+9 əjdaha
1. "Kungsgatan’da yazar Fogelström ilə qarşılaşdım. Svensk Filmindustri üçün ssenari yazırdı. yəni əvvəldən bir-birimizi yaxşı tanıyırdıq. həmin ərəfələr ondan nə yazdığını soruşdum. işlərini itirmiş iki insan haqqında yazdığını dedi. mən də “doğrudanmı? qulağa film kimi gəlir” dedim."Ingmar Bergman "summer with monika"nın ortaya çıxış hekayəsini belə izah edir.
--spoiler--
film, paytaxda işçi sinifi bir ailənin 17 yaşındakı böyük qızı Monikanın hekayəsi ətrafında ilərliyir. valideynləriylə eyni dam altında yaşamağa və işlədiyi yerdə uğradığı təcavüzlərə dözməyən Monika, özü kimi eyni məhəllədə işləyən harry ilə tanış olur. bir-birilərinə aşiq olmaqları heç uzun çəkməyən cütlük harrynin gəmisinə minib, nifrət etdikləri həyatlarından, monikanın çox sevdiyi amerikan sevgi filmlərindəki yuxu aləminə doğru yola çıxırlar.
--spoiler--
"summer with monika"nın çəkimləri 1952-ci ilin avqust ayında Stockholm və ətrafındakı kiçik adalarda reallaşdırıldı. Bergman, ilk film rejissorluq təcrübəsinin üstündən 6 il keçməsinə baxmayaraq, cəmi 11 film çəkmişdi. 34 yaşında olan rejissor, iki dəfə boşanıb, üçüncü dəfə evlənib və 6 uşaq sahibi olan gənc adam idi. gəncliyində ata ocağından qaçdığı kimi, evliliklərindən də qaçarkən geriyə belə baxmayan rejissorun arxada ödəməsi lazım olan aliment borcları yığılıb qalmışdı. teatrdan, ssenarilərdən və rejissorluqdan qazandıqları bunu ödəməyə çatmayan Bergman, 1951-ci ildə "Bris sabun markası" üçün 12 seriyadan ibarət reklam çəkdi. bu ərəfədə 20 yaşında olan gənç aktrisa Harriet Andersson isə 15 yaşından bəri irili-xırdalı rollarda yer alırdı.
bergman, ilk filmi " Kris"dən etibarən rəhbər olaraq müəyyən qəliblərə sahib idi. bu ilk dövr filmlərində, yazmağa başlamasına səbəb olan August Strindberg və rejissorluqda müəllimi olaraq qəbul etdiyi Victor Sjöström’ün təsirlərini hiss etdirdi. kameradan istifadə edilməyində isə əksərən amerikan filmlərində gördüyü kadrları istifadə edərdi. lakin " summer with monika" filmi ilə bergman özünə xas tərz yaratdı.
əksər mənbələrdə Ingmar Bergman’ın ilk şahəsəri olaraq görülən "summer with monika" eyni zamanda filmoqrafiyasının ilk dövrünü də sona çatdıran film olur. bu nöqtədə filmin ruhunda saxladığı var olan nizamdan qopma, bergmanın əvvəlki filmlərində izindən ayrılmadığı qəliplərindən qopmasıyla örtünür. bu yeni dövr ilə keçmiş dövrün bir-birindən ayrımını filmin əksər səhnələrində görə bilərik. Məsələn; ilk səhnədə Monika ilə Harry’nin bütün həyəcanlarıyla ilk söhbətlərini etdikləri kafedə qarşı tərəfdə oturan bir qrup yaşlı adam görürük.
filmin bir nöqtəsindən sonra bütün bu yaşlılar, qaydalar, tabular, sərhədlər- yəni gənc monika və harrynin qarşı çıxdığı hər şey, yaşadıqları şəhər həyatı ilə uyğun gəlir. gəmiləriylə stockholm sahilindən uzaqlaşdıqca ailələrini, işlərini və məsuliyyətlərini geridə buraxırlar. yuxu kimi başlayan və yaz boyunca davam edən bu ada yaşantısında qarşılaşacaqları çətinliklər təcrübəsiz cütlüyümüzün xarakterlərinin dərinləşməsinə gətirib çıxarır. Monika’nın hamiləliyinin və yazın sona çatmasının çətinləşdirdiyi şərtlər, məcburi geri dönüşə səbəb olur. şəhərə geri dönən Monika və Harrynin yaz macəralarının onları necə dəyişdirdiyini onlarla ilk tanışlığımız olan məhəllədə şahid olduğumuz üçün çox dəqiq görə bilirik.
filmdən sonra edilən analizlərdə ən çox dilə gətirilən narahatlıq isə tam bu nöqtədə baş verir. film ilk baxışda monika ilə harrynin sevgi hekayəsini çəkmiş kimi görünsə də, Bergman bununla çox da maraqlanmadığını filmin adıyla açıq-aşkar göstərir. film, monika ilə keçən bir yazın hekayəsini göstərir. Bu vəziyyətdə filmi izləyən hər birimiz əslində Harry'nin olduğu mövqedəyik. Onun Monikanı izlədiyi kimi biz də monikayla bir yazı izləyirik.
filmin " kinoda dördümcü divarı yıxan ilk film" adına layiq görülməsinə səbəb olan məşhur səhnəni görməzdən gəlib, monikanı pis qadın kimi təqdim etmək yumşaq desək asana qaçmaq olur. sona yaxınlaşarkən qarşımıza çıxan sözü gedən səhnədə monikanı filmin əvvəlində harry ilə tanış olduğu kafedə görürük. evdən, körpəsiylə maraqlanmaq əvəzinə çöldə pul xərcləyib əylənməyi seçərək çıxan bir monika görürük. bu monika; o yazı yaşayan, yuxularının arxasından gedən, müvəffəqiyyətsiz olan və bir uşaq doğan qadındır.
summer with monika 1953-cü ilin fevralında isveçdə nümayiş edildi. 1955-ci ildə isə abş şirkəti tərəfindən, Anderssonun qısaldaraq çılpaqlıq ehtiva edən səhnələrinin ön plana çıxarıldığı 62 dəqiqəsi nümayiş edildi. filmin orjinal adına da sadiq qalmayaraq " Monika, the Story of a Bad Girl" olaraq dəyişdirildi. göstərildiyi ölkələrdə onsuzda haqqında çox danışılırdı, üstünə bir də erotik film damğası əlavə olundu.
bu arada filmin çəkimlərində Andersson ilə Bergman arasında sevgi münasibəti başlamışdı. bergman filmin çəkimlərindən sonra üçüncü dəfə boşandı. amma "summer with monika"nın bütün dünyada gətirdiyi şöhrət sayəsində daha aliment üçün yeni reklam filmləri çəkmək məcburiyyətində qalmayacaqdı. çünki hər kəsin gözü isveçdəki gənc rejissor Bergmanın üzərində idi. belə ki iki il sonra çəkdiyi "Smiles of a Summer Night" filmi kann film festivalından mükafatla dönəcəkdi. ən əsası "Cahiers du Cinéma " komandası tərəfindən xüsusi maraq görən bergman filmləri, kino tarixinin ən böyük hadisələrindən- fransız " yeni dalğasına da əl vermiş oldu.
axımın qabaqcıllarından olan François Truffaut çəkdiyi ilk filmi "400 blows"da monikadan təsirləndiyi ərgən ruhunu filmin mövzusu olaraq təyin etdi. bununla kifayətlənməyib filmin içində monikanın çiyinləri
açıq bir fotonun istifadə edilməsiylə bergmanın filminə açıq-açıq təşəkkür edirdi. beləliklə bergman monikanı sıradan gənçlik filmi xarakteri olmaqdan çıxarıb kinoda qiyamın simvolu halına gətirdi. çiyinləri açıq və dimdik.