+32 əjdaha
40. günlərin bir günü friedrich nietzsche şəhərdə gəzirmiş. yolda yeriyərkən insanların eyni yerə toplandığını görən nietzsche nə məsələ olduğunu görmək üçün həmin yerə yaxınlaşır. gördüyü mənzərə isə nietzsche'ə çox təsir edir, deməli bir nəfər öz atını tərpənmədiyi üçün dayanmadan qamçılayır. at o qədər yorğundur ki nə qədər qamçılansa da özündə güc tapa bilmir. ətrafdakı insanlar da adam qamçıladıqca daha da həyəcanlanırlar və adamı cəsarətləndirirlər. axırda vəziyyət o yerə gəlir ki at qamçı zərbələrinə dözə bilmir və yerə yıxılır. bunu görən nietzsche qaçaraq atın boynuna sarılıb ağlamağa başlayır. bütün kitablarında ürəyi yumuşaqlığı zəif bir xüsusiyət kimi qələmə verən bu adam oradaca dəli olur və həyatının sonuna qədər susaraq dəlixanada yaşayır.friedrich nietzsche
əjdaha lazımdı
izlə
dostlar
mən
googlla
mükəmməl sözlər - kaş ki ölməyəydi deyilən məşhurlar - inanc - insan özü də heyvandır - god is dead - eternal return - kaş ki doğulmayaydı deyilən məşhurlar - sözaltı sözlük - bipolyar pozuntu
başlıqdakı ən bəyənilən yazılar:
+28 əjdaha
39. həyatının müəyyən dövrlərində musiqi ilə də məşğul olub .40-dan çox bəstəsi məlumdur. adını bilməsən deyərsən ifa edən ya e.satiedir ya da r.wagner(youtube: 
)
)+9 əjdaha
7. azərbaycanda özünü "cool" göstərmək istəyən ərgənlərin dilindən düşməyən filosof. eyni ərgənlərə soruşsan ki jean-yves calvez kimdi montesquieu kimdi, leo strauss kimdi bilməzlər* guya nietzscheni bilirlər ki ancaq sırf özlərini cəmiyyətə intellektual göstərmək üçün nietzsche oxuduqlarını iddia edərlər.+9 əjdaha
23. "mən kiməm" və "hardayam" sualımın cavabına məni qısa yoldan aparan insan və filisof. bu iki sual insanın özünə qarşı açdığı ən böyük müharibələrdən biridir. çünkü insanların bu suallara verəcəkləri cavablar, özlərini inandırdığı müddətcə fərd olduqlarını isbatlayır. insanlar bu iki suala özlərinin belə inanmadıqları cavablar verməyə bilərlər, amma iki suala da verəcəyimiz yarı gerçək yarı yalan cavabımız olsun.nietzsche mənim üstadım deyil. çünkü bu sualları yaradan insanın tələbəsi olaraq qalmaq, üstadın zəyifliyinə işarədir.
soyluluq və yaxşı olanın fərqi nədir? - soylu olan yaxşı olduğu hər yerdə daha inqılabçı və yaradıcı, yaxşı isə, işində yaxşıdır sadəcə. soylusunuz yoxsa yaxşı?
fərd və kollektiv - nietzschenin üst insanı dəyəri yaradırdı, marksın insanı istehsalçı. tarix boyu güclülər zəyifləri məğlub etdilər. bu bəlkə də tarixin ikiüzlülüyü idi, bilmirəm. amma zəyiflərin uduzmaqdan və fərdliyi atmaqdan başqa əllərində çarə qalmamışdı. onlar daha sonra ailə, dostluqlar, birliklər halında birləşərək güclülərə qarşı dirənməyə başladılar.
üst insan. - insan, heyvanla üst insan arasında sıxılmış, gərginliyindən titrəyən bir ipdir. o ipin üstündə təhlükələr sıralanıb. o ipin üstündə insana aid olmayan lazımsız dəyərlər toplanıb, insan üst insana tərəf yaxınlaşdıqca onları öldürməlidir.
nietzsche və bədən. nietzsche bədənin önəmini və insanın ona verməli olduğu dəyərini öyrətdi. bədənin dərin dili var və onun fərqinə varmalı, ondan zövq almalıdır üst insan. zərdüşt bu fikirləri ağlında ölçüb biçdiyi vaxt ilan tərəfindən sancılır. ilan bu zəhərin kəskin olduğunu və zərdüştün ölümlə bütünləşəcəyini ifadə edir. zərdüşt bütün o ağır zəhərin soyuqluğuyla ilana gülür və harada görülüb soysuz bir ilancığın, soylu aslanı yerə yıxacağı? sualını verir. ilan, sandığı yeri diliylə yalayır və zərdüşt yoluna davam edir.
"mən sadəcə rəqs edəbilən tanrıya inanıram"
son olaraq isə; zəyiflər, güclüləri öz güclərindən utanmağa məcbur etdikləri üçün, qazandılar.
dəyərini bilməlidir insan...
+7 əjdaha
36. bəzi şəxsiyyətlər var ki, onlar insan yox dinamit olub.misal üçün nitşe.bugün nitşenin doğum günüdür ya da tanrının öldüyü gün.məllimi rəhmətlə anırıq.+8 əjdaha
29. kim əxlaqın keşiyində durursa ən əxlaqsız odur sözlərinin müəllifi. dünən bu söhbətin canlı təsdiqini ilk dəfə öz gözlərimlə gördüm.+6 əjdaha
32. tanri tanimaz filosof.varolan deyerleri bir kenara buraxib yeni deyerler yaratilmasini savunar . ona göre yeni deyerler yaratabilen insan üstündür .ve üstün insan olaraq özgürdür+4 əjdaha
17. illər əvvəl divar yazıları (graffiti) ilə əlaqədar bir kitabda görmüşdüm, tanrı öldü sözünün altında nietzsche imzası vardı. onun altında da nietzsche öldü yazırdı və imza sahibi olaraq da tanrı vardı.sitat gətirilme mövzusunda məşhur ola bilmədiyi bir yer varsa o da twitterdır, çünki oscar wilde'dan fürsət tapa bilməz.
+4 əjdaha
27. bela tarr`ın bu son filmim olacaq deyə çəkdiyi "a torinoi lo" (turin atı) filminin proloq hissəsində, qara fonun nəzdində belə bir hekayə səsləndirilir. friedrich nietzsche 3 yanvar, 1889-cu ildə, turində, via carlo albertodakı 6 nömrəli evin qapısından küçəyə çıxaraq, bəlkə sadəcə yerimək, bəlkə də poçtda onun adına gələn məktublara baxmaq məqsədilə bilmədiyimiz istiqamətdə irəliləməyə başlayır. ondan elə də uzaq olmayan yerdə, faytonçu, öz inadkar atına söz yeridə bilmir. faytonçu hər nə qədər çalışsa da, at, sahibinin ona verdiyi əmrlərə etinasızlıqla yanaşır. nəticədə, adı çox güman ki, giuseppe carlo ettore olan faytonçunun səbr kasası daşır və qamçısını əlinə alaraq, var gücüylə ata zərbə endirir. nietzsche, kütlənin dayandığı yerə doğru gedərək, həmin anadək əsəb köpürən faytonçunun amansız davranışlarına son qoyur. sağlam cüssəli, gur bığlı nietzsche, qəfildən faytona adlayır və qollarını atın boynuna dolayıb, hıçqıraraq ağlamağa başlayır. hadisəyə şahidlik edənlərdən digərləri, nietzscheni evinə qədər ötürürlər. iki gün boyunca bir divanda uzanaraq, səssizcə dinlənir. ta ki, sonuncu sözünü pıçıldayanadək: ” mutter, ich bin dumm!” ("ana, necə də axmağam!") və həyatının geridə qalan son on ilini, ağlını itirmiş yataq xəstəsi olaraq, anasının və bacılarının himayəsi altında keçirir.tarr filmdə nietzschenin deyil, haqqında heçnə bilmədiyimiz atın aqibətindən bəhs edir. amma mənim ilişib qaldığım məqam, nietzschenin çarəsizcə etdiyi - "mutter, ich bin dumm!" etirafıdır. deleuze araşdırmasında qeyd edirdi ki, nietzsche ömrünün böyük hissəsini nevrozdan əziyyət çəkərək yaşamışdı. bu çarəsizliyin etirafı üçün səbəb hesab edilə bilərdimi? - müəmmadır. bunun üçün adlerin fərdi psixologiya nəzəriyyəsində adı keçən "nevroz" fikrinə yönəlmək lazımdır. adlerin nevrozla bağlı bu formulu diqqəti cəlb edir:
fərd + sınaq (təcrübə) + ətraf + həyatın tələbləri = nevroz
eyni zamanda adler, həlli yolu üçün də bu formulu önə sürür:
dəyərləndirmə + quraşdırma (sınaqlar+xarakter+duyğusallıq+simptomlar) = şəxsiyyət idealı
və bu tərzdə əlavə edir: əldə edilmiş olan tək qəti və sabit nöqtə şəxsiyyət idealıdır. nevrotik, tanrılığa daha çox yaxınlaşmaq məqsədilə, fərdiliyini, sınaq-təcrübələrini, ətrafını, kənardan müdaxilə edirmişcəsinə dəyərləndirir. nietzsche nevrozdan əziyyət çəkirdi və bu, onu tanrılığa yaxınlaşmağa vadar edirdi.
" gott ist tot" - tanrı öldü fikri, nietzschenin öncəgörməsi idi. tanrı ölməkdə idi, artan ağrılar, bədənin şiddətlə iflicə doğru əyilməsi, tanrını məhv edirdi. lakin, daha betəri, qarşıda hələ çarəsizliyin etirafı ilə başlayacaq olan, ağrıların qoynuna atılmaq hissi onu gözləyirdi.
tarix sübut edib ki, istehlak mədəniyyəti, təkcə əldə olan məhsulların tükədilməsi ilə bağlı deyil, eyni zamanda şüurla əlaqəli olan vasitələr üçün də keçərlidir. insanların anı xilas etmək məqsədilə yaratdıqları minlərlə tanrının, tarixin süzgəcindən keçə bilməyərək, istehlak mədəniyyətinin qurbanına çevrilmələri də məhz bununla bağlıdır. nietzsche də məhz bu mədəniyyətin qurbanı oldu. 19-cu əsrin sonlarında, almaniya (avropa) üçün xarakterik problemlər, nietzscheni formalaşdırmışdı və elə həmin vəziyyət də nietzscheni məhvə sürüklədi.
nietzsche tanrı idi və tanrı 45 yaşında həyata (bəlkə də cəmiyyətə) təslim oldu; lakin onun ölümünə inanmayanların, tanrının yenidən zühur edəcəyi düşüncəsi ilə onunla vidalaşmaları, on ildən bir qədər artıq vaxtlarını aldı.
+3 əjdaha
1. alman felsefeçisi, filosof. nietzsche insanı aşaraq üst insana çatmaq istemişdir. üst insan xarakteri möhkem, her baxımdan sağlam, müsteqil, heyatdan zövq alaraq yaşayan, öz isteklerine ehemiyyet veren, özüne deyer veren insandır. din ve tanrını kölelik ve itaet etmek olaraq deyerlendiren nietzsche insanların ideallar ve adetler yaratmasının sebebini doğrulara döze bilmedilerinde görür. qadınlara nifret eden nietzsche qadınların kişilerden çox daha ağıllı olduqlarını amma duyğularının dayaz olduğunu deyir. bezi menbelerde nihilizm felsefesinin nümayendesi olaraq tesvir edilib. schopenhauerdan ilhamlanan nietzsche bir iki kitabını oxuyaraq özünü dahi gören ateist yetkinlerin allahıdır.+4 əjdaha
8. facebook`da götü başı ilə bir olan ərgənlərin ən çox sitat gətirdiyi insanlardan biri.tema`ya dəxli yoxdu aa amma yenədə deyir ki nietzsche`nin belə sözü var.
(baxma: nietzsche ürəhlərdə)
+3 əjdaha
33. zəiflər və uğursuzlar məhv olmalıdır: bu, insana münasibətdə bizim sevgimizin birinci müddəasıdır. (baxma: antixrist. )+4 əjdaha
22. adam bizi öldürməyən şey gücləndirir demişdi.vaxtilə biri çıxıb desəydi ki what doesn't kill you fucks you up mentally, bəlkə hər şey başqa cür olardı.+3 əjdaha
37. "hepimiz bazen birileriyle o kadar yakınlaşırız ki dostluğumuzu ya da kardeşliğimizi hiçbir şey engellemiyormuş gibi görünür, bizi ayıran küçücük bir köprü vardır, hepsi o kadar.ama tam sen bu köprüye adım atacakken sana şu soruyu sorsam: "bu köprüyü geçip bana gelir misin?"işte o anda artık bunu istemeyiverirsin, sorumu tekrarlasam öylece suskun kalırsın.o andan itibaren aramıza dağlar ve azgın nehirler girer, bizi ayıran ve birbirimize yabancılaştıran duvarlar bitiverir önümüzde ve bir araya gelmek istesek de artık yapamayız."+2 əjdaha
11. "məni anlamaq istəyən musiqimi də dinləsin"(youtube: )
)+2 əjdaha
38. " der wille zur macht" adlı əsərini dilimizə "hakimiyyət əzmi" kimi tərcümə olunan və böyük qələt edilən əsər. əsər ingilis dilinə də "will to power" kimi tərcümə olunur. yəni "güc iradəsi", "güc əzmi". hakimiyyət yalnız insanlar arasında var olan ağa-qul münasibətləridir. heyvanlar arasında hakimiyyət deyil güc münasibətləri var. bir şir bir maralı hakimiyyəti altına almır, idarə etmir. yəni siyasət zad işlətmir. ya onu parçalayır, ac deyilsə də dəymir, vecinə almır. bu güc münasibətləridir. insanlar isə bir-birinə qarşı saf heyvani gücdən istifadə ilə yanaşı həm də hakimiyyət münasibətlərinə girirlər. çox uzatmayım, qısası hakimiyyət yalnız insanlara aid olduğu halda güc münasibətləri bütün canlılara aiddir. nietzschenin güc haqqında fikirləri sosioloji deyil, ontolojidir. yəni dar mənada bütün canlılara aiddir. onu hakimiyyət əzmi kimi tərcümə etmək fikirlərini yalnız insanlara aid etmək kimi olur. bu isə səhvdir.+13 əjdaha
41. "Ümid ən böyük zülmdür. O sadəcə işgəncənin zamanını uzadır."+2 əjdaha
10. bir-iki nəfər ərgənə görə adını çəkə bilmədiyimiz, sevimli filosofum. yazdıqlarından çox şey öyrənmişəm, yəni ərgən çağlarımda, ki, hələ də ərgənəm, mənliyimin formalaşmasında mənə böyük kömək olub. yuxarda qeyd olunduğu kimi təkcə belə buyurdu zərdüşt kitabını oxumaqla ona aşiq olmaq olar. bir də ona dəli deyən insanları şiddətlə qınayıram, onun bir gözəl sözü var e "əgər başqa cür düşünürsənsə, yığışdır pal-paltarıvı get otur dəlixanada". yəni nietzscheni tənqid etmək üçün onun bütün kitablarını oxuyub tam başa düşmək lazımdır. yoxsa götü poxlu biri durub onun haqqında "ərgən yazıçı" deməsi insanın əsəbinə toxunur. yazarımızla razıyam düz deyir "nietzsche bir iki kitabını oxuyaraq özünü dahi gören ateist yetkinlerin allahıdır." və bu da onun haqqında bilməyənlərin əlinə bayraq verib.(baxma: arada kitab oxu, oxumağı unudacaqsan yoxsa)
+2 əjdaha
14. yalnızlığımı əlimdən aldıqları halda heç vaxt mənimlə olmayanlara nifrət edirəm sözlərinin sahibi.+2 əjdaha
3. insanların heç vaxt anlaya bilməyəcəyi biridir.+2 əjdaha
34. "thus spoke zarathustra" nı yazan. kitab maraqlıdı+2 əjdaha
30. aztvnin haqqında sənədli film yayımladığı filosof:(youtube: )
)+1 əjdaha
6. ixtisasca filoloq. şüuru, ağlı, təfəkkürü təbii olmamaqda günahlandıraraq, onları inkar edən. instinktiv olduğuna inandığı hakimiyyət iradəsinin həyatın yeganə hərəkətverici qüvvəsi olduğuna inanan, əxlaqımızın gizli qalmış riyakar üzünü açıb göstərən böyük alman filosofu+1 əjdaha
16. cahil bir cəmiyyətə azad buraxılıb seçmə haqqı verilsə belə, heç bir zaman azad seçim edə bilməz. sadəcə seçim etdiyini zənn edər. cahil bir toplumla seçim etmək oxumaq - yazmaq bilməyən bilməyən bir adama hansı kitabı oxuyacağını soruşmaq qədər axmaqlıqdır. belə bir seçimlə iqtidara gələnlər qurduqları teatr ilə xalqın suverenliyini oğurlayanlardır. (friedrich nietzsche)(baxma: 9 oktyabr 2013 prezident seçkiləri)
+2 əjdaha
5. artıq 25 yaşında leyspiq universitetinin professoru idi.+3 əjdaha
18. sumqayıtlı olsaydı, söhbətə gedərdi, təsbehsiz hamını sındırardı.+1 əjdaha
21. leninin əxlaq problemləri əsərində haqqında "intellektual anarxist" dediyi iki şəxsdən biri.+1 əjdaha
4. haqqında oxumayanlar daha çox fikir bildirerler bu zat haqqında nəyinki oxuyanlar. (bax: zərdüşt belə deyirdi) kitabı məsləhətlidir, mən sevdim.+1 əjdaha
2. showman.dedikleri ile etdikleri arasında paradoksal parallelik yaradan deccal.18 yaşlı gencleri öz düşünceleri altına almış 20sinde ise ne pox olduğunu anlatmış insandır.pislemirem.nitşenin sunduğu heyat rahatdır.ama üst insanı bele o qeleti etmez.+1 əjdaha
12. fanatizim - gücsüzlərin və kompleksli şəxsiyyətlərin göstərə bildiyi yeganə iradə formasıdır.həqiqətə ancaq inanmayaraq və şübhə duyaraq çata bilərsiniz. uşaq kimi bir davranışla "kaş ki, elə olaydı" deyərək deyil.
friedrich nietzsche
+2 əjdaha
15. nitşedən bəzi aforizmlər:alnız məntiqlə hərəkət etmək yalana gətirib çıxarır. məntiq hələ hər şeyi həll etmir.
bu yalançı dünyada həqiqət pafosu haradan gəlir? əxlaqdan . yunanların fəlsəfə ilə baş qatmaqları çox qəribədir. gözəl yalan məşğuliyyəti. lakin ondan da qəribə olan insanların həqiqət pafosunun dalınca düşməsidir. platon dialektikanın hər şeyə hakim olduğu yeni bir dövlət arzulayır. o, gözəl yalanlar mədəniyyətini rədd edir.
"yalançı qeyri-həqiqini həqiqi kimi göstərməyə çalışır, bu o deməkdir ki, o, insanlar arasındakı mövcud konvensiyanı pozur”.
özünü müdafiədə, məcburi yalanda nəsə gizli bir həzz, fərəh doğuran mistik bir şey var: o, fərdi xilas etməyə yönəlir... bütün yalanlar ehtiyacdan doğur. yalan oyunu xüsusi qabiliyyət tələb edir. əslində yalnız həqiqət ehtirası gerçək həzz doğura bilər. ən böyük ehtiras sənət ehtirasıdır ki, həqiqəti bütünlüklə yalan qiyafəsində təqdim edir. şəxsiyyət məfhumu, hətta mənəvi azadlıq üçün zəruri olan illuziyalar da belədir, bizim bütün həqiqət ehtiraslarımız da yalan üzərində qərar tutur.
insanlar nə üçün adi-gündəlik həyatda daha çox həqiqəti söyləyirlər? ona görə yox ki, kimsə allah deyilən bir qüvvə yalanı qadağan edir. ona görə ki, əvvəlan bu daha asandır, ikincisi ona görə ki, yalan demək fantaziya, yaradıcılıq və yaddaş tələb edir. bir də ona görə ki, adi münasibətlərdə sözün düzünü demək, birbaşa demək daha sərfəlidir: mən bunu istəyirəm mən bunu etmişəm və bu kimi; deməli, açıq istək və məqsəd, iradə yolu hiylə yoluna nisbətən daha etibarlı olur. əgər bir uşaq ailədə başqa cür tərbiyə görürsə, o yalana alışır və istər-istəməz öz xeyrinə olanı deyir. həqiqət duyğusu, yalana qarşı müqavimət onun üçün tamamilə yabançı və əlçatmaz bir şeyə çevrilir və o, günahsızcasına yalan danışmaqla ömür sürür.
odisseyin nəyi yunanları məftun edirdi? hər şeydən əvvəl yalan demək qabiliyyəti, bir də hiyləgər və qorxunc qisas həvəsi...
gəlin etiraf edək ki, biz hər şeyə görə yalana borcluyuq... yalan gözümüz görə-görə həyati zərurətə çevrilmişdir.
dövlət ən qəddar və amansız adamyeyən kimidir. o heç nə olmamış kimi yalan danışır. dövlət elə hey bəyan edir ki: "mən dövlətəm, deməli, mən xalqın özüyəm”. ağ yalan! bir qrup baçkəsənlər insanları bir yerə toplayıb tələyə saldılar və bunu dövlət adlandırdılar. əsl həqiqət bundan ibarətdir: hər bir xalq öz xeyir və şər dilində danışır, sadəcə olaraq qonşular bu dili başa düşmür.
bütün həqiqətlər sadədir. - bunun özü ikiqat yalan deyilmi? çarəmiz yoxdur, bu gərdişlə barışmalıyıq... yalan danışmaq cəsarətli adamların işidir.
mahiyyətcə qeyri-əxlaqi olan hisslərimiz gerçək dünya haqqında bizə heç də etibarlı bilik vermir. əxlaq budur: hisslərimizin aldanışından, dünyanın gərdişindən, tarixdən, yalandan mümkün qədər uzaq olmaq. tarix hisslərə sadiqlikdən, yalana inamdan başqa bir şey deyildir.
nə manu, nə platon, nə konfutsi, nə də yəhudi və xristian alimləri heç vaxt özlərinin yalan demək hüquqları olduğuna şübhə etməmişlər. onlar digər başqa hüquqlarından da bol-bol istifadə etmişlər... bunu belə bir düsturla ifadə etmək olar: bəşəriyyətin indiyə qədər insanların əxlaq tərbiyəsində istifadə etdikləri vasitələr kökündən qeyri-əxlaqi olmuşdur.
insanın ən çox istifadə etdiyi yalan onun öz-özünü aldatdığı yalanlardır. başqalarına yönəlmiş yalan bunların yanında heç nədir.
mən yalnız yalanı yalan kimi dərk etdikdən sonra həqiqətin nə olduğunu anladım.
yalanın dərk olunması insana təbii sevinc və fərəh bəxş edir. almanın toxumu onun öz içində qərar tutduğu kimi.
"illuziyalar xoşbəxt olmaq üçün deyil, insanın mövcudluğunu qoruyub saxlamaq və onu ucaltmaq üçündür: illuziyasız heç bir inkişaf, təbədüllat mümkün deyildir: hətta idrakın irəliyə doğru hərəkəti də yalnız illuziyanın köməyi ilə mümkündür: əgər biz dünyanı dərk etmək, düzgün hərəkət etmək və irəliyə getmək istəyiriksə, xəyal çeşməsinin keşiyində durmalıyıq”. mən bir vaxtlar belə düşünürdüm. əgər mütləq əxlaq mövcud olsaydı o hökmən həqiqətin ardınca sürünən bir əxlaq olardı: və bu, nəticə etibarilə məni də, digər insanları da qarşısıalınmaz fəlakətlər girdabına, məhvə aparardı. – mənim insanları əxlaqın buxovlarından azad etməkdəki marağım da bununla əlaqədardır. yaşamaq və ucalara can atmaq üçün, iradənin hakimiyyət hərisliyini təmin etmək üçün mütləq olan hər bir şey yoldan kənarlaşdırılmalıdır. qüdrətli insan üçün yalan icazə verilmiş bir vasitədir, lap yaradıcılıqda olduğu kimi: təbiət özü də beləcə hərəkət edir.
mən heç də bu gerçək və fani dünyanın təzadlarını dilə gətirmirəm: bizim bu dünyada yalnız bir dünyamız var: yalançı, amansız, keşməkeşli, işvəkar, mənasız bir dünya. belə qurulmuş bir dünya bizim gerçək dünyamızdır. yalansız bu reallıq, bu "həqiqət” üzərində qələbə çalmaq qeyri-mümkündür.
müqəddəs yalanı doğuran səbəb də amirlik iradəsidir.
heç kim fəlakətə düşmüşlər qədər yalana meylli olmur.
bir iranlı üçün mühüm olan şeylər bunlardır: sərrast atəş açmaq, at minmək, borc verməmək və yalan danışmamaq.
insanlarla ünsiyyətdə şərəf hissini gözləməkdən böyük ağılsızlıq yoxdur. bundan da pisi nəzakətlə yalan danışmaq vərdişinə yiyələnməməkdir.
həqiqət düşmənləri. – həqiqətin ən qatı düşmənləri yalanlar yox, inamlardır.
bizim istifadə etdiyimiz yalanların dörddə üçü antitezalarla dünyaya gəlmişdir.
ilham pərisi yalan söyləyir. – "biz yaxşı bilirik ki, dilimizdə yalan gəzdiririk” – bir vaxtlar ilham pəriləri hesiodla söhbətdə bunu etiraf etmişlər. – yalançılığın sənətkar üçün adi bir hal olduğunun fərqinə varmaqla yalan haqqında çox həqiqətləri kəşf etmiş olarıq.
inamsızlıq, dünya üzərində heç vaxt olmamış, görünməmiş bir inamsızlıq, hər şeyə və hər kəsə qarşı şübhə! həqiqətə çatmağın yeganə yolu budur. gərək sağ göz sol gözə etibar eləməsin və bir müddət işıq - qatı qaranlığa qərq olsun. bu sizin getməli olduğunuz yeganə yoldur... siz həmin yolun üstündə xırdaca, bərkimiş buğda dənləri görəcəksiniz. – bunlar həqiqətlərdir: on illər boyu acından ölməmək üçün ovuc-ovuc yalanla qidalanmalı olacaqsınız və bunların heç birinin yalan olduğunu bilməyəcəksiniz...
heç kəs, heç zaman və heç yerdə bu həqiqətin doğruluğuna şübhə etməsin! – yalanlar daim insanların həyatını müşayiət edir, ancaq sonradan heç düşünməyə də vaxt və həvəsləri olmur və baş verənlərə heç inanmaq da istəmirlər.
uğursuz an! – müdrik insanlar yalnız bir anlığa yalan danışırlar.
qeyri-əxlaqi hərəkətlər bizim əxlaqa əsaslanan həyat tərzimizin ilikin şərtlərini yaradır. onlar ruhumuza, daxili varlığımıza hakim kəsilmişlər. biz heç vaxt heç kəsə rəva bilmədiyimiz dərəcədə öz-özümüzə qəsd edir, oğurluq və ikiüzlülük edir, cilddən-cildə giririk.
əxlaq qaydaları vasitəsilə həqiqi olan hər şeyin saxtalaşdırılması bütün eybəcər görkəmi ilə qarşımızdadır: miskin psixologiya, - o, filosofu əyalət keşişinin səviyyəsinə endirir.
yalan insanın xarakterinə uyğun olanda yalançılıq daha asan bir peşəyə çevrilir.
həqiqilik problemini hələ axıra qədər heç kəs dərk edə bilməmişdir. yalan əleyhinə deyilən hər bir söz bir məktəb mirzəsinin sadəlövhlüyündən başqa bir şey deyildir. xüsusilə "yalan danışmaq olmaz!” tələbkarlığa kimi.
hər cür xoşbəxtlik - ehtirasları boğmaq və iradəni susdurmaqla yaranır.
gülməli deyilmi ki, hələ də müqəddəs, sarsılmaz bir qanunun varlığına inanırıq: "yalan danışmaq olmaz”, "öldürmək olmaz” – elə bir həyatda ki, onun mahiyyəti məhz əbədi yalan və insanların bir-birini durmadan məhv etməsi ilə xarakterizə olunur.
dövlət bütün şirin və zəhərli dilləri ilə dil-dil ötür, dediklərinin hamısı da yalan-palandır, - əldə etdiklərinin, topladıqlarının hamısı da oğurluq maldan başqa bir şey deyildir. ey böyük insanlar, yazıqlar olsun ki, o bu gün də sizin qulaqlarınıza öz mənhus yalanlarını pıçıldamaqda davam edir.
"nə üçün şairlərin yalan danışdıqlarını deyirdin?” "nə üçün?” – deyə zərdüşt soruşdu. – "sən hələ soruşursan da? mən "nə üçün”, "niyə” suallarına cavab verməkdən xoşlanan adam deyiləm. yadındadırmı, bir dəfə zərdüşt sənə nə demişdi! demişdimi ki, şairlərin dilinə düz söz gəlmir?... axı zərdüşt özü də şair tayfasındandır. sən elə bilirsən ki, o bunu deməklə həqiqəti söyləyirdi? niyə belə fikirləşirsən? amma orası da var ki, kimsə bütün ciddiyyəti ilə şairlərin yalançı olduqlarını deyir: o düzünü deyir. bizim gün-güzaranımız yalan danışmaqla keçir. biz çox az bilirik və bilmədiklərimizi öyrənməyə çox az səy edirik: ona görə də yalan danışmağa məcburuq.
ayaqlar və gözlər getdiklərini və gördüklərini deməlidirlər, yalan söyləməklə bir-birinin eyiblərini açmamalıdır. kiçik adamlar daha çox yalan danışmalı olurlar.
"mənim ayaqlarda sürünən xoşbəxtliyim kədərlə gülümsəyir. mənim yalan xəyallarım da rişxəndlə gülümsünür. sən hara, yaranmaq hara? mən həyatda heç vaxt ixtiyar sahibləri qarşısında sürünmədim: yalanı da sevgidən etdim, sevə-sevə yalan danışdım”.
yalan danışmağı bacarmayan həqiqətin də nə olduğunu bilməz.
biz hamımız, bəzən də heç xəbərimiz olmadan, az və ya çox dərəcədə özümüzü arsızlığa vururuq.
o emalatxanalar ki, oralarda ideallar quraşdırılır, onları görəndə dalağım sancır – burnuma kəsif yalan qoxusu dəyir.
indi musiqiçi (vaqner kimi) bir aktyor rolunda çıxış edir, onun sənəti daha çox yalançılıq istedadı şəklində inkişaf edir.
mənim narahatçılığım ... bundadır ki, aktyor təbii, ilkin olana xəyanət etməsin. musiqi yalan yaymaq peşəsinə çevrilməsin.
vicdanın buyruğu ilə hərəkət edən adamlarda yalan və hiyləgərliyə qarşı təbii bir nifrət olur; qorxu anlarında buna bənzər nifrət motivləri ola bilər, çünki yalan ilahi bir hökmlə qadağan edilmişdir. yalan danışmaq üçün cəsarət tələb olunur.
ağlımızın günahı ucbatından biz duyğu orqanlarımızın bizə təlqin etdiklərini təhrif edirik. nə qədər ki, hisslərimiz təkamülü, dünyanın gərdişini, baş verən dəyişmələri göstərir, bizi aldatmır... lakin heroklit bu fikrində həmişə haqlıdır və dünya durduqca da haqlı olacaqdır ki, gerçəklik yalnız bir fiksiyadır. "xəyali” dünya yeganə dünyadır: "gerçək” dünya isə nağıldan başqa bir şey deyildir.
"yalan danışmaq yaramaz” – bunun təmiz almancası gərək ki, belə olar: cənab filosof, həqiqəti söyləməkdən özünüzü qoruyun.
bu gün artıq dərk etmək zamanıdır ki, nə teoloq, nə keşiş, nə də papa vəd etdikləri ilahi kəlamla nəinki səhvə yol verir, həm də yalan danışırlar – daha "günahsızlıqdan”, yaxud cəhalətdən yalan danışıb-danışmamaq şəxsən onun ixtiyarında deyil. adi bəndələr kimi keşiş də yaxşı bilir ki, "allah” deyilən bir şey yoxdur, "günahkar” və "xilaskar” da boş şeydir. – onu da yaxşı bilir ki, "azad iradə”, "mənəviyyat qanunları” da əslində uydurmadan başqa bir şey deyildir.
xristianlıqda, yalan söyləmək sənəti yəhudiliyin, yüz illərlə davam edən əzablı həyat və mübarizələr təcrübəsi özünün ən yüksək kamillik həddinə çatır. xristianlar, bu zorən yalana uğramışlar (ultima ratio) elə əsl yəhudi özüdür, təpədən dırnağa qədər yəhudidir.
günah və cəza məfhumları, "xilas”, "bağışlanma” haqqında rəhmdillik təlimi – bunlar hamısı təpədən dırnağa qədər yalandır, heç bir psixoloji reallığa əsaslanmayan bu yalanlar insanları mahiyyət haqqında düşünmək axtarışlarından yayındırmaq üçündür. – bunlar səbəb və hadisə anlayışlarına qarşı bir sui-qəsddir.
"yalan söyləmək azadlığını yasaq etmək – mən burada teoloqun məkirli niyyətini görürəm”.
"allah”, "ruh”, "savab”, "günah”, "o dünya”, "həqiqət”, "axirət dünyası” – bütün bunlar yaramaz adamların xəstə instinktlərinin uydurduqları yalanlardır.
qəsdən yalan danışanlarla oturub-durmaq daha yaxşıdır, çünki yalnız onlar şüurlu şəkildə səmimi ola bilirlər. adi həqiqətpərəstlik şüurlu şəkildə maskalanmaq, gözdən pərdə asmaqdır.
çox yalan danışmağa ehtiyacı olmayan adamlardaha az yalan danışdıqlarına görə hələ öyünürlər də.
dayaz, yüngülməcaz adamlar həmişə yalan danışmağa məcburdur, çünki onların məzmunu yoxdur. əsl tərbiyə: hər hansı bir şəraitdə yalana alışdırmaq tərbiyəsidir. həqiqətpərəst adam son nəticədə həmişə yalan dediyinin fərqində olur. yalan danışmaq yalnız bildiyinin əksini danışmaq deyil, həm də bilmədiklərinin əksini danışmaqdır.
yalan danışa bilməmək qabiliyyəti heç də həqiqət sevgisindən irəli gəlmir. hər bir məhəbbətdə yalan demək istedadı gizlənir, hətta həqiqətə olan məhəbbətdə də.
kilsə və dövlət də daxil olmaqla yalan üzərində qərar tutan hər şey ölüm bayquşlarının xidmətçiləridir.
hamı bilməlidir ki, vyanada müharibənin gedişi ilə əlaqədar olan bütün məlumatlar (1866-cı il avstriya-prussiya müharibəsi nəzərdə tutulur) kütlələrdə ruh düşkünlüyünün qarşısını almaq məqsədilə saxtalaşdırılmış və təhrif edilmişdir.
eninə-uzununa və bilə-bilə yalan söyləyən, həyatdakı mövqelərinə görə yalan danışmaqları təhlükəli və qorxulu yalanlarla yaşayan insanlar (yalan danışmaq imkanı olmayan adamlar) həqiqətə qarşı fövqəladə dərəcədə həssas olurlar: idealistlər və xeyirxah görünmək istəyən adamlar öz istək və həvəsləri ilə daim bir duman içində yaşayır, əsl həqiqətdə heç vaxt doğru olanı söyləyə bilmirlər: onların "zövqü” buna imkan vermir.
siz ey kölgəsindən qorxan zavallılar! siz rəngbərəng vəhşi heyvan xəz-dərilərinə məftun olmuş adamlar kimi gəlişi gözəl sözlərin təsirindən ayıla bilmirsiniz: sizin ayaqlarınız yalnız və yalnız yumşaq yalan xalıları üzərində gəzişməyi bacarır.
yalanı günahsızcasına dodaqlarında gəzdirən bədgümanların pıçıltı ilə mənim haqqımda dediklərini eşidirəm. bəzi fırıldaqçıların da yavaş-yavaş mənim müdriklik süfrəmin kənarına yaxınlaşdıqlarını görürəm siz əvvəlcə yalan danışmağı öyrənin ki, həqiqəti söyləməyin nə olduğunu anlayasınız.
yalan danışmaq – yalnız yalan danışmaq naminə yalan danışmaq bütün vulqar cəmiyyətlərdə primitiv bir istək olmuşdur. hökm etmək naminə hökm etmək... həyatdan zövq almaq naminə yox.
bilərəkdən və könüllü surətdə yalan danışmaq zorən kor-koranə doğrunu deməkdən yaxşıdır – platon bu yerdə haqlıdır. hərçənd ki, qəbul olunmuş qiymətləndirmə meyarı tamam başqa cürdür: həqiqəti söyləyən insan daha çox rahatlıq tapır.
yalnız bilərəkdən, qəlbən yalan deyən şair əsl həqiqəti də söyləyə bilər.
nəhayət ki mən öz ömrümdə yeganə düzgün nəticəyə gələ bildim: insanlar haqqında yalan danışmamaq həyatın məntiqi ilə daban-dabana ziddir.
mənim üçün çox ağır bir itgi oldu ki, bu yalan-palan ustası, bu alçaq böhtan xadimi mənim yolumdan tez çəkilib getdi.
dünyada ən böyük yalan insanların bərabərliyi haqqındakı yalandır.
"sən yalan deməməlisən”: düzgünlük tələb olunur. lakin məhz gerçək olanın etirafı (aldadılmamaq ideyası) yalançılarda həmişə daha güclü olmuşdur: məhz onlar bu populyar "həqiqinin” gerçək olmadığını daha yaxşı dərk etmişlər... (yalan həmişə güclünün yol yoldaşı olur. lakin burası da var ki, yalan danışmaq o qədər də asan başa gəlmir)
hər halda biz sevəndə daha asanlıqla yalan deyirik, başqaları və özümüz haqqında: insan sanki yeniləşir, özünü daha güclü, daha məmnun, daha kamil hiss edir.
necə olur ki, bir yalançı yanlışı bizə həqiqət kimi sırıyır? ağlının gücü hesabına.
iki şey qoşa divar kimidir: yenilik və ənənə. bunlar müqəddəs yalanların iki üzüdür. bunları icad etmiş ziyalı zümrəsi həmin anlayışları elə platonun şərh etdiyi kimi başa düşürlər.
əxlaq mütləq mənada başa düşüldükdə, məsələn, dini anlamda yalanın tamamilə qadağan edilməsi kimi, onda dərhal bütün əxlaq, eləcə də siyasət tarixi əhəmiyyətsiz bir şeyə çevrilir. biz yalan və xəlvəti kəsilmiş qəlp pullarla yaşayırıq. hakim təbəqələr daim yalanın gücünə arxalanmışlar.
o şey ki, faydalıdır, deməli, yaxşıdır. yaxşı olan hər bir şey heç vaxt yalan ola bilməz – çıxardığımız amansız nəticə bundan ibarətdir. yaxşı qurtaran hər şey doğru kimi qəbul olunur: həqiqətin başqa meyarı yoxdur.
saxta bir mühitdə yaşamaq və öz həyati əhəmiyətli vəzifələrindən yayınmaq, - filoloq kimi çalışdığım və universitetdə müəllimlik etdiyim dövrdə olduğu kimi, - fiziki cəhətdən məni aramsız olaraq fəlakətə sürükləyir.
mənim almanlara bağışlamayacağım bir şey varsa, o da budur ki, onlar nə etdiklərini bilmirlər, niyə yalan danışdıqlarını bilmirlər. yalan danışdığını bilən alman alman xarakterini inkar etmiş olur, xoşbəxtliyə bax!
hamı onun (malvida fon maysenburqun) sözlərinə diqqətlə qulaq asıb, amma, görünür heç kim ona bir dəfə də deməyib ki, sənin danışdıqların nəinki yanlış, həm də yalandır... axı "nəcib ruhlar” elə beləcə də hərəkət edir, onlara reallığı görməyə icazə verilmir... bunu biləndən sonra ona yazdım ki, zərdüşt yaxşı və adil adamları aradan götürmək istəyir, çünki onlar həmişə yalan danışırlar.
qəribədir! mən yalnız son dörd həftədir ki, əsərlərimi başa düşməyə, ən başlıcası, onları qiymətləndirməyə başlamışam. tamamilə ciddi sözümdür, mən onların əsl mənasını heç vaxt başa düşməmişəm. desəm ki, əlbəttə, "zərdüşt belə demişdir” əsəri müstəsna olmaqla, onlar məni tamamilə qane edir, yalan danışmış olaram.
yalan, - xeyirxahlığın anası olmasa da, hər halda ona xeyirxahlığın dayəsi demək olar.
yalnız bir fərdlə məhdudlaşan sevgi barbarlıqdır: çünki bu bütün başqa adamların ziyanına işləyir. allaha olan sevgi də belədir.
yüksək duyğuların gücü deyil, onların əbədiliyi – böyük insanların böyüklüyü bundadır.
kim öz idealına çatırsa, bununla həm də onu ötüb keçmiş olur.
tovuz quşu hamının gözləri qarşısında ayaqlarını gizlədir və bununla da öz qüsuru ilə qürrələnmiş olur. bir insan üçün dahilik hələ kifayət eləmir, bunun üçün onda daha iki fəzilət olmalıdır: qədrbilənlik və paklıq.
əsl həqiqətdə heç bir əxlaqi fenomen yoxdur, yalnız hadisələrin əxlaqi cəhətdən qiymətləndirilməsi var. insan ən çox öz xeyirxahlığının cəzasını çəkir.
məhəbbət və nifrətdə qadınlar kişilərdən daha amansız olurlar.
isa öz yəhudilərinə dedi: "qanunlar kölələr üçün yazılmışdır, - allahı onun oğlu olan mənim kimi sevin. bizim kimi allah övladlarına qanunların nə dəxli var!”
məni yandıran o deyil ki, məni aldadırsan, məni yandıran odur ki, daha sənə inanmıram.
"ondan zəhləm gedir”. –"niyə? – "çünki o məndən üstündür”. görəsən dünyada bunu etiraf edən adam olubmu?
yaddaşım deyir: "mən bunu etmişəm”. – yox, mən bunu heç vaxt edə bilməzdim” – deyə qürurum etiraz edir. nəhayət, yaddaşım təslim olur.
+2 əjdaha
20. neçə ildir adını yazmağı öyrənə bilmədiyim alman filosofu, gic-gic fikirləri ilə yanaşı seksi bığı da var.+1 əjdaha
35. adini bir turlu deye bilmediyim bilim adamlarindan biri..(youtube: )
- burdan melumat ala bilersiz
)hamısını göstər