əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
azərbaycan deyəndə ağla gələnlər
-
mirzə şəfi vazeh
-
ədəbi tənqid
-
sərgüzəşti mərdi-xəsis
-
şahmat
-
kaş ki ölməyəydi deyilən məşhurlar
-
şəki
-
cəlil məmmədquluzadə
-
məmə
başlıqdakı ən bəyənilən yazılar:
+13 əjdaha
25. Bütün əsərlərini və bioqrafiyasını oxumuş biri olaraq onu deyə bilərəm ki, yazıçı deyərək Mirzə fətəli yaradıcılığını ixtisara salmaq böyük günah olar, çünki adamın sırf materyalizm haqqında fikirləri belə alqışalayiqdir, sovet dövrü azərbaycan fiziklərinə qədər bu qədər tutarlı danışan olmayıb. Pyesləri çox təəssüf ki, indi belə aktual məsələlər üstünə qurulub, siz bir də 200 il əvvəli təsəvvür edin. Mənim favoritim aldanmış kəvakibdir, bu povestinə sanki 6 pyesdən daha çox can yandırıb.
Azərbaycan respublikası nazirlər kabineti yaxın keçmişdə çox düzgün qərarlarından birini qəbul edərək əsərlərini dövlət mirası elan etdi. Bu azdır, bütün yaradıcılığı uşaqlara məcbur oxudulmalı və nəinki təhqir, tənqid olunması belə qəbulolunmazdır. O vaxt inanın ölkənin iq dərəcəsi az da olsa qalxar.
Mənimçün doğma babam qədər sevdiyim bir şəxsdir. Bizimçün sənin kimi bir insanla eyni milliyəti daşımaq böyük bir fəxrdir mirzə fətəli, ruhun şad olsun ulu babam...
+13 əjdaha
26. yaşadığı dövrün mədəni-intellektual təsirlərindən asılı olaraq özünü necə identifikasiya etməsindən müstəqil, "zahirən türk olsam da, əslim parsilərdəndir" desə belə, dövrün qərb orientalistlərinin əsərlərindən təsirlənərək hazırda irqçi dərəcədə sayıla biləcək ərəb nifrətinə sahib olsa da, sonradan farscaya tərcümə etməsinə baxmayaraq, ilk başda türkcə *
azərbaycan dili
yazdığı "kəmalüddövlə məktubları" əsəri ilə bəzi tədqiqatçılara görə *
xüsusən, iranlı, məsələn, reza-zia ebrahimi, bax: emergence of iranian nationalism
iran millətçiliyinin bədii-fəlsəfi traktatını yazsa da, polyak qafqazşünas tadeusz swietochowski'yə görə iran millətçiliyinin qurucusu olmuş olsa da, müasir millətlərin kimliyinin formalaşmasında çox mühim rol oynayan dilin yazıda ifadə olunduğu əlifba — gələcəkdə ondan etibarən qığılcımı atılan bu müasir milli kimliyimizin bir parçası olaraq yaratmış olacağımız istənilən sahədəki ədəbi külliyatımızın bugünü ilə keçmişi arasında rabitəni saxlayacaq olan hazırda işlətdiyimiz latın əlifbasından istifadənin ilk təşəbbüskarı — fikir atası olan, artıq onun zamanında 5-6 əsr idi ki, *
klassik azərbaycan poeziyası
yazıya keçmiş olan bu dilin öz ədəb kültürlərinə malik fars və ərəb dilləri qarşısında olan acizliyini yox edib öz yüksək ədəbi kültürümüzü yaradaraq bu dili bizim üçün önəmli yazı dili halına gətirmiş, bu dil ilə john stuart millin məşhur fəlsəfi essesi " on liberty" çap olunduqdan düz bir il sonra haqqında resenziya yazaraq zamanının zirvəsində olan qərb fəlsəfəsini tənqid belə etməyə çalışmış, bilərəkdən və ya bilməyərəkdən, qafqaz canişini mixail vorontsovun sifarişi ilə olsa belə, hazırda sahib olduğumuz milli kimliyin bünövrəsinin atılmasında ən fundamental işi görmüş, *
söhbət vernakulyar azərbaycan türkcəsində yazmış olduğu komediyalardan gedir
özünü azərbaycanlı *
əslində olmasaydı daha yaxşı olardı digər bütün milli kimliklər kimi, əlbəttə ki, sünidir və saxtadır glş glş glş
deyə identifikasiya edən şəxslərin mənəvi atası deyə biləcəyim təzadlarla dolu paradoksal şəxsiyyət.
![]()
*
emosional olaraq bu adam haqqında düşündüklərimi və hiss etdiklərimi yazdım, yazdıqlarımın rasional bir əsası olub-olmadığını çox da dərindən araşdırmadan, ancaq ümumilikdə qeyd olunan faktlarda bir yanlışlıq yoxdur, məsələ onu necə interpretasiya etməyimdədir...
+13 əjdaha
13. olumunden 100 il sonra bezi qozlarin ele qoz beyinli oldugu uze cixarmis yazicidir. adam ne sunni ne sie umuniyyetle muselman olmayib hec diger dinide olmayib ateist olub. bir az arasdirinda ay dusukler. 2 kelme entry giriler 50 sehv yalan-yanlis bilgiler. ne gunlere qaldiq yahu.
+8 əjdaha
8. `dünyada ərəblər qədər gözəl nağıl uyduran, farslar qədər bu nağılı gözəl danışan və türklər qədər bu nağıla inanan ikinci bir millət yoxdur` sözünün sahibidir. (bax: islam)
+8 əjdaha
22. "molla nəsrəddin" jurnalının 1911-ci ildə nəşr olunan 43-cü nömrəsində cəlil müəllim "heç bilirikmi?" məqaləsi ilə dövrün insanlarına headshot atarkən adından tez-tez söz etdiyi şəxsiyyətdir.
cəlil müəllim 50-100 insanın yığışıb fətəli bəyi yad etməsinə əsəbiləşir: "heç bilirikmi nə qayırırıq? vallah, heç özümüz də bilmirik. bu günlərdə müsəlman və qeyri-müsəlman vilayətlərdə mirzə fətəli axundovu yad edirlər. hələ necə yad edirlər!"
müəllimin dərdi budur ki, bu adamlar mirzə fətəli yaşayanda, tamaşalara, teatr səhnələrinə qadınların gəlməsinə cəhd edəndə, qadın rollarında elə məhz qadınların ifa etməsinə dəstək göstərəndə, əlifba layihəsi təqdim edəndə ona qarşı çıxan, təhdid edən insanlar deyildimi, indi də gəlib rəhmətliyə min gözəl söz deyirlər?
deyir: "bəs onda bir vaxt molla nəsrəddini niyə didib tökürdün ki, indi mirzə fətəli ilə fəxr edirsən?"
cəlil müəllimin əsəbini anlamaq mümkündür. amma rəhmətliyin balaları, ikisi də canını-qanını qoydu maarifə, xalqın dirçəlməsinə, savadlılığına, gəlmişik 21-ci əsrə, indi də texnoloji qoyunlara əncam çəkənimiz yoxdur. belə kədərli məsələlər.
məqaləni oxumaqçün üçün "Cəlil Məmmədquluzadə əsərləri" kitabının 4-cü cildinə nəzər yetirə bilərsiniz.
+9 əjdaha
20. belə bir məlumat var ki, 1977-ci ildə bir qaqaş heykəlini uçurmağa cəhd edib. səbəb də yeni əlifba layihəsi hazırlayaraq vətənə xəyanət (sənin təpənçün) etməsi olub. heykəlləri vaxtı ikən təhqirlərə məruz qalmış böyük adam.
+6 əjdaha
9. elə görsənir ki, onun aldanmış kəvakib əsəri azərbaycan üçün həmişə aktual olaraq qalacaq
+8 əjdaha
18. 1863-1866 cı illər arası yazmış olduğu "kəmalüddövlə məktubları" (tam adı: "hindistan şahzadəsi kəmalüddövlənin iran şahzadəsi cəmalüddövləyə yazdığı üç məktub və cəmalüddövlənin ona göndərdiyi cavab") adlı fəlsəfi əsərində dinə, xüsusən islama qarşı kəskin tənqidi fikirləriylə görüntüyə gələn görkəmli azərbaycan filosofu, dramaturqu. axundov təkcə "kəmalüddövlə məktubları" adlı əsərində deyil, həmçinin komediyalarında da islama qarşı tənqidi mövqe sərgiləyir. o, dinlərin mənşəyi və onların yaranması haqqında yazırdı ki, əslində din anlayışı insanlarən şüurunda suni şəkildə yaradılmışdır. dinin əmələ gəlməsində ən ali qüvvə kimi təqdim olunan tanrının heç bir müdaxiləsi yoxdur. o, həmçinin islamı despotizm və cəhalətdə suçlayaraq onu mədəni tərəqqiyə inkşafa mane olan qüvvə kimi göstərirdi. ərəb dünyasını misal gətirərək deyirdi ki, indi dünyada ərəblərdən qara günlü, geriqalmış millət yoxdur. islam ərəb dünyasında bərqərar olduqdan sonra burada durğunluq hökm sürür, xalq bütün sahələrdə uçuruma irəliləyir. bəlkə əvvəlki inanclarında qalsaydılar, bu acınacaqlı vəziyyətlə üzləşməzdilər. həmçinin mütəffəkkir islamda cəhənnəm anlayışına da toxunaraq, onu şərh edirdi. filosofun nəzərincə cəhənnəm ideyası əslində cəmiyyətdə cinayətin, psiliklərin və şər əməllərin qarşısını almır. belə baxsaq, ən pis cinayətkarlar belə cəhənnəmə inananlardır. əgər cinayət baş vermirsə, bunun səbəbi cəhənnəm qorxusu deyil, bu dünyada veriləcək cəzanın, tanış-bilişin məzəmmətinin qorxusudur.
axundov xalqın cəhalətdən qurtuluş yolu kimi maarifçiliyi göstəriridi və avropa mühitini misal göstərərək, onlardan faydalanmağa çağırırdı. həmçinin din və elm münasibətlərinə toxunan filosof yazır ki, din və elm bir-birinə zidd halətdir. bir insan imanlıdırsa və fəlsəfə, elmlə məşğul olarsa, bu heç uymaz. yaxud da əksinə. nə xoş o adamın hakına ki, bu iki bir-birinə zidd haləti öz varlığında birləşdirə bilsin. lakin, bu iş mümkünsüzdür.
məhəmməd əmin rəsulzadə "mirzə fətəli axundov" məqaləsində yazırdı: :...mədəni dünyanın bütün dillərinə çevrilmiş komediyalarında və fəlsəfi publisistik əsərlərində mirzə fətəli müsəlman dünyasının ictimai və siyasi, bütün həyati sahələrində lüzum olduğunu müdafiə edirdi. axundov əslində allaha, mütləq həqiqət idealına qarşı deyil, sxolastik təfəkkür tərzinə qarşı mübarizə aparmışdır ... ".
göründüyü kimi rəzulzadə bu məqaləsində axundovu ona ünvanlanmış tənqidlərdən müdafiə etməyə çalışmış, əslində onun fəlsəfəsinin düzgün anlaşılmadığı iddiasıyla çıxış etmişdi. düzü, axundov islam mütffəkkirləri tərəfindən sonralar çox ciddi tənqid olunmuşdu. buna səbəb, filosofun islamı tənqid etməklə yanaşı, onu lazımsız və puç hesab etməsi olmuşdu. mütəffəkkir "kəmalüddövlə məktubları" əsərində kəmalüddövlənin dilindən yazır ki, "ey cəmalüddövlə, bu sözlərimdən sən güman eləmə ki, mən bəlkə başqa din və məzhəbi islama mürtəce tuturam. iş ona qalsa, genə islam sair ədyandan bərgüzidə (dinlərdən seçilmiş olanı) və mənim qəbulumdur. bu qədər var ki, mən külli ədyanı puç və əfsanə hesab edirəm. onların heç birinə axirətdə qurtuluş ümidi ilə mail deyiləm". əslində burdan məlum olurki, axundov bütün dinləri puç hesab etsə də, islamı bəzi məaqmlarda onlardan üstün hesab edir. həmçinin filosof imam hüseyn haqqında xoş fikirləriylə diqqəti cəlb edir. o deyirdi ki, gərək biz, hüseynlə fəxr edək və onun mərdliyi ilə qürur duyaq. əgər biz imamın ruhunu özümüzdən razı salmaq, onu şad etmək istəyiriksə, bunun üçün imam hüseyn adına məktəblər açıb, uşaqlarımıza orda tərbiyə və təhsil verək. yoxsa baş yarmaqla, sinə döyməklə bir şeyə nail olmaq olmaz.
mirzə fətəli axundzadə dövrünün ən görkəmli simalarından olub, bütün deyilənlərə rəğmən azərbaycan fəlsəfəsinin (materialist fəlsəfə) ən böyük nümayəndəsi hesab etmək olar. bəlkə də axundzadənin bəxti onda gətirməmişdi ki, o, azərbaycanda, bu mühitdə fəaliyyət göstərmişdi. bəlkə də avropada fəaliyyət göstərsəydi, səsi daha yüksəklərdən gələrdi.
+6 əjdaha
24. M.F.Axundzadə insanlara təsir etmək, diqqəti cəmiyyətdəki qüsurlara yönəltmək və bu qüsurları aradan qaldırmaq üçün satiranı, tənqid və məsxərəni ən yaxşı yol hesab edirdi. Ədib yazırdı ki, pis və yaramaz əməlləri insan təbiətindən tənqid, istehza və məsxərədən başqa heç bir vasitə ilə yox etmək olmaz. "hekayəti-müsyo jordan həkimi-nəbatat yə dərviş məstəli şah caduküni-məşhur" əsərinin mövzusu ictimai məzmununa görə müəllifin digər komediyalarından fərqlənir:
Bir-birinə zidd qütblərdə dayanan baş qəhrəmanların məramı, hansı qüvvələri təmsil etmələri əsərin adında öz əksini tapıb. Əks mövqedə dayanan Məstəli şahla Müsyo Jordan əsər boyu üz-üzə gəlmir, bir-birinin ünvanına heç nə demir. Lakin konflikt məhz iki qüvvə, onların təmsil etdiyi köhnəliklə yenilik arasında baş verir.
Müsyo Jordan müəllifin yenilik, elm, maarif, inkişaf idealının təmsilçisidir. Əsərdə əsas satirik qəhrəman, tənqid obyekti olan dərviş Məstəli şah obrazı vasitəsilə ədib cadugərliyə qol-qanad verən feodal-patriarxal cəmiyyətin iç üzünü aça bilib. Köhnəliyi təmsil edən Məstəli şah maskalanaraq əsl simasını gizlətməyə müvəffəq olur, min cür fırıldaq işlədərək sadəlövh insanları soyub-talayır.
Əsərin gənc qəhrəmanı Şahbaz bəy həyatda yenicə baş qaldıran, böyük gələcəyi olan maarifçi ziyalıları təmsil edir. O, yaşadığı mühiti "qamışlıq" sayır, təhsil almaq, yeni, fəal həyat tərzinə qovuşmaq arzusu ilə yaşayır. Şahbaz bəy Fransaya getmək, dil öyrənmək, yeni mədəniyyətlə tanış olmaq, inkişaf etmək istəyir. Arzusu həyata keçməsə də, köhnəliyə qarşı çıxan, cəmiyyətdə layiqli yer tutmaq istəyən yeni gəncliyin nümayəndəsi kimi oxucunun rəğbətini qazanır.
Hatəmxan ağa bir sıra müsbət xüsusiyyətləri ilə seçilən varlı mülkədar surətidir. Təsərrüfatını bacarıqla idarə edən bu adam yumşaqtəbiətli, qonaqpərvər və alicənabdır. Hatəmxan ağa əvvəlcə Şahbaz bəyin Fransaya getmək arzusuna qarşı çıxsa da, sonra yenilik hissi ilə yaşayan gəncə maneə ola bilməyəcəyini başa düşüb, razılıq verir. Müəllif onun həyata baxışındakı məhdud cəhətlərə və bunun səbəblərinə də diqqəti cəlb etmişdir.
Əsərdəki qadın surətləri - Şərəfnisə xanım və Şehrabanu xanım həyati, canlı xarakterlərdir. Onlar hadisələrin sonunda avam adamlar kimi tənqid hədəfinə çevrilsələr də, səmimi və xeyirxahdırlar.
Komediyanın kompozisiyası və süjetli sənətkarlıqla düşünülmüşdür. Bədii müqəddimə - Şahbaz bəyin Parisə getmək istəməsi xəbərini eşidən qadınların təlaşa düşmələri, ona maneə olmaq üçün yollar aramaları gələcəkdə baş verəcək hadisələr barədə müəyyən təsəvvür yaradır. Şahbaz bəyin Parisə getmək qərarına Şəhrəbanu xanımın "Mən ondan da höcətəm, qoymaram getsin!" sözləri ilə başlanan düyün, obrazların səciyyəsinin açılmasına kömək edir. Hadisələrin sonrakı inkişafında gərginlik bir an da olsa, səngimir, dərvişin Parisi alt-üst etmək üçün hazırlıq gördüyü səhnədə hadisələr ən yüksək həddə - kulminasiya nöqtəsinə çatır. Dərviş Məstəli şahın Parisi "dağıtması" ilə Müsyo Jordanın Fransadakı inqilab xəbərini çatdırması eyni vaxta düşür və gərginlik azalır - düyün açılır. Köhnəlik qələbə çalır, lakin bu, aldadıcı, zahiri qələbə olub, əslində geriliyin, avamlığın ifşası idi.
Əsərin dili komediya janrının tələbinə uyğundur. Tiplərdən hər biri öz xarakterinə, dünyagörüşünə uyğun danışır. Dərviş Məstəli şah insanları öz hünərinə inandırmaq üçün sözləri məharətlə seçir, bəzən "alimliyi" sübut etmək niyyəti ilə başqa dilə müraciət etməkdən də çəkinmir.
+4 əjdaha
14. sultan əbdüləzizə məktub yazaraq dilin və əlifbanın islah edilməsiylə əlaqədar düşüncələrini çatdırmış, özündən təxminən 60 il sonra bu istəyi yerinə gətirilən ustad. düşüncələri türk lider mustafa kamala bənzəyir. könül istərdi ki, bu iki adam eyni dövrdə yaşayaydı.
islahatçıdır. türk dilində ilk teatrları yazmışdır. kaş ki günümüz türkiyəsində adından çox bəhs edilsə, lakin demək olar ki, türk ədəbiyyatı məzunları kənarda heç bir türk mirzə fətəli axundovu bilməz. kədər verici bir vəziyyətdir.
+4 əjdaha
11. azərbaycanın volteridir.digər əsərlərində də dini tənqid etsə də kəmalüdövlə məktubları əsərində dini açıq-açıq tənqid etmişdir.ərəb əlifbası çətin olduğundan yeni əlifbaya keçidi təklif etmişdir.o həm də paniranizm və iran milliyyətçiliyinin banislərindən biridir_*
+4 əjdaha
5. adının nəyə görə bu formada yazıldığını başa düşmədiyim azərbaycanlı yazıçı , dramaturq , maarifçi.
lap hafiz hacıyevin sözünə oxşadı : axundov mirzə fətəli.
+4 əjdaha
21. ağlımda həmişə reformist,dövrünə düzgün qiymət verən,rasional,xurafata qarşı çıxan bir insan kimi qalacaq olan şəxs
+3 əjdaha
16. azərbaycanı yazıçısı dramaturqu filosofu. azərbaycan bir çox ədibləri kimi ateist olması, dərslik yazanlar və müəllimlər tərəfindən gizlədilmişdir.
+3 əjdaha
12. sünni olduğuna görə şiələri və şiəliyi ara yerinə qoyan yazıçı.istər aldanmış kəvakib istər sərgüzəşti vəziri xani lənkəran istərsə də müsyo-jordanda.aldanmış kəvakibdə şah abbası məsxərəyə qoyur,amma oğlunu boğan sultan süleyman haqqında əsəri yoxdu.yaxud lənkəran xanın vəzirində lənkəranlılar şiə olduğu üçün onları təhqir edir.
ümumilikdə xalqımızı ruslardan aşağı görən yazıçı olub.ona görə də nə qədər yaxşı yazıçı olsada mənim gözümdə dəyəri sıfırdı.
+2 əjdaha
10. mən bütün dinləri puç və əfsanə hesab edirəm cümləsinin sahibi.
+1 əjdaha
15. təkcə azərbaycanda yox, iranda da dramaturgiyanın banisi olan şəxsdir.
+1 əjdaha
17. deyilənə görə 13 övladı olubmuş. vay amk.
+1 əjdaha
3. kəmalüddövlə məktubları adlı fəlsəfi traktatında islam dünyasındakı tarixçilikdən tutmuş məişətdəki xırda məsələlərə qədər tənqid etmiş mütəfəkkirdir.
+1 əjdaha
19. inception filminin məhşur replikasını 200 il əvvəl öz əsərində yazaraq məni özünə heyran etmiş yazıçı
(baxma: hekayəti molla ibrahimxəlil kimyagər)
+1 əjdaha
1. görkemli azerbaycan yazıçısı, dramaturqu, materialist filosofu, ictimai xadim. realist azerbaycan edebiyyatının banisidir. 1812. ilde şekide anadan olmuşdur. bedii yaradıcılığa şeirle başlamışdır. 1850- 1855. illerde yazdığı 6 komediya ile azerbaycanda ve bütün yaxın şerq edebiyyatında realist dramaturqiyanın temelini qoymuşdur.
+1 əjdaha
4. ilk milli teatrda 1873 cü il tarixində vəziri xani lənkəran (lənkəran xanının vəziri) və hacı qara komediyaları tamaşaya qoyulan azərbaycan yazıçısı və içtimai xadimi.bu gün şərqdə ilk teatrın yaranmasından 141 il ötürmüş
+1 əjdaha
6. yaxud mirzə fətəli axundzadə 1812ci il şəki doğumlu azərbaycan yazıçı dramaturqudur. axundov bədii yaradıcılığına "səbuhi" təxəllüsü ilə şeirlər yazaraq başlamışdır. ayrıca sərgüzəşti vəziri xani lənkəran əsəri azərbaycan teatrı səhnəsinə qoyulmuş ilk dram əsəridir. axundov 1837-ci ildə - 25 yaşında ikən «puşkinin ölümünə şərq poeması»nı yazmış və dərhal da rus dilində «moskovskiy nablyudatel» jurnalında çap etdirmişdir.
hamısını göstər
