Sonsuzluq və bir gün olaraq tərcümə olunan Mia aioniotita kai mia mera filmiylə cannes film festivalında palme d’or alan anqelopulos, filmin adından da görüləcəyi kimi zaman məfhumunu problematikləşdirərək, filmin mərkəzinə yerləşdirir...bu film anqelopulos kinomatoqrafının təyinedici prinsiplərini özündə cəmləşdirən filmdir...təsadüfi deyildir ki, alman kino tənqidçisi georg sisslen, angelopulosun bu filmlə, “bir çox rejissorun ancaq xəyalını qurduğu, lakin əsla çəkə bilmədiyi bir filmi çəkmişdir” demişdir...həqiqətən də bu tamamlanmışlıq, qüsursuzluq filmin bütün ruhunda əks olunmuşdur...
--spoiler--
Filmin açılış sekansında, ilk voice over dialoqunda, danışan uşaqların ağzından zaman tematikası ortaya atılır...anqelopulos, uşaqlarının babasının “zaman, sahildə üçdaş oynayan bir uşaqdır”, cümləsini heraklitin məşhur “zaman, bir dama taxtası üzərindəki daşları hərəkət etdirən gəncdir” aforizmi ilə əlaqələndirir...babalarının sözlərini təkrarlayan uşaqlar dənizdə batmış bir ölkənin (atlantida), bir sözlə “itirilmiş xoşbəxtlik” motivinin axtarışına çıxırlar...filmin ortalarında alexanderin ailəsinin ada gəzintisi və sonda mühacir uşağı gəmiyə mindirdikdən sonra dənizin sahilində duran aleksanderin sonsuzluğa doğru yola çıxma hazırlığı, üç təyinat məntəqəsi olaraq qarşımıza çıxır...ada motivi zamanın həm daxilində, həm də xaricində, utopik bir hədəf olaraq funksionallaşır...
Angelopulos filmlərində yol, yolda olmaq, yaşayacaq bir yer axtarma, ümumiyyətlə səyəhət, odisseya tematikasının izlərini açıq-aydın görmək olar...bu filmdə də odisseya motivi bir daha qarşımıza çıxır...sonsuzluq və bir gündə alexander sürgündəykən arvadı ölmüş, qıznın əri isə alexanderin uşaqlığının keçdiyi, ailəyə məxsus villanı satmışdır...alexander öz evinə, yurduna dönə bilmir...homerin odisseyasında evə qayıdan odiysseyi ilk tanıyan köpəyi vurğularcasına, alexander tək sadiq dostu olan köpəyini, son səyahətinin eşiyində (1 günlük ömrü qalmışdır) qoyub gedəcəyi bir yer tapa bilmir...filmdə evrdikanı axtaran orfey mifinin də əks-sədalarını da görmək olar...arvadının (anna) xəyalıyla sahildə rəqs edən alexander, eyniylə orfey kimi “sözlərimlə səni geri çağırdım” deyir...amma o bütün tənbehlərə baxmayaraq geri dönüb baxdığında evridika təkrar aidin səltənətinə geri dönür...eyniylə anna və alexanderin rəqsi də anidən bitir...
Filmdə hadisələrin “indiki zamanı” (1998-ci il qış fəslinin sonları) alexanderin xəstəxanaya yatmaq üçün son dəfə evindən çıxması, köpəyini qızının yanında saxlamaq cəhdləri, köpəyi evin köhnə qulluqçusunun yanına tərk etməsi, alban mühacir uşağla tanış olması, onu uşaq tacirlərinin əlindən qurtarması, qocalar evindəki, hafizəsini itirmiş anasıyla danışması və.s səviyyədə qarşımıza çıxarkən, angelopulos filmlərindən alışıq olduğumuz zaman-məkan dəyişiklikləri, 1966-cı il qızının ad günündə ailənin adaya gəzintisi, 1939-cu il, şair alexanderin gənclik dövrü, 1830- Dionysios Solomosun hekayəsi və mif (atlantida, odisseya, orfey səviyyələri) səviyyələrinə bölünə bilər...
Filmin kompozisiyası tək bir günlə məhdudlaşdırılmışdır(coysun ulissi kimi)...bu son gündə, bütün bir həyatın əsas dayanacaqlarına edilən zamanda səyahət, kəsik-küsük xatirələrlə, duyğu və düşüncə dəyişmələriylə izləyiciləri də filmin atmosferinə qoşulmasına köməklik edir...seçilən zaman pillələri, əksərən keçmişdə qalmış xoşbəxt anların sığınacaqlarıdır...bildiyimiz və alışıq olduğumuz flash-backler yoxdur bu filmdə...zamanda bir geriyə, bir irəliyə sıçrayış yoxdur...keçmiş, xatirələr olaraq alexanderin fikirlərində əks olunur...
Anqelopulos filmlərinə məxsus bir texnikadır bu...plansekans adlanan bu texnikada, məkan bir yanıyla xarici, gözlə görülə bilən, bir də daxili, görünməyən olaraq çıxır qarşımıza...hərəkətin axışını da müəyyən edən bu iki səviyyəli məkandır...sakit, ağır, yavaş, geniş kamera dönüşləri bu məkanı, 360 dərəcə dairəvi hərəkətlərlə çevrələyir...xarici məkanı bütünlüklə izləyicinin gözlərinə təslim olmuşkən, iç dünyada atlamalar, sıçramalar (bir növ şüur axışının filmə tətbiq olunması deyə bilərik) bir-birini izləyir...Alexander xatirələrin içinə, keçmişin içində sanki canlı fiqurlarla dolu bir muzeyin içərisində dolaşan yaşlı bir adam olaraq ağır qış paltosu, paltosunun yuxarıya qalxmış yaxalarıyla girib çıxır....alexander itirdiyi arvadının xatirələrindəki varlığıyla məşğulkən, tanış olduğu alban uşaq onun, aktual, indiki zamandan stimuledicisi olan reallıqdır...alexanderin dünyadan ayrılmağa məcbur olduğu o son gün, uşağın qeyri-müəyyən olmasına baxmayaraq gələcək həyatına doğru selanikidən qalxan gəmidə səyahət etdiyi axşamdır...
--spoiler--
Və filmi unutulmaz edən faktorlardan biri daha...eleni karaindrunun möhtəşəm soundtreki...audio-vizual görüntülərlə filmə yayılan bu musiqi, lirik, asxetik səs quruluşuna sahibdir, təbiətin melodik ritmini, yaralanmışlıq, zədələnmişlik duyğusunu hiss etdirən, melanxoliyanın musiqi alətləriylə təcəssüm etdiyi bir musiqidir...
(youtube: 
)
)