8. bezi filmler var ki klassikler arasına girmeyi bacarsa ve verdiyi mesaj da kifayet qeder felsefi/gerekli olsa da rahatsızedici bir dad buraxır..clockwork orange bunlardan biridir..eylenmek, boş vaxtınızı keyifli keçirmek üçün seçirsizse heç el atmayın, ayrıca biriyle beraber izlemek de meslehet deyil..sunset blvddan aldığım izlenimi buraxdı, baxmayaraq ki olduqca ferqli filmlerdi..
film roman esasında çekilmişdir ve deyilene göre kubrick az olmayacaq qeder deyişiklikler edib ssenaride..orijinal eser her bölümde 7 chapter olmaqla 3 bölümden ibaretdir, lakin amerikadakı neşrlerde yayınevi bilincli olaraq yazarın da qarşı gelmesine baxmayaraq son chapteri qoymayıb kitabın içine, kubrick de filmi bu basqıya göre çekib, elave deyişiklikler de edib elbette ki..
filmin mövzusu şiddet (tecavüz de bir cinsel şiddetdir) ve dövletin onu kontrol altında tutma isteyinden behs edir..en başda verilen qan qırmızısı ekranla görürük bunu, davamında ise göndermeler deyil, maddi delillerle..
filmin ilk yarım saatı darıxdırıcı gelmişdi, hetta nadir kinolardan idi ki davam etmek istememişdim..sırf kubrick xetrine davam etmişdim, yanılmamışdım..evveller düşünmediyim bir mövzu-şiddetin hem de bir refleks, özünümüdafie ola bileceyini düşündürtdü bu film..cidden insanın elinde güc/şiddet göstermek qabiliyyeti olmasa ne qeder zavallı veziyyete düşer..keçmişi kinodakı alex kimi olmasa da ve hetta dünyada heç kim şiddet göstermese de..güc en azından tebietde heyatımızı davam etdirmek üçün gereklidir..
alexin hepsxanaya düşmesinin ardından onun dilinden bele bir cümle seslenir sehv etmiremse-hind filmine benzeyen qisim bundan sonra başlayır (ümid edirem uydurmuram ve ya en yaxşı halda başqa bir kinoyla qarişdirmıram -* ) eger yanılmıramsa doğurdan da ssenarinin bir qismi hind kinolarını xatırlatdı..en barizi alex kime pislik elemişdise tesadüfen sırayla onların ellerine düşür ve hamı intiqamını alır bir bir..tipik ne ekersen onu da biçersen sehneleri -* bu qisimler rahatsız etdi biraz, mütleq bu insanları eline düşmeye ehtiyac yox idi, küçeler merhemetsiz insanlarla doludu..
rahatsız eden başqa bir şey qadınların parikleri idi..ümumiyyetle stanley kinolarının vizuallığı xitab etmir mene..kubrick modern eşyaları, simvolları filme daxil etmeyi sevir, mense bundan heç zövq almıram..
4. film üçün ssenariləşdirilən romanın müəllifi anthony burgess-ə 1950-ci illərin sonlarında, hələ yazıçı deyilkən, beynində əməliyyat edilməsi qeyri-mümkün bir şiş ilə diaqnoz qoyulur və həkimlər ona yaşamaq üçün bir ildən az vaxtı qaldığını söyləyir. bundan sonra o 'full-time' yazıçı olaraq fəaliyyət göstərməyə başlayır və həkimləri də səhv çıxardaraq, ölənə qədər hər il ən az bir kitab və yüzlərlə də kitab tənqidləri yazaraq həyatına davam edir.
a clockwork orange, müəllifin özünün dediyinə görə pul qazanmaq üçün bir-iki həftə ərzində yazılmış bir romandır. 1962-ci ildə nəşr edilən və tezliklə ingiltərədə müharibə sonrası yazılmışlar arasında ən məşhurlarından birinə çevrilən roman, deyilənə görə müharibə zamanı müəllifin həyat yoldaşının təcavüzə uğradığı bir hadisədən yola çıxır. roman, time jurnalı tərəfindən son 80 ildə ingilis dilində yazılmış ən yaxşı romanlardan biri adlandırılır.
filmdə və romanda, yazıçıdan savayı həm də dilçi olan burgess-in yaratdığı "nadsat" jarqonundan istifadə olunur (məsələn slovo, tolchock, droog, viddy və s. ). romanda müəllifin yaratdığı yeniyetmə obrazların danışdıqları bu jarqon dili, shakespeare (şekspir) ingiliscəsi və rus dili kimi dillərin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. nadsat sözü, yani надцать, rus dilində yeniyetmə yaşlarının sonuna əlavə edilən şəkilçidən gəlir (məsələn pyatnadsat və ya пятнадцать).
film 1971-də çıxır. maraqlı bir fakt olaraq onu da qeyd etmək lazımdır ki, rejissor stanley kubrick, birçox şiddətli səhnələri olan filminin bəzi tamaşaçılara bağışladığı mənfi təsirindən o qədər narahat olur ki, filmi sonradan kinoteatrlardan çıxartdırır
20.anthony burgessin 1961 ci il tarixli romanı. kitabın əsasında stanley kubrickin eyniadlı filmi çəkilmişdir(1971).film bir dahinin filmi olduğuna görə əla filmdir amma kitab filmdən qat qat yaxşıdır. kitabda bəzi dirty elementlər olduğuna görə onları filmə keçirmək təbii ki qadağan idi. ümumiyyətlə tövsiyyəm azərbaycanca oxumayın. bilirsinizsə ingiliscə bilmirsinizsə türkçə oxuyun( iş bankası yayınları çox gözəl tərcümə edib başqasını tövsiyyə etmirəm) kitab 170 səhifəlikdir. 3 hissədən ibarətdir. kitabın yazılış dili çox axıcı və "loru" idi. kitab barədə spoiler verməyəcəm. sonda isə kitabı oxumadan filminə baxmayın yoldaşlar
17. adındakı clockwork- mexanizm, orange (orang-indoneziya dilində) adam mənasını verən film. yəni sanıldığı kimi mexanik portağal deyil, mexanik adam mənasını verdiyinə dair iddialar bilirəm.
1. anthony burgess romanı(1962), stanley kubrick filmi(1971).film roman əsasında çəkilsə də, kubrick ssenaridə bəzi dəyişikliklər etmişdi.hadisələr gələcək ingiltərədə, antiutopik bir cəmiyyətdə baş verir.film şiddət, onun dövlət tərəfindən tənzimlənilməsi yolları, dövlətin fərd üzərində təsiri kimi məsələlərə toxunur.əsas qəhrəman alexi malcolm mcdowell canlandırır.izlənilməli filmlərdən biridir,zənnimcə.xüsusilə müalicə prosesində beethovenın 9. simfoniyası çalarkən alexin verdiyi reaksiya sevdiyim səhnələrdən biridir.
19. Filmdə nadsat dilindən bəzi sözlər istifadə olunur. Sözlərin bəziləri ruscadı. Məsələn:
malchick - oğlan
malenky - balaca
droog - dost
chelloveck - insan
bitva - dava
devotchka - qız
Bog - allah
bezoomny - mad, crazy və s
3. filmdə insanın dövlət tərəfindən öz iradəsi olmadan bir insanın "yaxşı insana",cəmiyyətin əxlaq qanunlarına,özündən asılı olmayaraq həmişə yaxşını seçən,həmişə doğrunu edən,öz iradəsiylə deyildə başqalarının qanunlarıyla hərəkət etmək məcburiyyətində qalan bir insandan danışır.pisliyin və yaxşılığın kimi seçimlərin insanın əlindən alınmasından,qısaca azadlıqdan kənarlaşdırılmasından söhbət gedir.ortaya da belə bir sual çıxır ki,öz iradənlə seçib,etmədiyin əxlaqi cəhətdən doğru bir hərəkət nə qədər doğru olur?
5. çılğın olmağın, cəmiyyətlə məzələnəməyin, oğurluğun, hətda qatilliyin, "dövlət" strukturları tərəfindən dəyişdirilməyə çalışılması göstərilir. insan özü kimi olmalıdırmı, yoxsa cəmiyyətə "tərbiyyələndirilmiş" fərd olaraq qazandırılmalıdırmı sualını verən stanley kubrick dövlətə ən yaxşı cavabı final səhnəsində verir.
7.beethoven dinlәyәn bir gәncin freudun iki әsas motiv olaraq bәhs etdiyi cinsәllik vә saldırqanlıq әtrafındakı hekayәsi. alexin gözlәrinin zorla açıq tutularaq nazi işgәncәlәrinin izlәtdirildiyi hissәsi dә tәsirlidir, gözәldir.
10. film haqqında çox söz demək olar. filmdə toxunulan siyasi mövzuların ətraflı araşdırmasına həsr olunan belə bir sənədli film var ki, filmi izləyənlənlərə tövsiyə edirəm.
14. antony burgess-in əjdəha romanı. adam oxuduqca hissdən hissə girir.
--spoilerımsı--
deməli, kitabı birinci dəfə oxuyanda cəmi bir neçə səhifə, o da alex və bandasının yazıçının evinə girməyi və onları döyərək həyat yoldaşına 4-ünün də təcavüz etdiyi yerə kimi oxumuşdum. artıq nətər bir ruh halındaydımsa, elə o yerdə ürəkdən bir söyüş söyüb kitabı bağlıyıb tullamışdım qırağa. 1 həftə heç əl də vurmadım ona. sonra dedim, görən "bu xıyarların axırı nə olacaq?", başladım qaldığım yerdən. nifrətlə oxuyurdum səhifələri. alexin və dostlarının vəhşiliklərini oxuduqca daha da nifrət etdim onlara. daha sonra "belə bir mənfi obrazı həm baş qəhrəman edib, həm də hekayəçi etmək böyük cəsarət işidir" deyə fikirləşdim. romandan əvvəllər bir az xəbərim varıydı. lakin oxuduqca hələ də mövzuya gəlib çıxmaq olmur. elə ancaq alexin vəhşilikləriydi.
hekayə alexin tutulması ilə fərqli bir hal aldı. bura kimi kitabın yarısından çoxu bitmişdi. sonra falan-filan yenə bir şeylər oldu. bu özünü bir xəstəxanada tapdı. ona edilən işkəncələr nəticəsində nəinki bir adama əl qaldıranda, hətta bunu fikirləşəndə və klassikləri dinləyəndə belə ağlamağı gəlirdi. alınan vəziyyət dövlət üçün ideal, cəmiyyət üçün yararsız idi.
çünki sistemdə bir yanlışlıq var idi (bütün sistemlərdə olduğu kimi). yalnız həbsxanaya girənlərə bu sistemin tətbiq edilməsi, çöldə yaşayan və onlar kimi "vəhşi" insanlar üçün əlavə əyləncə mənbəyi və şans yaradırdı. əgər sistem bir şəkildə bütün ölkəyə tətbiq olunsaydı, məncə, işə yarıyardı.
kitabın son hissələrinin nədənsə tez keçişdirildiyini düşünürəm. o boyda əziyyətlə "yaxşılaşdırılmış" alex özünü binadan atır, daha sonra xəstəxanada ayıldığında ağzına gələni deməyə başlayır. burda əlavə bir neçə şey etmək olardı. amma yazıçısı daha yaxşı bilər. belə olmasını məsləhət görüb yəqin.
və sonda insanın ağlında qalan sual. insanların daha yaxşı bir cəmiyyət üçün "yaxşılaşdırılması", onların seçim haqqının əllərindən alınması düzgündürmü?
--spoilerımsı--
)