü atıb getməli olublar. bacanı qapatmaq isə heç kəsin ağlına gəlmədiyindən ara-sıra yuxarıdan yağış çiləyirdi. qəflətən tomun canına üşütmə düşdü:
- lənətə gələsən! bütün bədənim əsir. bircə bu çatışmırdı!
o, ayağa qalxıb, gərnəşməyə başladı. hər hərəkət zamanı köynəyinin yaxasından ağ və tüklü sinəsi gözə dəyirdi. sonra o, arxası üstə uzanıb ayaqlarını yuxarı qaldıraraq qayçıvarı hərəkətlər etməyə başladı. bu ara onun ətli yanbızlarının necə səyridiyi gözümdən yayınmadı. belə götürəndə, tom ətlicanlı və hətta piyli idi. özümdən asılı olmayaraq güllə və süngülərin maniəsiz şəkildə onun bu iri və yumşaq yanbızlarını necə dələcəyini gözlərimin önündə canlandırdım. bəlkə də o, çəlimsiz birisi olsaydı, belə bir xəyal heç ağlıma gəlməzdi də. soyuqdan donmurdum, amma əl-ayağımın varlığını da hiss etmirdim. itiyi olan adamlar kimi arabir həndəvərimə göz qoyurdum, gözüm yenə gödəkçəmi gəzirdi və bir an sonra xatırlayırdım ki, gödəkçəm elə o gedən gedib. bu itki mənə yamanca yer eləmişdi. onlar geyimlərimizi əynimizdən alıb, əvəzində bizə vaxtilə burada yatan xəstələrin yayda geydikləri kətan paltarları vermişdilər.
tom yerdən dikəlib, mənimlə üzbəüz oturdu.
- hə, necədir, isinə bildin?
- yox, əşşi. əksinə, nəfəsim təngləşdi.
saat səkkizə doğru komendantla iki əsgər kameramıza baş çəkdi. komendantın əlində siyahı vardı. qapıçıya:
- buradakıların familiyalarını sadalayın, - dedi.
cavab gəldi:
- steynbek, ibbiyeta və mirbal.
komendant gözlüyünü taxıb, siyahıya göz gəzdirdi:
- steynbok… steynbok… aha, tapdım. sizə güllələnmə hökmü çıxarılıb. hökm sabah səhər icra ediləcək.
siyahıya təkrar nəzər salaraq dedi:
- o biri ikisinə də həmçinin.
xuan mızıldandı:
- amma bu, mümkün deyil. yəqin bir yanlışlıq olub.
komendant çaşqınlıqla ona döndü:
- familyanı de görüm.
- xuan mirbal.
- heç bir yanlış-zad yoxdur. güllələnmə yazılıb.
xuan: - amma mən heç nə eləməmişəm, - deyə israr etdi.
komendnt çiyinlərini çəkərək bizə sarı döndü:
- siz basksınız?
- xeyr.
görünür, komendantın halı heç özündə deyildi.
- amma sizin üçünüzün də bask olduğunuzu söylədilər. belə məlum olur ki, mənim baskları axtarmaqdan başqa daha heç bir dərd-sərim yox imiş. yəqin ki, keşişə ehtiyacınız olmaz?
biz susurduq. komendant dilləndi:
- hər halda belçikalı həkimi indi yanınıza yollaram. qoy səhərə qədər yanınızda qalsın.
bizə əsgər salamı verib, dışarı çıxdı. tom dilləndi:
- gördün, hər şey mən deyən kimi çıxdı. heç kimə güzəştə getmirlər.
- haqlıymışsan, - deyə razılaşdım. - yaxşı, bəs bu uşağın günahı nə imiş? əclaflar!
əlbəttə, mən bunu insaf xatirinə söylədim, əslinə qalanda isə bu oğlandan sən deyən xoşum gəlmirdi. oğlanın üz cizgiləri son dərəcə zərif olduğundan ölüm qorxusu onları tanınmaz dərəcədə dəyişdirmişdi. bəlkə də üç gün əvvəl o, yeniyetmə oğlan təsiri bağışladığından daha xoşagəlimli imiş. indi isə xuan yıxılmış bir divara bənzəyirdi və adama elə gəlirdi ki, hətta həbsdən çıxsa belə, onun görkəmi bundan sonra necə var elə də qalacaq. sütül gənc olduğu üçün adamın ona yazığı gəlirdi, bu mərhəmət hissi eyni zamanda məndə ona qarşı ikrah da oyadırdı, çünki onsuz da ondan zəhləm gedirdi.
xuandan daha səs-səmir çıxmırdı, bət-bənizi, üzü və əlləri kağız tək ağarmışdı. o təkrar öz yerində oturub, gözlərini döşəmədə bir nöqtəyə zilləmişdi. tom xeyli səmimi birisi olduğundan yanaşıb, onun əlini ovcuna almağa cəhd etdi. oğlan isə qızğın biçimdə ondan aralandı və bu zaman onun üzündən acıqlı bir ifadə oxunurdu. mən toma:
- onu rahat burax. görmürsən, az qalır hönkürsün.
könülsüz də olsa, tom ondan əl çəkdi. görünür, o, bu oğlanı öz taleyi haqda ağır fikirlərdən ayırmaq üçün oxşamaq, sakitləşdirmək istəyirdi. belə şeylər nədənsə mənim əsəblərimə toxunur, çünki ölüm haqda fikirləşməyə heç vaxt sən deyən imkanım olmayıb. amma indi iş elə gətirib ki, başıma gələnlərdən dolayı mən də bu barədə düşünməyə məcburam.
tom məndən soruşdu:
- bura bax, sən heç bunlardan kimi isə gedər-gəlməzə yollamısan?
cavab vermədim. belə olan halda tom avqustun əvvəlindən bəri altı adamı necə gəbərtdiyini nağıl eləməyə başladı. düşdüyü durumla əlaqədar olaraq onun öz-özünə hesabat vermədiyi və vermək istəmədiyi göz qabağındaydı. əslində mən özüm də bu baş verən olaylardan heç nə anlamasam da, artıq öz ölüm hökmümlə razılaşmağımın necə ağır olduğu, üstümə yağacaq güllə yağışının bədənimi necə dəlmə-deşik edəcəyi haqda düşünürdüm. hər halda bütün bu hisslərin mövcud gerçəkliyə elə bir dəxli yox idi. həm də narahat olmağa dəyməzdi, bütün bunları götür-qoy etmək üçün qarşıda uzun bir gecəm var idi. qəflətən tom öz hekayətinə ara verdi. gözaltı ona baxdığımda onun da rənginin qaçdığının şahidi oldum. üzündən yazıqlıq yağırdı, daxilən: "bəli də, indicə başlanacaq!" deyə düşündüm. hava isə qaralmaq üzrəydi, tavandakı bacadan və dəliklərdən süzülərək, küncdə komalanmış kömür tozu ilə qarışan ölgün işıq döşəmədə qəribə ləkələr yaradırdı. gözüm bacadan içəri boylanan bir ulduza sataşdı: aydın və ayazlı bir gecə idi.
qapı açıldı, zirzəmiyə iki mühafizəçi daxil oldu. onların ardınca içəri girən sarışın adam belçikalıların hərbi geyimində idi. bizimlə salamlaşandan sonra dedi:
- mən həkiməm. bu ümidsiz vəziyyətinizi sizlərlə paylaşmaq üçün yanınızda gecələyəcəyəm.
səsi həlimdi, danışığı mədəni təsir bağışlayırdı. özümü saxlaya bilməyib soruşdum:
- soruşmaq ayıb olmasın, o niyə?
- tamamən sizin qulluğunuzdayam. bu son saatlarınızı yüngülləşdirmək üçün əlimdən gələni etməyə hazıram.
- axı, niyə məhz bizə baş çəkmisiniz? hospitalda başqaları da var.
o müəmmalı şəkildə:
- məni məhz sizin yanınıza göndərdilər, - dedi.
sonra isə söhbətin məcrasını dəyişmək üçün:
- siqaret istəyirsiniz? qonaq olun. hətta siqaram da var, - deyə bizə ingilis siqaretləri və havana siqarları uzatsa da, bundan imtina etdik. gözümü bir an belə ondan çəkmədiyimdən o, öz üzərində basqı hiss edirdi. ona:
- siz buraya heç də içinizdəki mərhəmət hissi gətirməyib. mən sizi tanıdım. əsir alındığım gün sizi kazarmanın həyətində görmüşdüm. onda siz də elə indiki cəlladlarımızın arasında idiniz, - dedim.
onun iç üzünü açmaq niyyətimə baxmayaraq, bu fikirdən azca sonra daşınmağıma özüm də heyrət etdim, çünki onun kimliyi məndən ötrü artıq maraqsız olmuşdu. əvvəllər isə mən bir adamın yaxasından yapışırdımsa, ondan belə asan-asan qopmazdım. indi isə heç ağız yormağa da həvəsim qalmamışdı. çiyinlərimi ataraq, üzümü başqa yana tutdum. az sonra başımı qaldıranda belçikalının böyük maraqla mənə göz qoyduğunu gördüm. onun mühafizəçiləri isə həsirin üstündə oturmuşdular. uzun-diraz pedro darıxdığından heç bilmirdi canını hara qoysun, o biri əsgər isə elə hey başını yelləyirdi ki, yuxulamasın.
qəflətən pedro:
- lampa gətirim? - deyə xəbər aldı.
belçikalı cavabında başını tərpətdi və fikrimdən keçdi ki, deyəsən bunun mədəniyyəti bir bostan müqəvvasınınkından heç də artıq deyilmiş. amma hər halda zalım adama da bənzəmirdi. həkimin soyuq, mavi gözlərinə diqqət yetirəndən sonra qət etdim ki, o, mənlik sahibi olmadığı üçün bu dərəcədə alçalmağa razılaşıb. pedro eşiyə çıxdı, az sonra gətirdiyi nöyüt lampasını skamyanın bir qırağına qoydu. lampa sayəsində ətraf güclə işıqlanırdı, amma hər halda kor qaranlıqla müqayisədə buna da şükür etməliydik. ona qədər isə biz sanki zülmətin dibində oturmuşduq. mən uzun müddət gözümü lampanın tavana saldığı işığa dikib durdum. tilsimlənibmiş kimi gözümü oradan ayıra bilmirdim. birdən bütün reallıq qeybə çəkildi. tavandakı işıq da həmçinin. gözümü açanda ağır və çəkilməz bir yük altında qalıbmış kimi diksindim. yox, bu nə qorxu hissi idi, nə də ölüm qayğısı. buna hər hansı bir ad vermək mümkün deyildi. yanaqlarım alışıb yanırdı, ağrıdan az qalırdı başım çatlasın.
ağrı-sızıdan qıvrılaraq, yoldaşlarıma nəzər saldım. tom üzünü əlləri arasına aldığından onun yalnız ağ, piy basmış peysəri gözə dəyirdi. balaca xuanın vəziyyəti isə lap xarablaşmışdı: ağzı yarıaçıq qalmışdı, burnunun pərələri aramla qalxıb-enirdi.
belçikalı yanaşıb, əlini oğlanın çiyninə qoydu: görünür, bu yolla o, ona ürək-dirək vermək istəyirdi, amma gözlərindən əvvəlki soyuqluq heç də çəkilməmişdi. həkim üsulluca əlini uzadıb, oğlanın əlindən tutdu. xuan tərpənmirdi. belçikalı üç barmağını onun biləyinin üzərinə qoymuşdu. bu ara soyuqqanlı üzünü bir azca da irəli əydi ki, arxasını tam mənə dönsün. qəddimi bir az da qabağa əyincə, onun, saatına baxaraq oğlanın bilək nəbzini saydığını gördüm. oğlandan aralandığında xuanın biləyi halsız şəkildə aşağı düşdü. belçikalı gəlib divara söykəndi, sonra nə isə vacib bir şey xatırlayıbmış kimi bloknotunu çıxarıb, oraya nə isə yazdı. mən çılğınlıq içərisində düşündüm: "əclaf! həddin var, bir mənim də nəbzimi yoxla, onda görərsən ki, adamın başını necə əzirlər". amma o mənə yaxınlaşmadı. başımı yuxarı qaldıranda mənə göz qoyduğunu gördüm. düz həkimin gözlərinin içinə baxdım. o, kübar bir tərzdə soruşdu:
- necə bilirsiniz, zirzəmi çox da soyuq deyil ki?
görünür, soyuq öz canına işləmişdi, çünki bu, onun göyərmiş sir-sifətindən bəlli olurdu.
- yox, mən üşümürəm, - dedim.
amma bu cavabdan sonra da o, öz sərt baxışlarını məndən çəkmədi. birdən hər şey mənə əyan oldu. əlimi üzümə çəkdim: üzümü tər bürümüşdü. qışın oğlan çağında, bu bumbuz, yel vurub yengələr oynayan zirzəmidə məni tər yuyub aparırdı. əlimi saçlarımda gəzdirdim: onlar da curumbul su idi. tərdən kürəyimə yapışan köynəyimi sıxsaydın, yəqin ki, su tökülərdi. bir saatdan bəri məndən sel kimi tər getsə də, bunu heç hiss eləmirmişəm. bu sarı donuz isə bayaqdan bütün bunların fərqində imiş. yəqin o, yanaqlarımdan axan təri süzərək düşünürmüş ki, bütün bunlar qorxunun və bəlkə də patoloji qorxunun nişanəsidir. özünü normal adam saydığı üçün və buradakı soyuğu normal adamlar kimi hiss etdiyindən o, bəlkə də qürrələnirmiş. yaxınlaşıb, ona bir-iki çəkmək keçdi ürəyimdən. amma yerimdən dikəlmək üçün elə ilk cəhdimdə utanc və qəzəb hissi məni tərk etdiyindən laqeydləşərək təzədən skamyaya çökməli oldum. yenidən dəsmal çıxarıb, boyun-boğazımın tərini silməkdən başqa əlimdən bir şey gəlmədi. saçlarımın uclarından necə tər süzüldüyünü açıq-aşkar hiss etdiyim üçün artıq canım sıxılırdı. bir qədər sonra tərimi silməyə ara verməli oldum, çünki dəsmal yamyaş olsa da, tər kəsilmək bilmirdi. altıma da su çıxdığından şalvarım skamyaya yapışmışdı. birdən balaca xuan dilləndi:
- siz həkimsiniz?
- həkiməm, - deyə belçikalı cavab verdi.
- deyin… bu ağır və… uzun çəkir?
- hə, bu… əgər… yox, ani olur, - deyə belçikalı təsəlliyə keçdi. bunu söylədiyi zaman onun üzü pullu müalicə ilə məşğul olan həkimlərinkinə məxsus bir ifadə almışdı.
- amma eşitdiyimə görə… deyirlər ki… guya bəzən… birinci atəşlə iş bitmir.
belçikalı başını yellədi:
- birinci atəşlə əsas orqanlar sıradan çıxmazsa, belə olur.
- onda tətiyi təzədən çəkib, adamı bir də nişan alırlar ki?
bir az ara verərək, xırıltılı səslə əlavə etdi:
- buna da müəyyən vaxt gedir?
onu daha çox cismani əzablar rahatsız edirmiş və onun yaşında bu, təbii sayılmalıdır. mən isə belə şeyləri ağlımın ucundan belə keçirmirdim və bu cür qan-tərə batmağım da ağrılar qarşısındakı qorxumla bağlı deyildi. yerimdən qalxıb, kömür yığınına tərəf getdim. tom bundan diksinib, qəzəblə məni süzdü: şəpşəplərim ətürpərdici səslər çıxarırdı. öz-özümə düşündüm ki, görən mənim də üzümün rəngi onunku kimi solğundur?
səma şairanə idi, dayandığım yerə işıq düşmürdü, başımı qaldıranda ilk öncə gözümə böyük ayı bürcü sataşırdı. amma indiki vəziyyətim əvvəlkindən bir az fərqlənirdi: əvvəllər, arxiyepiskopluq karserində saxlandığım vaxtlar mən istədiyim vaxt göy üzünün bir parçasını görə bilirdim və bu, içimdə müxtəlif xatirələr oyatmağa yetirdi. məsələn, sabahlar, göy üzü açıq mavi rəngdə və şəffaf olduğu vaxt atlantik okeanın çimərlikləri yaddaşımda canlanırdı. günortaya doğru, günəş öz qızıl taxtına oturanda isə sevilya barlarında zeytunla ançous (=duza qoyulmuş hamsa balığı – a.y.) yeyib, mansanilya şərabı içdiyim vaxtlar xatirimə gəlirdi. günortadan sonra kölgə tərəfə keçəndə isə arenanın tam yarısını örtən kölgə yadıma düşürdü, həmin vaxt arenanın digər yarısı qızmar günəş altda qovrulurdu. o vaxtlar səmanı belə, yəni yarımçıq süzə bildiyim üçün qəlbim sıxılırdı. indi isə səmanı tam rahatlıqla süzürdüm: bu dilsiz göylərlə bağlı yaddaşımda heç nə baş qaldırmırdı. bu isə mənə daha çox ləzzət edirdi. öz yerimə qayıdıb, tomun böyründə əyləşdim. susurduq.
bir müddət sonra o alçaq səslə danışmağa başladı. artıq sükut ondan ötrü dözülməz idi, yalnız danışmaq yoluyla o, özünün var olduğuna inana bilirdi. üzünü başqa səmtə tutub danışsa da, mənə xitabən danışdığını təxmin etmək mümkün idi. çox yəqin ki, məni bu görkəmdə, yəni qan-tər içində və avazımış halda görməkdən ehtiyat edirdi: artıq biz onunla biri-birimizə bənzəməyə başlamışdıq və haradasa güzgü əvəzinə qarşıdakı sifətə göz atmağımız bəs idi. o, üzünü aramızda yeganə canlı sayılan belçikalıya tutaraq:
- sən bunu anlamağa qadirsən? - deyə xəbər aldı. - mən isə yox.
mən də alçaq səslə danışmağa başladım. bu vaxt üzümü belçikalıya tutmuşdum.
- nəyi deyirsən ki?
- yəni bir az sonra başımıza gələcək hadisəni ağlımın kəsdirə bilmədiyini deyirəm. - mən tomdan əcayib qoxu gəldiyinin ancaq indi fərqinə vardım. görünür, adi vaxtlara nisbətən iybilmə hissim güclənmişdi. mən kinayə ilə:
- eybi yox, bir azdan anlarsan.
amma o yenə əvvəlki tərzdə sözünə davam etdi:
- yox, bu ağlasığmazdır. mən son nəfəsə qədər dəyanətlə dayanmağa hazıram, amma ən azından onu bilmək istərdim ki… belə çıxır ki, bir az sonra bizi eşiyə çıxaracaqlar. bizimlə üzbəüz bu əclaflardan da bir dəstə düzüləcək. sən bilən onlar neçə nəfər olacaq?
- bilmirəm, beş də ola bilər, səkkiz də. amma bundan çox olmazlar.
- yaxşı. deyək ki, səkkiz. onlara: "nişan al!" əmri verilincə mən üstümə səkkiz tüfəngin tuşlandığını görəcəyəm. o zaman mən geriyə, divara doğru geri çəkilmək istəyəcək, divara söykənəyəcəm, hətta var gücümlə divara sıxılmağa cəhd edəcəyəm. divar isə qorxulu yuxularda olduğu kimi məni geriyə itələyəcək. bax, bütün bunları təsəvvürümə gətirə bilirəm. inan ki, həm də tam aydınlığı ilə!
- inanıram, - dedim. - bunu heç mən də səndən pis bacarmıram.
- yəqin ki, bütün bunlar çox ağırdır. çünki onlar adamı eybəcərləşdirmək üçün onun ağzını və ya üzünü nişan alırlar, - deyəndə onun səsində qəzəb oxundu. - mən indidən alacağım yaraları hiss edirəm, bir saat olar ki, boynum və başım ağrımağa başlayıb. həm də bu, həqiqi ağrıdan da betərdir, çünki həqiqi ağrını mən ancaq sabah səhər duyacağam. görəsən ondan sonra nə olacaq?
bununla onun nə demək istədiyini mən yaxşı anlayırdım, amma onun bundan agah olmasını istəmirdim. elə mən özüm də eyni ağrıları bütün bədənimdə hiss edir, onları yüngül yaralar və çapıqlar kimi varlığımda daşıyırdım. mən bu ağrılara nə öyrəşə bilirdim, nə də yoldaşım kimi onlara ciddi əhəmiyyət verirdim.
- sonra? - deyə tərs-tərs xəbər aldım. - sonra isə sən qurda-quşa yem olacaqsan.
bunun ardınca o, artıq öz-özüylə danışmağa başladı, hərçənd yenə də gözünü belçikalıdan ayırmırdı. o isə elə bil ki, əsil lal-kar idi. onun buraya niyə gəldiyini mən yaxşı bilirdim: bizim fikirlərimiz onu heç də maraqlandırmırdı. o buraya bizim indilik həyat eşqi qaynayan, amma ölümün ağzında bulunan bədənlərimizi tədqiq etmək üçün gəlmişdi.
- bu eynilə qorxunc yuxuları xatırladır, - deyə tom sözünə davam etdi. - nə isə başqa bir şey haqda düşünmək istəyirsən, sənə elə gəlir ki, bunu bacarırsan və haradasa bir an sonra artıq nəyi isə qavramaq həddinə yetişirsən, amma bu yerdə hər şey dağılır, buxarlanır, puç olub gedir. öz-özümdən soruşuram: "bəs sonrası?" cavab verirəm: "sonrası olmayacaq." amma bunun nə demək olduğunu yenə də anlaya bilmirəm. bəzən mənə elə gəlir ki, hardasa hər şeyi anlamışam… amma yenə də hər şey puça çıxır, təkrar ağrılar, güllələr və yaylım atəşləri haqda düşünməyə başlayıram. mən sənə and içə bilərəm ki, mən sözün əsil mənasında materialistəm və inan ki, ağlım hələlik başımdadır, amma yenə də bunlardan bir şey anlaya bilmirəm. öz meyidimi gözümün qabağına gətirirəm, burada çətin elə bir şey yoxdur, hətta həmin vaxt onu görənin mən olduğumu və bu meyidi nəzərdən keçirən gözlərin mənimkilər olduğunun da fərqindəyəm. özümə təlgin etmək istəyirəm ki, mən daha heç nə görməyəcək və bir də heç nə eşitməyəcəyəm, həyat isə yenə davam edəcək - əlbəttə, artıq mənsiz, başqaları üçün. amma belə fikirlər bizlərə yaddır. inan ki, əvvəllər də nə isə bir şeyin intizarında mən kirpiyimlə od götürüb, sabahı dirigözlü açmışam. amma indi, pablo, bizi gözləyən tamamilə başqa şeydir. o getdikcə üstümüzə çökür və buna özünü hazırlamaq heç də asan iş deyil.
- mumla, - dedim. - bəlkə sənin üçün keşiş-zad çağıraq?
o susdu. məni adımla çağırmağından, xırıltılı səslə danışıb, özünü uzaqgörən adam kimi qələmə verməkdən onun xoşlandığını artıq öyrənmişdim. bütün bu xasiyyətləri ilə zəhləmi tökmüşdü, amma nə edəsən ki, irlandların çoxusu belədir. mənə elə gəldi ki, ondan kəskin sidik qoxusu vurur. əslinə qalanda, mənim tomla elə bir yaxınlığım yox idi və onunla birlikdə öləcəyimizi bildiyim üçün bu münasibəti dərinləşdirməyə də niyyətli deyildim. məndən ötrü bu, sən deyən vacib bir şey olmaqdan çıxmışdı. başqa adamlarla isə bu məsələ tamamilə başqa cür idi. məsələn, elə ramon grisi götürək. xuanla tomun yanında mən özümü tamamilə yalqız hiss edirdim. bəlkə də bu, mənim üçün daha əlverişli idi: əgər ramon burada olsaydı, indiyə mən çox yəgin ki, birtəhər olmuşdum. elə belə götürəndə isə mən hər şeyə dözürdüm və axıra qədər də beləcə dözmək niyyətindəydim. tom isə artıq sözləri qatmaqarışıq şəkildə çeynəməyə başlamışdı. özünü ölüm barədə düşünməkdən məhrum etmək üçün onun durmadan danışdığı artıq gün kimi aydın idi. ondan böyrəkləri xəstə adamın sidiyinin qoxusu gəlirdi. amma ümumiyyətlə götürəndə, mən onun söylədiyi fikirlərlə razı idim və danışmağa qalarsa, mən də eyni şeyləri söylərdim: indi ölmək adama yersiz bir şey kimi gəlirdi. öləcəyimi gözümün altına aldığım o andan etibarən ətrafdakı hər şey mənə mənasız görünürdü: kömür tozu yığını da, oturacaq da, pedronun iyrənc sifəti də. amma mən bu haqda düşünmək istəmirdim, hərçənd hamımızın bu gecə ortaq dərdimizi düşünüb, ortaq qorxu çəkəcəyimizi və ortaq soyuq tərə bələnəcəyimizi yaxşı anlayırdım. gözaltı onu süzdüyümdə ilk dəfə o mənə qəribə təsir bağışladı: tomun üzünə ölüm kölgəsi çökmüşdü. onun bu vəziyyəti bütün qürurumu qırdı - bu son iyirmi dörd saatı tomla baş-başa keçirmişdik, onunla dərd-sərimi bölüşmüşdüm və bütün bu müddətdə aramızda yerlə göy qədər fərq olduğunu düşünmüşdüm. indi isə məlum olurdu ki, biz, ekizlər qədər biri-birimizə bənzəyirmişik və bunun da yeganə səbəbi bizi eyni ölümün gözləməsi imiş. tom əlimi ovcuna aldı, üzünü yana tutaraq:
- pablo, mən bunu bilmək istəyirəm… hər an özümdən bunu xəbər alıram: doğrudanmı biz həyatdan silinib gedəcəyik? - dedi.
mən əlimi onun ovcundan çəkərək, dedim:
- sən bir altına diqqət elə, sarsaq.
onun ayaqlarının arasında yaranan gölməçəyə şalvarından damcılar axırdı. o çaşqınlıqla mızıldandı:
- bu nədir belə?
- sən altını islatmısan - dedim.
o özündən çıxaraq:
- yalandır! yalandır! mən heç nədən qorxmuram.
üzündə saxta rəhmdillik oxunan belçikalı ona yaxınlaşdı:
- halınız fənadır?
tomdan səs çıxmadı. belçikalının nəzərləri yerdəki gölməçəyə dikilmişdi. səsində qəzəb duyulan tom:
- heç özüm də bilmirəm ki, bu necə oldu, - dedi. - amma mən qorxmuram. nəyə istəyirsiniz and içərəm ki, mən qorxmuram!
belçikalı susub durmuşdu. tom siyimək üçün qalxıb küncə tərəf yönəldi. geri dönüb, nəfəyini bağladıqdan sonra skamyaya çökdü və daha cıqqırını belə çıxarmadı. belçikalı yenə qeydlər aparmağa başladı.
bizim baxışlarımız ona dikilmişdi. üçümüzün də. çünki o diri idi! onun hərəkətlərindən də dirilik yağırdı, gələcəyə də diri adam kimi baxırdı: normal bir canlı kimi onun da bədəni bu zirzəmidə soyuqdan əsirdi, yeyib-yatmış, bəslənmiş vücudu hələ ki, onun sözünə baxırdı. amma biz artıq bədənimizin varlığını duymurduq və ya bu duyğu ilə onunku arasında çox böyük təfavüt vardı. nəfəyimin aşağısını yoxlamaq ürəyimdən keçsə də, buna cəhd eləmirdim. gözlərim belçikalıya - öz əzələlərini istədiyi kimi idarə edən, ayaqlarının üzərində inamla dayanan, sabahkı günün qayğıları ilə baş-başa qalan bu adama - zillənmişdi. bizlərlə - gözünü ondan ayırmamaqla bu adamın qanını içməyə hazır olan və kabusu xatırladan üç qulyabanı ilə - onun arasında bir uçurum vardı.
bu heyndə o, balaca xuana yanaşdı. bu yeniyetmə oğlanın başını sığallamağa onu nəyin vadar etdiyini söyləmək çətin idi, bəlkə də bunu onun sənəti tələb edirdi və ya sadəcə qəlbində adi mərhəmət hissi baş qaldırmışdı. əgər bu belə idisə, bütün gecə ərzində rəhmdillik hissi nədənsə özünü tək bircə kərə biruzə vermişdi. o, xuanın başını və boynunu oxşadı, gözünü ondan ayırmayan oğlan isə etiraz etməməsinə baxmayaraq qəflətən ikiəlli onun əlindən yapışdı və vəhşi baxışlarını həkimin üzünə dikdi. o, belçikalının əlini ovuclarının arasında tutmuşdu və bundan artıq xeyir gözləmək olmazdı: sanki bir cüt qara kəlbətin rəngi qaçmış taqətsiz əli sıxırdı. mən bunun ardınca nə baş verəcəyini o dəqiqə anladım, yəqin ki, elə tom da. amma belçikalı bunu öz qayğısına qarşılıq kimi dəyərləndirdiyindən üzündə mehriban bir təbəssüm donmuşdu. bu yerdə oğlan gözlənilmədən ağ, koppuş əli dodaqlarına apararaq onu dişləməyə çalışdı. belçikalı əlini geri çəkdi və səndələdiyi üçün divara söykəndi. dəhşət dolu gözlərini düz bir dəqiqə bizə dikib durdu; bizim onun kimi adam olmadığımızı deyəsən ən nəhayət anlamışdı. onun qəfil qəhqəhəsinə mühafizəçilərdən biri yerindən dik atıldı. o birisi isə hələ də mürgüləyirdi, yarıörtülü göz qapaqlarının altından gözünün ağı işıldayırdı. özümdə yorğunluq və ruh yüksəkliyi hiss edirdim. artıq öz ölümüm haqda və dan yeri söküləndə nələr baş verəcəyini düşünməkdən tamam usanmışdım. onsuz da fikirləşməklə bir yana çıxmaq mümkün deyildi, bu vəziyyətdə bütün sözlər öz mənasını itirdiyindən yersiz görünürdülər. amma fikrimi başqa bir şeyə də yönəldə bilmirdim, o dəqiqə üstümə tuşlanan tüfəng lülələri təkrar gözümün qabağında peyda olurdu. təxminən iyirmi dəfə mən öz güllələnmə səhnəmi xəyalımda canlandırdım, bir dəfə isə mənə elə gəldi ki, məni gerçəkdən o dünyaya yollayırlar, görünür, xərifləməyə başlayırdım. məni divara sarı sürüklədikləri zaman çırpınaraq, onlardan rəhm diləyirdim. o ara yuxudan ayılıb, belçikalıya göz qoydum, çünki yuxuda çığıracağımdan ehtiyat edirdim. amma belçikalı sakit-sakit bığlarını tumarlayırdı və görünür, elə bir şey hiss etməmişdi. istəsəydim, bir balaca yuxulaya da bilərdim, çünki iki gündən bəri göz qırpmadığım üçün artıq birtəhər olmaq üzrəydim. indi qalan ömrümün iki saatını yuxuda itirmək isə mənə ağır gəlirdi, çünki onsuz da onlar sübh tezdən məni yuxulu-yuxulu eşiyə çıxarıb, əlüstü o dünyaya yola salacaqdılar. mən isə bunu istəmirdim, istəmirdim ki, məni heyvan kimi öldürsünlər, buna görə də hər şeyi özüm üçün aydınlaşdırmalıydım. bundan əlavə yuxumu qarışdıracağımdan da ehtiyat edirdim.
fikrimi cəmləşdirmək üçün ayağa qalxıb, var-gəl etməyə başladım, olub-keçənləri xatırlamağa çalışdım. nəticədə xatirələrin güclü axarına düşdüm. onların arasında şirinləri də vardı, acıları da. hər halda onlar indi mənə belə təsir bağışlayırdılar. xatirimdə müxtəlif əhvalatlar baş qaldırır, tanış üzlər canlanırdı. valensiya yarmarkasında öküzün buynuzlarına aldığı cavan novilyeronun sifəti, əmilərimdən birinin siması və bir də ramon qrisin üzü təkrar xəyalımda canlandı. iyirmi altıncı ildə üç ay sərasər işsiz dolaşdığımı, acından üzüldüyüm günləri xatırladım. qrandada gecələdiyim skamya gəldi xəyalıma: düz üç gün dilimə heç nə dəymədiyi üçün dişim dilimi kəsirdi, amma ölmək də istəmirdim. bütün bunları xatırladıqca üzümə təbəssüm qonurdu. o vaxtlar xoşbəxtlik, azadlıq və qadınlar yolunda mən özümü böyük bir ehtirasla oda-atəşə atırdım. amma bunları nə üçün edirdim? ona görə ki, ispaniyanın xilaskarı olmaq istəyirdim, pi-i-marqala sitayiş edirdim, anarxistlərə qoşulmuşdum, mitinqlərdə çıxış edirdim və bütün bunları ciddi olaraq qəbul etdiyim halda ölümün varlığını tamamilə unutmuşdum. belə anlarda mənə elə gəlirdi ki, öz taleyimi ovcumun içi kimi bilirəm, indi isə anlayıram ki, bütün bunlar iyrənc bir yalandan başqa heç nə deyilmiş! mənim həyatımın qara qəpik qədər də qiyməti yox imiş, çünki onun uğursuz sonluğu əvvəl-başdan da bəlli imiş. əgər indiki kimi, künc-bucaqda çürüyəcəyimi bilsəydim, yəqin ki, bir vaxtlar küçələrdə o baş bu başa cananların ardınca kölgə kimi dolaşmaz, heç yerimdən belə qımıldanmazdım. indi isə artıq mənim üzümə həyatın qapıları bağlanmışdı, kilidlənmişdi və bu qapı arxasındakı bütün işlər yarımçıq, natamam qalmışdı. buna baxmayaraq mən keçmiş həyatımın gözəlliyini etiraf etməyə hazır idim. amma hər hansı bir şeyi onun ilkin cızma-qarasına görə qiymətləndirmək olmaz axı? mən bir şey anlamadan, bilmədən öz hesablarımı əbədiyyət üçün tutmuşdum. indi isə heç nəyə heyifsilənmirdim, amma heyifsilənməyə dəyən bir çox şeylər var idi, məsələn, mansanilya şərabı və ya kadis yaxınlığındakı kiçik çimərlikdə istirahət kimi, amma ölüm hökmü qarşısında bunların cazibədarlığı sıfıra enmişdi.
qəflətən belçikalının ağlına çox gözəl bir fikir gəldi:
- dostlar, doğmalarınıza çatdırılacaq hər hansı istəyiniz varsa, mən bunu yerinə yetirə bilərəm. əlbəttə, əgər hərbi rəhbərlik buna izin verərsə…
tom mızıldandı:
- mənim heç kəsim yoxdur.
mən susurdum. aradan bir az keçmiş tom məndən:
- yəni sən konçaya heç nə söyləmək istəmirsən? - deyə xəbər aldı.
- yox.
belə söhbətlərdən mənim zəhləm gedir. amma burada günah ancaq mənim özümdə idi: keçən gün dilimi dinc saxlaya bilməmiş və konça haqqında özüm ona söz açmışdım. o qızla düz bir il yaxınlıq etmişdim. onunla beş dəqiqəliyinə baş-başa qalmaq xətrinə dünənəcən bəlkə də qolumu balta altına qoymağa hazır idim. bəlkə elə dünən bu həsrət mənə güc gəldiyi üçün özümü saxlaya bilməyib, toma bu qız barədə sirr gəlmişdim. amma indi mən sevgilimlə görüşmək belə istəmirdim, çünki ona deyiləsi elə bir sözüm qalmamışdı. bəlkə indi onu qucaqlamaq da ağlımdan keçməzdi, bütün bədənim mənə boz-bulanıq, iyrənc və lırtma palçıq təsiri bağışlayırdı və onunla qucaqlaşdığım zaman onun bədəninin də mənə eyni təsiri aşılayacağını artıq özümə təlqin etmişdim.
yəqin mənim ölüm xəbərimi eşidən konça hönkürüb ağlayacaqdı, bir neçə aylığa bəlkə həyatdan küsəcəkdi. amma hər halda ölüm hökmü tək mənim üçün veriləcəkdi. onun gözəl və məlahətli gözlərini xatırlayıram: mənə baxdığı zaman onun baxışlarından varlığıma sanki nə isə anlaşılmaz bir şey axırdı. yəqin indi daha bu da mənə kömək etməyəcəkdi: çünki indi artıq mən onun baxışlarından da heç nə anlamayacaqdım, bu baxışlardakı məna gəlib mənə çatmayacaqdı. yalqızlıq məni sarmışdı.
tom da yalqız idi, amma onun vəziyyəti mənimkindən fərqli idi. indi o, çömbələrək, yarı heyrət, yarı təbəssüm dolu baxışlarla skamyanı süzürdü. sonra o sanki nəyi isə uçuracaqmış kimi ehtiyatla skamyaya toxundu, birdən diksindiyi üçün əlini tez də geri çəkdi. tomun yerində mən olsaydım, skamyanı bu cür süzməkdən vaz keçərdim, çünki bu, bir irland oyununu xatırladırdı. amma ətrafdakı əşyaların adama bir qədər qəribə təsir bağışladığını mən də sezmişdim: əvvəlkinə nisbətən onlar sanki boşalmış və öz sərhədlərini itirməyə başlamışdılar. nəzərlərim skamyaya, lampaya, kömür yığınına dikildiyi zaman ağlımda bir tək fikir doğurdu: mən yoxluğa məhkumam. öz ölümümü mən, əlbəttə, açıq-aşkar təsəvvürümə gətirməkdə çətinlik çəkirdim, amma o hər yerdən, ən çox da əşyalardan gözümün içinə baxırdı. onların məndən qaçmağa, məndən uzaqlaşmağa can atmaları və bunu can verən adamın ətrafındakı adamlar kimi sezilmədən, əl altından etmələri gözümdən yayınmırdı. bu həddə gəldiyimdə mən tomun bir az əvvəl skamya ilə deyil, məhz öz ölümü ilə təmasa girdiyini anladım. həmin an mənə deyilsəydi ki, məni ölüm hökmü gözləyir və mən arxayın istədiyim tərəfə baş alıb gedə bilərəm, bu mənim ruhi tarazlığımı zərrəcə pozmazdı: əgər sənin öz ölümsüzlüyünə olan inamın sarsılıbsa, onda bu hökmün icrasını nə qədər gözləyəcəyinin elə bir fərqi qalmır - bir neçə saat, yoxsa bir neçə il. odur ki, artıq heç nə vecimə gəlmirdi, heç nə iç dəngəmi pozmurdu. amma digər yandan bu rahatlığın özü adamı dəhşətə gətirirdi, bunun səbəbkarı isə bədənim idi: gözlərim gördüyü, qulaqlarım isə eşitdiyi halda bu orqanların idarəsi əlimdə deyildi - tir-tir əsən bədənimi tər yuyub aparırdı və o, kontrolumdan çıxmışdı. bu, artıq mənim vücudum deyil, bir başqasınınkı idi və ona nə olub-olmadığını öyrənməm üçün ona toxunmaq ehtiyacım doğurdu. bəzən isə onun varlığını hələ də hiss edirdim: bu vaxt mənə elə gəlirdi ki, şığıyan təyyarə kimi harasa quylanıram və o ara ürəyim sinəmdə dəli kimi çırpınırdı. bundan ürəyim heç də təskinlik tapmırdı: bədənimin başına gələn bütün bu dəyişimlər iyrənc, ikibaşlı və çiyrindirici oyun təsir bağışlayırdı. bütün bunlarla belə, bədənim özünü farağat aparırdı və mən, sinəmə amansız bir əcinnə daraşıbmış kimi, özümdə bir ağırlıq hiss edirdim. sanki nəhəng bir zəli bədənimə sarmaşıb dolaşmışdı. əlimi şalvarımda gəzdirib, onun quruluğunu yoxladım: hər ehtimala qarşı kömür yığınının üstünə siyidim, amma bilmədim içimdən çıxan sidikdir, yoxsa ki tər.
cibindən saatını çıxarıb süzən belçikalı dedi:
- dördün yarısıdır.
o əclaf bunu bilərəkdən edirdi! tom isə bu ara yerindən dik atıldı - biz zamanın əleyhimizə işlədiyini sanki unutmuşduq: bizi zülmət kimi qalın yorğanıyla bürüyən gecənin nə vaxt düşdüyündən heç duyuq da düşməmişdik.
balaca xuan da dilə gəldi. qollarını geriyə qanıran uşaq çığırırdı:
- ölmək istəmirəm, mən ölmək istəmirəm!
əllərini yana açaraq, zirzəminin o biri başına götürülən uşaq üzüquylu həsirin üstünə yıxılıb hönkürdü. bulanıq gözlərini ona yönəldən tomun uşağın könlünü almağa heç meyli yox idi. bizdən daha çox çığır-bağır salsa da, bu uşaq hər halda bizdən artıq iztirab çəkə bilməzdi. xuanın vurnuxması isə bir yol tərləməklə ölümcül mərəzdən qurtulmağa çalışan xəstənin davranışını xatırladırdı. bizim durumumuzu bütün bunlar dəyişə bilərdimi ki?!
uşağın öz ölümünə deyil, çarəsiz durumuna acıyaraq ağladığına göz qoyurdum. bir ara, ötəri olaraq mənə elə gəldi ki, belə getsə, mən də ona qoşulub öz acınacaqlı halıma hönkürəcəyəm. amma gözlənilənin tərsi oldu: uşağı, onun titrəyən çiyinlərini süzəndə ürəyimin qəflətən daşlaşdığını duydum - indi içimdə nə özümə, nə də başqasına qarşı mərhəmət qalmışdı. özümə təlqin etdim ki, mən şərəflə ölməliyəm.
ayağa qalxan tom açıq lükün altında dayanıb, işıqlanan səmanı seyr etməyə başladı. mən isə hələ də özünü təlqinlə məşğul idim: «şərəflə ölməli, şərəflə ölməli». ağlımdan başqa heç nə keçmirdi. elə ki belçikalı bizə vaxtın varlığını xatırlatdı, o andan etibarən mən zamanın damla-damla necə axdığının fərqinə vardım. qaranlıqdan tomun səsi gəldi:
- eşidirsən?
- hə.
həyətdən addım səsləri gəlirdi.
- nə əl-haya düşüblər bunlar?! bəlkə bizi sabahın gözü açılmamış güllələyəcəklər?!
bir dəqiqə sonra sükut bərqərar oldu. toma:
- işıqlaşır, - dedim.
əsnəyən pedro qalxıb, üfləyərək lampanı keçirtdi və yoldaşına sarı dönüb:
- iliklərimə qədər donmuşam, - dedi.
zirzəmiyə alaca qaranlıq hakim kəsildi. uzaqdan qulaqlarımıza atəş səsləri gəldi. toma:
- başladılar, - dedim. - yəqin ki bunu arxa həyətdə icra edəcəklər.
tom belçikalıdan siqaret istədi. mənimsə meylim nə tütün çəkirdi, nə də ki içki. həmin dəqiqədən etibarən bayırda fasiləsiz atəş səsləri eşidildi. tom soruşdu:
- görürsən də?
sözlərinə nə isə əkləmək istəsə də, gələn sözü uddu və qapıya sarı baxdı. qapı açılınca dörd əsgərlə leytenant içəri girdi. tomun siqareti əlindən düşdü.
- steynbok?
tom susurdu. pedro başıyla onu göstərdi.
- xuan mirbal?
- odey, həsirin üstə yatıb.
leytenant çımxırdı: - ayağa qalx!
xuanın tükü də tərpənmədi. əsgərlər qoltuqlarına girməklə uşağı ayaq üstə qoydular. amma əllərini çəkən kimi xuan yerə qablandı. əsgərlər çaşqınlığa qapıldılar. leytenant:
- guya beləsini heç görməmisiniz?! - dedi. - heç nə olmaz, qoluna girib aparın, hər şey bitsin.
o, üzünü toma tutdu:
- sən də çıx.
iki əsgər müşayiətində tom da bayıra çıxdı. digər ikisi isə çiyinlərindən və topuqlarından yapışmaqla onların ardınca xuanı zirzəmidən çıxartdı. xuanın ağlı üstündəydi, gözləri bərələ qalmışdı, yanaqlarıyla aşağı göz yaşları axırdı. qapıya sarı yönəlmək istəyəndə məni leytenant saxladı:
- ibbiyeta sizsiniz?
- hə.
- hələlik dözün. bir azdan sizdən ötrü gələcəklər.
zabit çıxdı. belçikalı ilə iki mühafizəçi onun ardınca düşdü. yalqız qaldım. ətrafımda nələr baş verdiyini anlamırdım, odur ki, hər şeyin bir an öncə olub-bitməsini arzulayırdım. qulağıma atəş səsləri gəldi. atəşlər arası zaman dilimləri eyni olsa da, hər səfər diksinirdim. ulamaq, saçlarımı yolmaq gəlirdi içimdən. amma canımı dişimə tutub, çarəsiz əllərimi ciblərimə soxdum: dözmək lazımdır. bir saat sonra ardımca gəlib, məni birinci mərtəbədəki, siqaret qoxuyan, havasız otağa apardılar. az qalırdım boğulum. kreslolarda yayxanan və durmadan siqaret fısqırdan iki zabitin dizləri üstə bəzi kağız-kuğuz gözə dəyirdi.
- soyadın ibbiyetadır?
- hə.
- ramon qris harda gizlənib?
- bilmirəm.
sualları verən zabit bəstəboy və töşbərçə idi. gözlüyün arxasından mənə dikilən gözlərindən sərtlik oxunurdu.
- yaxın gəl, - dedi.
yaxınlaşdım. ayağa qalxıb, mənə elə zəhmlə baxdı ki, az qaldım yerə girim. sonra qollarımı burmağa başladı. bunu heç də mənə işgəncə vermək üçün etmir, sadəcə mənimlə məzələnir və öz üstünlüyündən həzz alırdı. üzünü mənə tutanda onun çürüntü qoxuyan nəfəsini duydum. bu, haradasa bir dəqiqə sürdü və o ara mən özümü gülməkdən güclə saxladım. az sonra öləcək adamı qorxutmaq üçün daha betər üsul tapmaq lazımdır, onun bu üsulu isə zəif və gülünc idi. məni sərt hərəkətlə itələyərək keçib yerində oturdu və dedi:
- ya sən, ya da o. onun yerini desən, canını qurtaracaqsan.
hər halda qarşımdakı bu qalstuklu, uzunboğaz çəkməli tiplər də əvvəl-axır gəbərəcəkdilər. mənimlə müqayisədə bu bir az gec olacaqdı, amma yenə də olsun… kağızlarda adları yazılan adamları izləyib həbs etmək və ya güllələmək idi bunların işi. onların ispaniyanın gələcəyinə və digər məsələlərə münasibətləri mənimkindən fərqliydi. üzlərindən yağan işgüzarlıq hər nə qədər gülünc olsa da, mənliyimə toxunurdu və mən heç vaxt bu gicbəsərlərin yerində olmaq istəməzdim.
gözünü məndən çəkməyən o gülünc, bəstəboylu töşbərcə qırmancını çəkməsinə döyəcləyir və gözünü məndən çəkmirdi. bununla o, özünü mənə amansız birisi kimi tanıtmaq məqsədi güdürdü.
- hə, ağlını başına topladın?
- qrisin yerini bilmirəm, - dedim. - bəlkə də madridə gedib.
o biri zabit taqətsiz halda əlini qaldırdı. onun bu taqətsiz jestində hansısa bir məna gizlənirdi və bu adamların öncədən öz aralarında razılaşdırdıqları vecsiz şərti işarətlərdən necə böyük həzz aldıqlarını görmək məni heyrətə gətirirdi.
- sizə düşünmək üçün on beş dəqiqə veririk, - deyərək o, - bunu aparın camaşır anbarına, on beş dəqiqə sonra isə geri gətirin. tərslik eləsə, yerindəcə güllələyin getsin.
bu əclaflar nə etdiklərini yaxşı bilirdilər: bütün gecəni intizarda keçirəndən sonra məni bir saat da zirzəmidə saxladılar, o ara xuanla tomu güllələdilər, indi də məni camaşır anbarında gözlətmək istəyirlər - hər halda onlar bu fikrə hələ dünən gəlibmişlər. yəqin sanırmışlar ki, tarım çəkilən sinirlərim bütün bunlara tab gətirməyəcək və hər şeyi açıb deyəcəyəm. amma yanılırdılar. mən, əlbəttə ki, qrisin yerini bilirdim. o, şəhərdən dörd kilometr aralıda, xalası oğlanlarıgildə gizlənirdi. onu da dəqiq bilirdim ki, mənə işgəncə versələr də, qrisin yerini açıb bunlara deməyəcəyəm. amma işgəncə fikri bunların heç ağlına da gəlmirdi. bütün bunlar mənə gün kimi aydın olduğundan hər şeydən tam arxayın idim. təkcə bir şeyi anlamırdım ki, niyə mən özümü başqa cür yox, məhz belə aparıram. məsələn, niyə ramon qrisi ələ verməkdənsə, ölməyə üstünlük verirəm? niyə? mən ki, artıq ramona rəğbət bəsləmirdim. ona olan dostluq hisslərim gecənin sonuna doğru tükənmişdi: həmin vaxt bu hisslə yanaşı, mənim konçaya qarşı sevgim də, olan-qalan həyat eşqim də sönmüşdü. əlbəttə, ramona həmişə hörmət bəsləmişəm, çünki o, dəyanətli adam idi. amma təkcə buna görə onun yerinə ölməyə mən razı deyildim: bütün ömürlər bir qara qəpiyə dəymədiyi halda indi ramonun həyatı mənimkindən daha çox dəyər kəsb edirdi. amma adamı - nə fərq edərmiş: məni, ramon qrisi, yoxsa bir başqasını - divara dirəyib qurşuna düzməklə, onu cəhənnəmə vasil edirlərsə, onda aramızda prinsipial heç bir fərq qalmır. yaxşı anlayırdım ki, ramonun həyatı indi ispaniya üçün daha dəyərlidir, amma nə ispaniya, nə də ki, anarxistlər artıq mənim qozuma da deyildi və məndən ötrü heç nəyin əhəmiyyəti qalmamışdı. amma hər şeyə rəğmən mən burada oturub baş sındırır, ramon qrisi satmaqla qurtulmaq imkanım ola-ola, buna qol qoymurdum. bu eşşək tərsliyim isə artıq özümə də məzəli gəlirdi. öz-özümə dedim ki: "bəsdir də qatıqladın!" və bundan sonra kefim bir xeyli duruldu. ardımca gəlib, məni bayaqkı otağa apardılar. ayağımın altından bir siçovulun qaçması lap kefimə kef qatdı. əsgərlərdən birinə sarı dönüb:
- siçovula bax, - dedim.
mühafizəçim dinmədi. hər şeyə ciddi yanaşdığından onun üzündən zəhrimar yağırdı. içimdən dəli kimi qəhqəhə çəkmək keçsə də, özümü toparladım: qorxum ondan idi ki, gülməyə bir başlasam, çətin ki, dayanam. mühafizəçimin bığı vardı. ona:
- bığını qırx, sarsaq, - dedim.
yaşamağa davam edən birisinin üzünün qalın tük qatıyla örtülməsiylə razılaşması indi mənə gülünc görünürdü. o, yarıkönül mənə bir təpik ilişdirdi, mənsə susdum. töşbərçə zabit məndən:
- nə oldu, ağlın yerinə gəldi? - soruşdu.
nadir həşərata baxar kimi mən onu dərin maraqla süzərək dedim:
- hə. onun yerini bilirəm. qəbristanlıqda gizlənib. ya qarovulçunun daxmasında, ya da ki, sərdabədə.
bununla mən onları dolamağı düşünürdüm. onların necə yerlərindən sıçrayıb, kəmərlərini taxacaqlarını, ciddi-cəhdlə sağa-sola əmrlər verəcəklərini görmək istəyirdim. onlar doğrudan da bu heyndə yerlərindən dik atıldılar.
- haydı. moles, leytenant lopesdən on beş adam alın, gedək.
töşbərçə mənə:
- əgər bu xəbər doğru çıxsa, verdiyim vədə əməl edəcəyəm. yox, əgər bizi dolayırsansa, ağzının payını alacaqsan.
bu yaramazlar otaqdan hay-küylə çıxandan sonra mən əsgərlərin nəzarətində qaldım. onların qan-tər içində qəbristanlığa necə qaçdıqlarını gözlərim önündə canlandıranda ixtiyarsız irişirdim. öz hərəkətimi əsil hiyləgərlik sanırdım. gözümün qabağına gətirirdim ki, onlar sərdabənin qapısını necə açırlar və ya baş daşlarının ardına necə göz gəzdirirlər. bütün bunları kənar adam gözüylə seyr edirdim: axtarılan qəhrəmanın davranışı, zəhimli və şələbığ əsgər, başdaşları arasında qaynaşan hərbçilər mənə məzə verirdi. yarım saat sonra töşbərçə geri döndü. həmin andaca güllələnəcəyim haqda əmr verəcəyini umurdum. yəqin yoldaşlarını qəbristanlıqda qoyub gəlmişdi. amma məni diqqətlə süzən zabitin baxışlarından heç də ələsalınmışlıq oxunmurdu. axır ki:
- aparın bunu əsas həyətə, o birilərin yanına, - dedi. - bunun taleyini döyüşlərdən sonra hərbi tribunal həll edəcək.
qulaqlarıma inanmadığımdan sözlər mənə çatmırdı. soruşdum:
- necə, bəs məni güllələməyəcəklər ki?
- ən azından indi yox. sonra isə bunu mənsiz edəcəklər.
mən yenə də heç nə anlamırdım.
- axı niyə ki?
o, səssizcə çiyinlərini çəkdi, əsgərlər məni apardı. əsas həyətdə dörd yüzə yaxın qocalı-uşaqlı məhbus yığılmışdı. çaşqın halda mən həyətin ortasındakı gül kollarının həndəvərində dolaşırdım. günortaya yaxın bizi yığıb yeməkxanaya apardılar. orada iki-üç nəfər mənimlə kəlmə kəsməyə çalışdı, hər halda məni tanıyırdılar. amma mən onlara cavab vermədim, çünki artıq harada olduğumu, nə olduğumu anlamırdım. axşamüstü həyətə onlarla yeni məhbus gətirdilər. bunların arasından mən çörəkçi qarsianı tanıdım. o, mənə:
- bəxtin varmış ha! səni diri görəcəyimi heç ağlıma gətirməzdim, - dedi.
cavabında mən:
- barəmdə güllələnmə hökmü çıxarmışdılar, - dedim, - sonradan hökmü dəyişdirdilər. amma niyə, bilmirəm.
qarsia dedi:
- məni isə saat ikidə həbs etdilər.
qarsia siyasətlə maraqlanmadığından soruşdum:
- nə üstündə?
- mən nə bilim?! onsuz da bunlar özləri kimi düşünməyən hər kəsi həbsə atırlar da.
səsini qısaraq:
- qrisi ələ keçiriblər, - dedi.
diksindim.
- nə vaxt?
- bu sabah. öz axmaqlığı ucbatından. çərşənbə günü xalaoğlusuyla dilləşdiyindən onun evini tərk edib. sığınacaq təklif edən çox olsa da, o, heç kimə yük olmaq istəməyib. mənə isə demişdi ki: "əgər ibbiyetanı həbsə atmasaydılar, onun evində gizlənəcəkdim. odur ki, qəbristanlıqda gizlənəsi oldum."
- qəbristanlıqda?
- hə də. əcəb axmaq fikirdir. bu səhər isə əsgərlər oranı mühasirəyə alıblar. qarovulçunun daxmasında yaxalanan qris onlarla atışmada öldürülüb.
- qəbristanlıqda!
gözümün önündəki hər şey ilğıma döndüyü üçün yerə sərildim. dəli kimi qəhqəhələr çəkdiyimdən gözlərimdən yaşlar sel kimi axırdı.
1939
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
milyonçu model
varlı deyilsənsə, gözəl olmağının da elə bir faydası yoxdu. eşqbazlıq məzlumlara deyil, zənginlərə yaraşır. kasıbasa həyata dik gözlə baxmaq qalır. bir sözlə, qəşəng oğlan taleyini bölüşməkdənsə, illik gəlirə sahiblənməyin qat-qat sərfəlidi.
hyui erksinin vara bilmədiyi müasir həyatın dahiyanə həqiqətləri yetərincə sadəydi. biçarə hyui!
etiraf etməliyəm ki, o, mahiyyətinə görə də qabarıq fiqur deyildi. həyatı boyu nə hazırcavablığı, nə də acıdilliyi ilə fərqlənmişdi. əvəzində şabalıdı qıvrımları, yunan profili və qonur gözləri onu gözəl kişi siyahısında birinci edə bilərdi.
kişilərin də, qadınların da eyni qədər sevimlisi olan hyuinin ən axsayan cəhətisə pul qazana bilməməsiydi.
atası ona öz süvari xəncərini və on beş cildlik “ispaniyaya yürüşlərin tarixi”ni miras qoymuşdu. hyui birincisini güzgünün başından asmış, ikincisini isə rəfdə raffın soraq kitabçası və “beyliz meqezin”lə yanaşı qoymuşdu. özüsə bu arada yaşlı xalasının ildə iki yüz funtuna möhtac qalmışdı.
özünə bir düzən qurmaq üçün hər şeyə əl atmışdı. altı ay birjada oynamışdı, yalnız bundan sonra vaxtını havaya uçurduğunun fərqinə varmışdı. elə bir o qədər də çay alverinə girişmişdi, amma sonunda bu işdən də usanmışdı. sonra quru xeres (şərab növü – red.) satmağa cəhd eləmişdi. amma burda da bəxti gətirməmişdi: xeres həddən ziyadə quru olmuşdu. nəhayət, sadəcə bir heç olduğuna imza atmışdı – yaraşıqlı, yunan profilli, avara-sərgərdan növcavan.
vəziyyəti kəskinləşdirənsə onun eşqə düşməsiydi. dəlicəsinə vurulduğu qız hazırda istefada olan, vaxtilə hindistanda mədə xorası və pis əhval-ruhiyyə qazanan polkovnikin qızı laura merton idi. onlar londonda ən gözəl cütlük sayılsalar da, ciblərində siçanlar oynayırdı. polkovnik hyuidən xoşlansa da, nişan məsələsini bir addımlığına belə buraxmaq istəmirdi.
- əzizim, əlinizdə on min funtluq çeklə elçi daşına oturun, onda bir şey fikirləşərik, - söylədiyi bu olurdu.
hyui tez-tez eşitdiyi bu cümlədən bədbinliyə qapılır və təsəllini lauranın dodaqlarında axtarırdı.
bir səhər mertonların yaşadığı holland-parka yollanan aşiq yaxın dostu allen trevora baş çəkmək fikrinə düşür. trevor rəssamıydı. hərçənd bizim dövrümüzdə rəssam itətökdü, amma o, sözün əsl mənasında yaradıcıydı. belələrisə nadir hadisədi. o, qəribəliyi, kobudluğu və eyni zamanda qanışirinliyiylə seçilən cavanıydı.
üzünü çillər basmışdı, pırtlaşıq saqqalı, dağınıq, kürən saçları varıydı. bu rəssamın fırçasından çıxan hər bir şəkil rahatlıqla satılırdı. hyui onun çox xoşuna gəlirdi – hərçənd ilk əvvəl rəğbətin başında qəhrəmanımızın xarici görünüşü dururdu. “rəssamın hal-əhval tutduğu adamlar yaraşıqlı və səfeh olmalıdı, - həmişə belə söyləyərdi, - belələrini seyr eləmək yaradıcıda xüsusi məmnunluq hissi yaradır, onlarla kəlmə kəsməksə beyinə istirahət verir. dünyaya yalnız modabazlar və qadınlar hakimlik edir, hər halda, belə olması məsləhətdi”.
lakin rəssam hyuini yaxından tanıyandan sonra onu həm də səmimiyyətinə, alicənablığına, sözün yaxşı mənasında arsızlığına görə sevir və emalatxanasının qapılarını dostuna taybatay açır.
hyui içəri girəndə trevor kətanın üzərində dilənçinin son cizgilərini əks etdirirdi. modelin özü bir küncdə, azacıq hündürdə dayanmışdı. bu qozbelin məzlum görünüşü vardı, üzü əzilmiş perqamenti xatırladırdı. çiyinlərinə qəhvəyi rəngdə kobud biçimli, cındırı çıxmış bürüncək atılmışdı. ayağındakı yamaqlı uzunboğaz çəkmələrin ucu əyilmişdi. bir əliylə əsasına söykənmiş qoca nimdaş şlyapa tutduğu digər əlini irəli uzatmışdı.
- nə qəribə modeldi! – dostuyla salamlaşan hyui pıçıldadı.
- onun nəyi qəribədi ki?! – trevor ucadan dilləndi. – daha bir nə! beləsinə hər döngədə rast gəlmək olar. une trouvaille, mon cher! (sadəcə uğurlu tapıntıdı, əzizim!) canlı velaskes! (diyeqo velaskes, dahi ispan rəssamı – red.) ilahi! rembrandt (harmens van reyn rembrandt, dahi holland rəssamı – red.) ondan möhtəşəm istehkam qurardı!
- biçarə, - hyui dilləndi. – necə də məzlum görünüşü var! yəqin siz rəssamlara görə, üz ifadəsi onun vizit kartıdı.
- əlbəttə! – trevor cavab verdi. - ondan xoşbəxt görünməsini tələb etmək axmaqlıq olardı?
- o, aldığı pozaya görə nə qədər qazanır?
- saata bir şillinq.
- allen, bəs siz rəsmlərinizin müqabilində nə qədər pul alırsınız?
- o! bu məzlum mənə iki min qazandıracaq!
- funt?
- gineya (21 şillinq dəyərində köhnə ingilis qızıl pulu – red.), əzizim. rəssamlar, şairlər və həkimlərlə həmişə bu cür hesablaşırlar.
- bu ədalətsizlikdi, zənnimcə, modellər rəssamların gəlirindən müəyyən faiz götürməlidilər, - hyui qəhqəhə çəkdi, - onlar sizdən heç də az işləmirlər!
- cəfəngiyat! heç bilirsiniz, günlərlə molbertin önündə dayanıb, kətana fırça atmaq nə deməkdi?! kənardan adama hər şey asan görünür, amma bəzən incəsənət fiziki əmək dəyərinədək yüksəlir. amma çox çərənləməyin – mənə mane olursunuz. siqaretinizi çəkib, kirimişcə dayanın.
bir azdan otağa daxil olan nökər çərçivə ustasının gəldiyini xəbər verdi.
- hyui, aradan çıxmayın, - qapının kandarından keçən trevor söylədi, - elə indicə qayıdacam.
qoca dilənçi treverin gedişindən istifadə eləyib, arxasındakı taxta skamyada oturdu. kişi o qədər məzlum və bədbəxt görünürdü ki, hyuinin ürəyi ağrıdı və mərhəmət xətrinə cibini eşələməyə başladı. əlinə bir qızıl manat keçdi. “biçarə qoca, - özlüyündə düşündü, - yəqin bu pula qat-qat çox ehtiyacı var, mənsə olsa-olsa iki həftə araba xidmətindən imtina etmək məcburiyyətində qalacam”. elə bu düşüncələrlə də manatı dilənçinin ovcuna basdı.
qoca diksindi və solğun dodaqlarında xəfif təbəssüm oynadı.
- minnətdaram, cənab, - söylədi.
elə həmin an trevor içəri daxil oldu və bundan belə iş prosesinə mane olmaq istəməyən, digər tərəfdən də qəfil hərəkətindən utanc hissi keçirən hyui dostuyla sağollaşdı. o, günün qalan hissəsini laurayla keçirdi. bədxərcliyinə görə sevgilisindən usdufca tənbeh alan aşiq evinə piyada qayıtdı. amma evdə də duruş gətirməyib axşam saat on bir radələrində palette cluba getdi və orda zelter (təbii mineral su – red.) suyu ilə reynveyn (şərab növü – red.) içən dostu trevorla yenidən qarşılaşdı.
- allen, rəsminizi uğurla başa vura bildiniz? – siqaretin tüstüsünü ciyərlərinə çəkən hyui soruşdu.
- nəinki başa vurdum, hətta çərçivəyə də saldım, əzizim! – trevor xüsusi məmnunluqla cavab verdi. – yeri gəlmişkən, sizi qələbə münasibətilə təbrik etmək istərdim. bu qoca modeli lap riqqətə gətirmisiniz. ona barənizdə ətraflı danışmaq məcburiyyətində qaldım – kimsiniz, harda yaşayırsınız, gəliriniz nə qədərdi, gələcək planlarınız necədi.
- əzizim allen! – hyui çığırdı. – belə zarafatlar etməyin. yəqin indi qapımın ağzını kəsdirib məni gözləyir. biçarə qoca! ona daha çox yardım etmək istərdim! axı insanlar necə bu vəziyyətə düçar ola bilərlər?! evdə bir yığın köhnə-kürüşüm var. necə bilirsiniz, ona yarayar? cındırından cin hürkür.
- amma bu geyim ona çox yaraşır, - trever qımışdı. – qocanın portretini frakda çəkməyə heç cür razı olmazdım. onun dilənçiliyi mənim peşəmə rəng qatır. amma yenə də xoş məramınızı ona çatdıraram.
- allen, - hyui ciddi səslə söylədi, - siz rəssamların ürəyi daşdandı.
- rəssamın ürəyi onun başıdı, - trevor söz altında qalmadı. – bir də ki bizlərin peşəsi dünyanı olduğu kimi təsvir eləməkdi. achacun son metier (hər kəsin öz qisməti). indisə mənə lauradan danışın. qoca model onunla xüsusilə maraqlandı.
- bircə deməyin ki, ona lauradan da söhbət açmısınız! – hyui həyəcanlandı.
- əlbəttə, açmışam. o, inadkar polkovnik, füsunkar laura və on min funt məsələsi barədə də bilir.
- ola bilməz?! mənim şəxsi həyatımı bu qoca dilənçiyə açıb-tökmüsünüz? – hyui hirsindən pörtdü.
- əzizim, - trevor rişxəndlə gülümsündü, - dilənçi adlandırdığınız bu şəxs avropanın ən varlı adamlarından biridi. o, istəsə bütün londonu ala bilər. cındırından cin hürkən biçarənin dünyanın istənilən paytaxtında bank hesabı var. onun süfrəsindəki boşqablar qızıldandı. üstəlik ürəyindən keçsə, rusiyaya müharibə elan edilməsinə sədd çəkə bilər.
- sözünüzün canı nədi?
- demək istəyirəm ki, bu gün emalatxanamda rastlaşdığınız o qoca baron hausberqdi. bizi xoş münasibətlər bağlayır, o, şəkillərimə tez-tez müştəri düşür... bir ay öncəsə dilənçi görkəmində portretini sifariş elədi. que voulez-vous? la fantaisie d’un millionaire! (neyləmək olar ki? milyonçunun əyləncəsidi!) etiraf etməliyəm ki, o, cır-cındırda əla görünürdü. bu arada, həmin kostyumu ispaniyada əldə eləmişəm.
- baron hausberq! – hyui udqundu. – ilahi! mən ona sədəqə verdim!
cavan oğlan pərtliyindən pörtmüş halda kürsüyə çökdü.
- siz ona qızıl manat verdiniz! – trevor bu dəfə hisslərinə hakim kəsilə bilməyib qəhqəhə çəkdi. – əzizim, o manatla bəri başdan sağollaşa bilərsiniz. son affaire c’est l’argent des autres. (onun peşəsi başqalarının pulunu qazanmaqdı!)
- allen, zənnimcə, xəbərdar etməməyiniz insafsız hərəkətdi, - hyui qaşqabağını salladı, - məni lap gic yerinə qoydunuz.
- hyui, birincisi, - trevor heç halını pozmadı, - sizin ağılsızcasına sağa-sola sədəqə səpələyəcəyiniz ağlımın ucundan belə keçməzdi. gözəl və çılpaq modeli öpə biləcəyinizi ehtimal edə bilərdim, amma eybəcər qocaya pul verməniz – allah eşqinə, bunu hesablamaq bir az qəliz məsələdi! bir də ki gələcəyinizi əvvəlcədən söyləməmişdiniz, necə bilirsiniz, dilənçi qiyafəsində qəfil yaxalanan baron kimliyinin açılmasını arzulardımı?
- yəqin məni lap səfeh sayır! – hyui büzüşdü.
- əsla yox. siz gedəndən sonra o, əla əhval-ruhiyyədəydi. bir xeyli gülümsəyib, əllərini bir-birinə sürtdü. əvvəlcə onun sizinlə niyə maraqlandığının fərqinə vara bilmədim, lakin indi mənə hər şey gün kimi aydındı. o, funtunuzu dövriyyəyə buraxacaq, hər altı aydan bir sizə faiz ödəyəcək, üstəlik tanışlarını əyləndirməyi üçün əla lətifəsi olacaq.
- necə də bəxtsizəm! – hyui mızıldandı. – evə gedib yatmağa çalışım, hərçənd bu gün gözümə yuxu gedəcəyinə inanmağım gəlmir. əziz allen, allah eşqinə, heç olmasa siz bu haqda danışmayın. yoxsa adam arasına çıxa bilməyəcəm.
- cəfəng şeylər söyləməyin! əksinə, bu hərəkətiniz xeyirxah təbiətinizi bir daha qabardır. belə tez aradan çıxmayın, bir az lauradan danışın.
hyui dostunun təklifini nəzakətlə rədd edib, geri qayıtdı, son olaylar kefinə soğan doğramışdı.
sabahısı gün səhər yeməyi zamanı ona üzərində bu sözlər yazılmış bir kağız verdilər: «monsieur gustave naudin, de la part de m.le maron hausberg» (baron hausberqin göstərişiylə müsyö güstav noden).
“yəqin mənim üzr istəməyimi tələb edəcək”, - hyui özlüyündə fikirləşdi və qonaı içəri dəvət elədi.
otağa çalbaş, qızılı eynəkli, ahıl bir centelmen daxil oldu və yüngül fransız ləhcəsiylə danışdı:
- müsyö erskini görə bilərəmmi?
hyui təzim elədi.
- mni baron hausberq göndərib, - sözünə davam etdi. – baron...
- ser, zəhmət deyilsə, barona səmimi üzrxahlığımı çatdırın, - hyui burnunu altında mızıldandı.
- baron, – ahıl centelmenin üzündə təbəssüm oynadı, - bu məktubu sizə çatdırmamı əmr edib! – və əlindəki zərfi hyuiyə uzatdı.
zərfin üzərində “qoca dilənçidən hyui erskin və laura mertona toy hədiyyəsi” sözləri yazılmışdı, içindəsə on min funt dəyərində çek vardı.
allen trevor toyda sağdış idi, baronsa süfrə arxasında sağlıq söyləyirdi.
- zəngin model, - allen dilini dinc qoymadı, - bu gün nadir hadisədi, zəngin xasiyyətsə işıqda çıraqla axtarılacaq fenomen!
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
dəlixana…
əslində biz buna elmi dildə psixoloji dispanser deyirik… həyatımı güclü həkim olmağa sərf etmişəm. amma bilməzdim ki, bir gün öz yaratdığım silah özümə qarşı olacaq. hər şeyi lap başdan başlamaq istəyirəm:
mən yəhudi əsilli polyakam. adım danieldir. psixoloji xəstələr üzərində apardığım araşdırmalar və keçirdiyim kurslar nəticəsində öz elmi doktorantlığımı etmişəm və hal-hazırda dünyanın ən güclü həkimlərindən biriyəm və ya biriydim. tez bir zamanda mənə vyananın psixoloji xəstəxanasından iş təklifi gəldi və mən almaniyadan 2 aylıq hamilə olan yəhudi arvadımla avstriyaya köçdük. bu xəstəxana da dünyanın ən ağır xəstələrini müalicə edirdim. öz şəxsi terapeya üsulum olduğundan gənc yaşda olmağıma baxmayaraq, heç bir həkim mənimlə rəqabət apara bilmirdi. masa arxalarında artıq mənə dövrün sigmund freid-di də deyirdilər.
özlərinə hakim ola bilməyən xəstələrin əlini qolunu bağlayıb tabut qədər dar olan otağa saldırırdım, hər saatdan bir otağa közərən işıq və klassik musiqi verdirirdim. caniləri, manyakları, öz uşağını bələkdə öldürən ananı, qızını zorlayan atanı, də bu yolla müalicə edirdim. onlar bu otaqdan və ya tabutdan çox qorxurdular, bir də ora girməmək üçün heç bir dələduzluq etmirdilər. musiqi isə onların ruhunun dincəlməyinə köməklik edirdi. daha sonra mənim hər suallarıma cavab verirdi. heç kim o qutunun içinə girmək istəməzdi. əllərindən tərpənmək mümkün olmayan xəstələr indi sürətlə sağalırdı. belə desəm onları boş robota çevirib, yenidən programlaşdırırdım.tez bir zamanda da onları sağlam halda azad edirdik. insanlar öldürən şizofrenlər indi dünyanın ən təhlükəsiz insanına çevrilmişdi. təbii ki, bu uğurlarımı uca rəbbimə, hikmətinə sahib olduğum tövrata borclu idim.
hər gün evə gələndə arvadıma çiçək gətirirdim. onu sevirdim. mənə uşaq da verəcəkdi. elə hey deyirdi ki, oğlumuz olacaq. mənsə heç vaxt fərq qoymurdum. sadəcə şad idim ki, müqəddəs və xoşbəxt ailəmiz var.
sonra xəstəxanaya yeni bir xəstə gətirildi. adı isə alore idi. 20ə yaxın yaşı olan gözəl ancaq ipə-sapa yatmayan bir qız idi. digər həkimlər onunla baş edə bilmədiyindən, sonunda mənə gətirldi. onun problemini başa düşə bilmirdim və heç nə danışmırdı. sadəcə mənə məlum olan 1 il içində 20 dəfə intihara cəhd etməsi, bunlarında çoxunda xilas olunması və daha da psixologiyasının pozulmasina səbəb olmuşdu. mənim əmrimlə alorenin əlini qolunu bağlatdırıb dar otağa saldırdım. ilk dəfə idi ki, mənim metodum xəstənin qarşısında aciz qalmışdı. bu terapeyani onun üzərində 1 aydan çox davam elətdirdim. artıq aloredən başqa heç kimə baxmırdım. bu mənim kariyerama güclü zərbə olacaqdı. alorenin ailəsi gilə gedirdim, uşaqlığından bu günə hər şeyi ilə maraqlanırdım. atası, anası və qardaşı çox ali cənab biri idi. alorenin univeristetinidə maraqlandım və müəllimlərinin dediyinə görə çox savadlı bir qız imiş.
çıxılmaz vəziyyətdə qalmışdım. bir az da dar otaq sistemini davam etdirsəydim ürəyi partlaya bilərdi. o artıq 1 aydır ki, gün işığı görmürdü. onu həyətdə gəzdirmələri üçün göstəriş verdirdim. sonra xəbəri gəldi ki, o intihar etməyə cəhd göstərib və özünü dispanserin qarşısındakı gölə atıb. xoşbəxtlikdən onu çıxarıblar.
bir müddət sonra ona həkim kimi yox, dostu kimi yaxınlaşdım. kabinetimə gətirdiı və onu masa arxasında otuzdurdum. ona dedim ki, məndən qorxmasın və məni görməyəcək. bir stol çəkib əlimə dəftərimi alıb arxasında oturdum. aloreyə dedim :
- səni azad etmək istəyirik , səndə problem yoxdur. – o susdu, mənsə davam etdim. alore, əzizim amma sən mənə kömək olmasan mən səni azad edə bilməyəcəm. o üzünü pəncərəyə tərəf tutmuşdu. məndə yalnız onu arxadan görürdüm. bir az ayağımı istəmədən möhkəm vurub ayağa qalxmaq istədim. ancaq o düşündü ki, mən onu döyəcəm. buna görə yerə yıxılıb, başını tutub çənəsini qabağa verə-verə ” mən dəli deyiləm” dedi. o bura gələndən ilk dəfə danışmışdı. onu nəzakətlə ayağa qaldırdım və yerinə otuzdurdum. bədəni titrəyirdi. yenidən arxasına keçib sual verdim:
- intihar etmən üçün səbəb nədir? – ancaq o başqa şey dedi:
- bilirsən, mən digər insanlardan fərqliyəm.
- fərqin nədədir?
- mən içimdəki insanla söhbət edə bilirəm. ancaq istəmirəm belə olum. hərdən məni ələ alır.
- necə bir şeydi bu? – onun ağzından çıxan hər sözü qeydə alırdım.
- keçən dəfə yatanda üzərimdə nəsə hiss edirdim. məni oxşayırdı. bu xoşuma gəlirdi, amma sonra gözümü açdım ki heç nə yoxdu üzərimdə. çox qorxuram… qorxuram…ondan qurtulmaq üçün özümü öldürmək istəyirəm. – o ağlamağa başladı, sonra qəşş edərək gülməklə ağlamağı əvəz etdi.
- mastrubasiya edirsən?
- hə, edirəm… – o indi də titrəməyə başladı.
- ilk dəfə nə vaxtdan başlamısan buna?
- 12 yaşımdan – yenidən ağlamağa başladı.
- bunu necə bildin bəs? mən sənin həkiminəm və mənimlə hər şeyi açıq danış.
- uşaq vaxtı , elə 12 yaşımda…( bir qədər düşünərək) hə…hə… 12 yaşımda ağzı üstə yatdığım yerdə kimsə üzümü qaranlıqda döşəkçəyə basaraq, boynumdan tutaraq anal zorlamışdı. evdə qardaşım, atam və anam var idi. ağzım yastıqda olduğundan səsimi çıxara bilmirdim. kim olduğunu bilmədim. çox, çox… qorxmuşdum. gördüm heç çabalamağıda bacarmıram özümü buraxmışdım. sonra hiss etdim ki, bu mənim xoşuma gəlməyə başlayır. mənim arxamdakı adam işini bitirəndən sonra boynumun arxasından bərk vurdu və mən özümdən getdim. özümə gələndən sonra mastrubasiya etmişəm həmin anı fikirləşib. yox… yox….. aaa….. – ona yenə nəsə oldu və stuldan yerə özünü çırpıb qışqırmağa başladı. keçmişini danışmaq ona çətin gəldi. qapının arxasındakı tibb bacıları içəri keçərək sakitləşdirici iynə vurdular. bir neçə saat sonra özünə gəldi və məni özü otağına çağırtdırdı və mənə dedi :
- sizə danışdıqlarımı heç kim bilmir.
- narahat olma əzizim, heç kim də bilməyəcək. amma sən mənim bir neçə sualımada cavab verməlisən. bu yaşına kimi sevgilin olub?
- yox, olmayıb…
- hm…bəs kimləsə yatmısan?
- heç kimlə yatmamışam.
- artıq dincəl, sabah davam edərik.
mən həmin gün ağlımda analizlər apararaq evə gəldim. arvadım süfrə hazırlamışdı və mən ona alore haqqında danışdım. o məndən soruşdu ki, bəs niyə belə olub. məndə fikirlərimi ona söylədim:
- aloreni uşaq vaxtı kimsə zorlayıb və bu yaşına kimi də atasından və ya qardaşından şübhəli qalıb. bunu heç kimə də açıqlaya bilməzdi. ancaq həyatının ilk və faciəvi seksi onu bu günə kimi düşündürüb. onu zorlayanı həmişə fikirləşib və öz düşüncəsindəki adamı sevib. çünki hələ də onu fikirləşir. onun içindəki insan onun əridir. bilinc altından insan yaradıb və ona elə gəlir ki, yenə gəlir və ona toxunur. buna görə nə başqasını sevib , nə dəki heç kimlə yatmayıb. həyatımda ilk dəfədir ki, belə xəstə ilə qarşılaşmışam. ancaq variantımda var ki,onu intihardan xilas etmək üçün içindəki kişini öldürmək lazımdır.
- daniel, səncə bunu necə etmək olar?
- əzizim, əgər o başqa birini sevsə hər şey düzələr. hələki bunu düşünürəm.
- bu çox qorxulu və sonu faciəli bir şey alınar.
- mən səninlə razıyam.ancaq hələ də fikirləşirəm. mən bilirdim ki, şəhvət, ehtiras hissləri insanın psixologiyasını belə edir. ona sadəcə real kişi lazımdır. ancaq sevgi hisslərinin yaranması asan məsələ deyil. bu işlə ciddi məşğul olmalıyam. ona elədiyim terapeyanın təsiri olmadı.çünki digər xəstələr dar tabutdan qorxur. saatlarca danışmamaq dar yerdə qalmaq onları incidir. ancaq alorenin içində kişisi olduğundan, dar otaqda da olsa o onunla söhbət edir və hətta seks də edir.
- qoy yeməyimizi yeyək… danışmayaq bunlardan.
***
üzərindən aylar keçdi. ekiz qızlarım oldu. arvadım məyus olmuşdu. ancaq mən ona dəstək olurdum. alorenin mülicəsini hələ də aparırdım. bu aylar ərzində o intihar etməyə cəhd göstərdi. ən ağırı isə çəngəllə şah damarını kəsməyi oldu. mənsə ən təhlükəli üsulda olsa bir variant tapdım. özümü ona aşiq edəcəkdim. onu özümlə xəstəxanadan çıxardırdım, şəhərdə gəzirdik, zatən həqiqətən gözəl idi və mən onun gözəlliyi haqqında sözlər deyirdim. o mənə görə qadın olmağını xatırladı. hiss edirdim ki, artıq onda düzəlişlər olur. bir gün vyana sarayının qarşısında o məni öpdü. mən çox həyəcanlandım. hiss edirdim ki, məndə onu sevməyə başlayıram. gün gəldi , o mənə yatmaq təklif etdi. üç gün götür qoy elədim. əgər bir insanı sağaldacamsa niyə də yox?və mən onu şəhər kənarındakı evimə apardım. onunla sevişməyə başladım. istəyirdim ki, onun içindəki kişi mən olum və məhz buna görə də, onu 12 yaşında olduğu kimi anal hiss yaşatdım. 1 aya yaxın bu yolla müalicə etdim. artıq arvadımdan çox onun yanında olurdum. hiss etdim ki, o sağalıb, amma güzgüdə özümə baxanda özümü namussuz və şərəfsiz hiss etdim. ruhumu şeytana satmışdım. iki uşağımın anasını qoyub, başqa biri ilə yatırdım. aloreni kabinetimə çağırdım və olduğumuz yolun düzgün olmadığını dedim. o tam sağlam idi. bundan artıq günaha batmayacağımı da söylədim. o inana bilmirdi, qabağımda diz çöküb hönkür-hönkür ağlayırdı. evli olduğumu və iki qızımın olduğunu söyləyəndə çənəsi titrəməyə başladı. mən soyuqqanlı olmalı idim. o mənim arvadımı təhqir etməyə başladı… mənsə onu otaqdan qovdum. həkimlər mənim böyük uğuruma inana bilmirdi. alore kimi xəstəni necə sağaltdığımı soruşanda mən onlara heç nə deyə bilmirdim. tez-tez tövratı açıb dua oxuyudum günahlarımın bağışlanması üçün. ancaq alore mənə dedi ki, sənin arvadını tapacağam və hər şeyi ona danışacağam. məni şantaj etmişdi. dinimizə görə isə qadına xəyanət bağışlanmır. mənsə alore ilə yenidən birlikdə olmağa başladım. ancaq arvadım məndən şübhələnməyə başlamışdı. arvadımın hikkələri məni yorurdu. aloreni isə çox sevirdim. ailə bizdə müqəddəs olmasaydı boşanıb alore ilə evlənərdim. aloreni çox sevsəmdə arvadımı və uşaqlarımı götürüb, münhenə qayıtmağa qərar verdim. acılarıma duz səpərək bunu etdim. gedişimdən alorenin xəbəri olmadı.ürəyimdə onun sevgisi olmasına baxmayaraq mən həyatımda yeni bir səhifə açmağa qərar vermişdim.uşaqlarıma əsl ata olmalı idim. ancaq:
- mənə bir məktub gəldi. məktubda yazılmışdı:
doktor daniel, siz əziyyət çəkdiniz və qızımın üzü bir az da olsa güldü. onun az həyatında son sözləri də elə sizin adınız oldu. o hamamda həyatına qəsd etdi və son sözləri də sizə olan məhəbbətini etiraf etməyi oldu. rica edirik ki, qızımın dəfn mərasiminə gələsiniz. bu cümə dəfn olacaqdır.
aleksandır.
ah alore… onun içindəki ikinci insanı üzə çıxartdım və o mən oldum. onun içindəki insan öldürəcəkdi, ancaq mən onu öldürdüm. günlərlə otağımdan çıxmadım. indi də mənim içimdə ikinci insan var, bu isə aloredir. onunla hər gün sevişirəm və söhbət edirəm. o ölmədi, mənim içimdə yaşayır.
məni vyanayadakı xəstəxanaya gətirdilər. bu səfər həkim kimi deyil, xəstə kimi…hər gün məni öz yaratdığım tabutun içinə qoyurlar. ancaq mənə təsiri yoxdur. əksinə, alore ilə burda baş-başa qalıram və sevişirəm…
vyana
1995ci il.
daniel
nejat
korsika xatirələri
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
oğlundan kurasavanın ikiru filmini gətirməsini xahiş etməsindən sonra demək olar ki, özünü dərk etdiyi , ağrılarından müvəqqəti gizləndiyi vaxtlarda xəstəxanada, palatasında hər gün bu filmi izləyirdi. o yaşda kurasava izləyə bilmək də xəstə üçün bir təsəlli idi.
başqa qan xərçəngi xəstələrindən tək fərqi onda idi ki, nə qədər ömrünün qaldığını bilmirdi. ya da bilirdi , lap elə kinodakı kimi. amma, cəhənnəm heç ölümü azca olsa da hiss eləyə bilmirdi. hiss etsəydi bəlkə hər şey daha rahat olardı. özünü keçilməz bir labirintdə düz xətt çəkməyə çalışan şəxs kimi hiss edirdi. tək ölümü deyil, heçnəyi hiss etmirdi. hərşeyinin var olduğu , hərşeyə malik olduğunu düşündüyü anda zərblə özünə çırpılmışdı. xoşbəxtlik uçmuşdu. içində özünü zəhərləyən qanından başqa heçnəyin olmadığının fərqinə varmaq , başını gicəlləndirirdi.
elə xəstəxanalarda da həyat monotondu. nə qədər eyni ağrını eyni yerdən, saatlarla duymaq olar. ağrıların ritminin olması bəlkə onu darıxdırmağa qoymazdı. öz ağrılarının bəstəkarına çevrilərdi ya da rəssamına. lap elə van gogh kimi ya da picasso, schubert , ya da ən əla seçim bach. mənim qəhrəmanım isə, arada nəsə qaralayırdı , ya da ağrıların ağuşunda ölümcül səslə zarıyırdı. ağlamağa cəhd eləmirdi. çünki , gözyaşı fiziki ağrını azaltmır. arada anası üçün darıxanda ağlayırdı, vəssalam. o da 15 dəqiqədən artıq davam eləmirdi. bütün xatirələrə 15 dəqiqədən artıq tab gətirmək yaşayan adamların işidi.
ən çox yandıran da elə o idi ki, onun haqqında bütün qərarları xatirələr, içindəkilər verirdi. hansı dərmanlar alınacaq , hansı terapiya olunacaq , hansı həkimə nə qədər şirinlik veriləcək, hansı tibb bacısı ondan iyrənəcək , hansi sevgilisinin ona yazığı gələcək , bütün qərarlar verilirdi, hökm oxunurdu. məhbus özü idi. izlədiyi və susduğu vaxtlar bergmanın “susqunu” idi, ağzında son tüpürcəyi quruyanadək ən hündür səs tonu ilə danışdığı vaxtlarsa kamyunun “yad”ındakı ən sonda rahiblə danışan elə yadın özü.
nəsə hiss etməyəndə istədiyin şeyin nə olduğunu anlamaq da bir o qədər qəlizdi. sahibini axtaran at kimi vurnuxurdu. özünü axtarırdı. dərmanların iyindən doğmalarının ətrini yadırğamışdı. ümid edirdi bugün pəncərəsində bir dənə də olsa göyərçin görəcək. otağında olan tək-tük əyləncələrdən biri ağrıların içində qıvrılanda azadlığın içində qıvrılan göyərçinlə baxışmaq idi.
aylar keçdikcə bilmirdi ümidini itirir ya qazanır. itirirdi ona görə ki, ağrıların ardı arası kəsilmirdi. qazanırdı ağrılar artırsa demək ölüm də yaxındadı. yazdıqlarımın təsirində olub ölüm arzulayan xəstənin bu halı təbii ehtiyac kimi görülə bilər. ölüm arzulayan insanın seçimini intihar adlandırıb , bütün kədərini də bir sözə sığışdırırıq. amma mənim qəhramanımda heç də intihar deyil. hadisələr eyni olsa da ona gedən tunel, hisslər başqadır.
palatasından küçədə və dəhlizdəki səsləri tam aydın olmasa da eşidirdi. bu dəfəki söhbətin hədəfi də o idi. dəhlizdə uzaqlaşan və yaxınlaşan addım səsləri onun haqqında döşəməyə nələrsə pıçıldayırdı. ayaq səsləri arabir dodaqlarda tappıldayırdı. yenə onun haqqında doğmalar, sevgilər, yaxınlar , həkimlər hökm çıxarır, bədənini dərmədeşik edirdilər. indi o, onu qoruyanlara bir o qədər təəccüb edirdi və bu hiss ağrılara qarışaraq nifrətə çevrilirdi.
xəstənin eşidə bilməyəcəyi səs tonunu seçən həkimlər onun haqqında qərarı hər dəfə səhv seçirdilər. həkimlər bilmir, sağalacaq şəxsi xilas etmək daha arzuolunandır nəinki çarpayıda qıvrılan varlıq və idrak arasında qalan cismi. bu dəfə də məqsəd onun həyatını saqqız kimi uzatmaq idi. həkimlərin ayaqüstü söhbətlərinin arasında eşidilən xəstə insan naləsi himn, ya da elə rekviem kimi idi. bir tərəfdə onun talehini vurub, çıxıb hesablayan doğmaların səsləri , digər tərəfdə isə ağxalatlıların rabitəsiz , tələsik ayaqüstü nitqi.
bütün bunların arasında əsəs məsələ söyüd kölgəsində qalırdı. bir səs heç cür gedib qulaqlara çatmırdı. hər dəfə gücünü toplayıb ucadan qışqırdıqca səsinin duyulması bir o qədər çətinləşirdi. aylarla içində yığıb saxladığı o istək baş qaldırmışdı. elə hey ah-nalə ilə sayıqlayacaq tərzdə təkrarladığı söz tilsim olmuşdu heç kim onu eşitmirdi. heç kim onu ciddiyə almırdı, özündən çox xəstəliyi danışılırdı. özündən çox sağ qalması debata çevrilmişdi. o unudulmuşdu , xəstəlik onu unutdurmuşdu. indi bunun hamısını dərk edirdi. o məhv idi.
palatanın qapısını açıb bir nəfəsə bağıran , ayaqyalın, qolunda iynə izləri, saç və qaşlarından məhrum, göyərmiş sima hamını acı naləsi ilə özünə tərəf döndərdi.
o, bütün varlığı və bir də gözyaşları ilə qışqırırdı :
evtanaziya!
mələk bayramlı
üzv ol