1937 7 iyul tarixində aqressiv yönələnmiş yaponiyanın hakim qüvvələri müharibəyə təkan vermək məqsədilə çin və yaponiya arasında atışmalara başladırlar.
1938
15 iyul-10 avqust xasan gölü ərazisində sovet-yapon silahlı qarşıdurması yarandı.
1939
23 avqust — moskvada almaniya və ssri arasında bir-birinə hücum etməmək haqqında saziş imzalandı.
1 sentyabr — almaniya və ssri polşanı öz aralarında bölüşdürməyə başlayırlar. almaniya polşanın bölüşdürülməsi istiqamətində ilk addımı ataraq 1 sentyabrda polşaya qoşun yeritdi. ssri isə öz növbəsində bu istiqamətdə 2-ci addımı 16 sentyabrda atdı (ssri 2 həftəlik ləngiməklə polşanın müttəfiqlərinin almaniyanın mütəfiqi kimi ssri-yə də müharibə elan etmələrinin qarşısını məharətlə almış oldu).
3 sentyabr — əvvəl ingiltərə, sonra fransa, həmçinin, avstraliya və yeni zellandiya almaniyaya müharibə elan etdilər. sonrakı bir-neçə gün ərzində almaniyaya müharibə elan edən dövlətlərin sırasına kanada, nyufaundlend, cənubi afrika ittifaqı və nepal da qatıldı. bununla da ikinci dünya müharibəsi başlamış oldu.
5 sentyabr — abş və yaponiya avropa müharibəsində öz neytrallığını elan etdilər.
17 sentyabr — sovet qoşunları polşaya daxil oldu. həmin gün axşam polşanın qanuni rəhbərliyi rumıniyaya qaçır
28 sentyabr — almanlar varşava şəhərini ələ keçirirlər. həmin gün moskvada almaniya və ssri arasında yeni sərhədlər müəyyənlədirilir, keçmiş polşa ərazisi 2 tərəf arasında bölüşdürülür.
6 oktyabr — polşa ordusunun müqavimət göstərən axırıncı hissələri təslim olur. bundan sonra hitler almaniyası polşanın qərb hissəsini almalanlaşdırmağa başlayır, buradakı polyaklar və yəhudilər polşanın mərkəzinə deportasiya edilir. polşanın ssri-nin payına düşən hissəsində isə sovetləşmə, kollektivləşmə tətbiq edilir.
8 noyabr — münhendə uğursuz sui-qəsd.
30 noyabr — ssri finlandiyaya müharibə elan edir. qış müharibəsi adını alan bu müharibə 1940-cı ilin mart ayına kimi davam edir. müharibə nəticəsində ruslar çox böyük itkilər versələr də, finlandiyaya məxsus ərazilərin 10%-ni işğal edirlər.
1940
15 mart sovet-fin müharibəsi sona yetir. moskvada bağlanmış sülh müqaviləsinə görə finlandiyanın bir hissəsi ssri-yə verilir.
9 aprel alman qoşunları elan etmədən danimarka və norveçə soxuldular.
10 aprel sovet qoşunları tərəfindən baltikyanı respublikalarının tutuldu.
22 iyun fransanın kapitulyasiyasına dair akt imzalandı.
13 avqust alman aviasiyası böyük britaniyanı bombardman etməyə başladı.
23 sentyabr italiya şərqi afrikaya yürüş etdi.
27 sentyabr almaniya, yaponiya və italiya arasında üçlük hərbi sazişi bağlanır.
2 noyabr abş prezidenti franklin ruzvelt bütün ölkələrə aqressorlarla mübarizədə kömək təklif elədi.
20 noyabr macarıstan "üçlüyə" daxil olur.
1941
1 mart almaniyanı dəstəkləyən bolqarıstan da "üçlüyə" daxil olur.
6 aprel alman hərbi qüvvələri yuqoslaviya və yunanıstana soxulur.
9 aprel britaniya aviasiyası berlini bombardman edir.
1 iyun ingiltərə ordusu bağdada soxulur və livan və suriyaya hücum edir.
16 iyun abş hakimiyyəti öz ərazisində yerləşən bütün almaniya səfirliklərinin bağlanmasını tələb edir.
22 iyun almaniya ssri-yə qarşı elan edilməmiş müharibəyə başlayır. burada onun müttəfiqləri rumıniya, macarıstan, slovakiya, italiya və finlandiyadır.
12 iyul almaniyaya qarşı sovet-ingilis birliyinə dair saziş imzalanmışdır.
11 sentyabr amerika dəniz hərbi qüvvələri abş su sərhədlərinə daxil olduqları halda almaniya gəmilərinə hücum etmək əmrini alır.
30 sentyabr almanlar moskvaya hücuma başladılar.
5 dekabr sovet qoşunları moskva ətrafındakı alman qoşunlarına əks-hücum edərək, onları 250 kilometrədəkdək uzaqlaşdırmağa müvəffəq oldular. böyük britaniya finlandiya, macarıstan və rumıniyaya qarşı müharibə elan etdi.
7 dekabr yaponlar amerikanın havay adalarında yerləşən prel harbor hərbi dəniz limanına hücum edərək, elan edilməmiş müharibəyə başladılar.
11 dekabr çin almaniya və italiyaya müharibə elan etdi.
20 dekabr hitler vətəndaşlarına müraciət edərək, könüllü olaraq, şərq cəbhəsindəki qoşunlar üçün isti geyim təmin etməyi xahiş etdi.
1942
1 yanvar vaşinqtonda 26 ölkə "üçlüy"ə daxil olan ölkələrlə heç bir sahədə əməkdaşlıq etməmək haqqında saziş imzalandı.
20 yanvar berlində "vanzey konfransı". yüksək rütbəli faşist məmurları "yəhudi problemini kökündən həll etməy"ə dair müzakirələr apardılar.
18 aprel abş hava qüvvələri tokionu havadan bombaladı.
24 aprel alman hava qüvvələri ingilis tarixi və mədəni obyektlərini hətta həmin obyektlərin hərbi məqsədi olmasa da bombalanması əmrini aldı.
13 sentyabr stalinqrad uğrunda döyüşlər başlandı.
2 dekabr çikaqoda yer üzündə ilk nüvə reaktoru fəaliyyətə başladı. bu reaktorun yaradıcılarından biri də italiyadan emiqrasiya etmiş fizik enriko fermi idi.
1943
kasablankada ruzvelt və uinston çörçilin iştirakıyla konfrans açıldı. amerika və ingiltərə birgə strateji fəaliyyət haqqında və şimali afrikada 2 iri miqyaslı operasiya haqqında razılığa gəldilər.
31 yanvar- 2 fevral stalinqrad döyüşü sona yetir.
19 aprel varşavada 56 min yəhudi qətlə yetirilirdi
13 mart şimali afrikada bütün alman-italyan qoşunları ingilislər tərəfindən hərtərəfli mühasirəyə alınaraq təslim edildi.
5 iyul-23 avqust kurskda vuruşmalar. bu vuruşmalar sovet-alman qoşunlarının cəbhədəki vəziyyətini dəyişməsi yolunda həlledici oldu.
10 iyun sovet qoşunları sisiliyadadır. italiya krali viktor emmanuel mussolinin düşmənləri arasında əlaqə axtarır.
24 iyul ingilis aviasiyası hamburqu fosforlu bombalarla bombardman edir. nəticə şəhərin yarısı darmadağın edilmiş, 30 min adamın həyatına son qoyulmuşdur.
25 iyul benito mussolinin yaxalanması və tutulması. italiya kralı viktor emmanuel ölkədə yeni hakimiyyətin formalaşması uğrunda əhəmiyyətli addımlar atır. 28 iyulda italiyanın faşist diktaturasından azad olunması elan olunur.
13 oktyabr italiya almaniyaya müharibə elan etdi.
28 noyabr ilk dəfə stalin, ruzvelt və çerçilin birgə iştirak etdiyi tehran konfransı başlayır.
26 dekabr ruzvelt və çerçilin iştrak etdiyi qahirə konfransı. müttəfiqlərin türkiyəni almaniyaya müharibə elan etməsi barədə uğursuz təklifləri.
1944
6 iyun abş, kanada və böyük britaniya qoşunları normandiyaya daxil olur; ikinci cəbhə açılır.
20 iyul hitlerə qarşı təşkil olunmuş uğursuz sui-qəsd.
1 avqust varşavada general tadeuş borkaevskinin başçılığı altında faşist almaniyasına qarşı üsyan başlayır. hitler varşavanın yerlə bir edilməsi haqqında əmr verir. üsyançıların ssri və böyük britaniya tərəfindən dəstək haqqındakı ümidləri boşa çıxdı. üsyanda 200 min polyak vəfat edir. 2 oktyabrda üsyan yatırıldı.
25 avqust rumıniya almaniyaya müharibə elan edir.
19 sentyabr ssri və finlandiya arasında müvəqqəti sülh sazişi imzalandı.
21 oktyabr amerika qoşunları ilk dəfə olaraq, iri alman şəhərlərindən biri olan axeni aldılar.
31 dekabr macarıstandakı yeni hökumət almaniyaya müharibə elan etdi.
1945
27 yanvar qızıl ordu osventsim konslagerini azad edir. bu zaman orda 7 min əsir vardı. osventsim fən böyük lagerlərdən biri olub faşist vəhşiliyinin simvolu idi. bu lagerdə əsirlikdə olanların sayı bir milyon üç yüz milyondan çox idi. onlardan doqquz yüz mini qaz kameralarında boğulmuş və güllələnmişdir. iki yüz mini isə aclıq və xəstəlikdən, vəhşi qaydalardan və müxtəlif ağlasığmaz tibbi ekspertlərdən vəfat etmişdir.
4 fevral stalin, çerçil, ruzveltin iştirakı ilə yalta konfransının açılışı. müttəfiqlər yaponiyaya qarşı mübarizədə birlikdə olmaq haqqında razılığa gəldilər.
13-14 fevral drezdenə hava hücumları edilir. həlak olanların dəqiq sayı olmasa da, 60-245 min arasında olduğu təxmin edilir.
2 mart amerika qoşunları reynə gəlirlər.
10 mart tokyo amerika tərəfindən bombardman edilir. 80 min nəfər həlak olmuşdur.
12 aprel franklin ruzvelt vəfat edir. prezidenti harri trumen əvəz edir.
16 aprel sovet qoşunları berlin üzərinə yürüş edir. 25 aprel tarixində şəhər tamamilə mühasirəyə alınır.
25 aprel amerikan və sovet qoşunları torqau şəhərində, elba yaxınlığında görüşürlər.
28 aprel benito mussoliini partizanlar tərəfindən güllələnir.
30 aprel adolf hitler intihar edir.
8 may berlin yaxınlığında, karlsxortda imzalanan aktda alman qoşunlarının zərərsizləşdirilməsi və fəaliyyətinin dayandırılması şərti etiraza baxılmadan irəli sürülmüşdür.
9 may ssri berlinə daxil olur və ikinci dünya müharibəsinin qələbə ilə başa çatması.faşizmin süqut etməsi.
16 iyul abş-da nyu- meksiko səhrasında dünyada ilk dəfə nüvə silahı təcrübə olunmuşdur.
17 iyul stalin, trumen, çerçilin iştirakı ilə keçirilən potsdam konfransında almaniyanın gələcək taleyi müzakirə olunur.
6 avqust abş xirosimaya atom bombası atır. 100 mindən çox adam vəfat edir.
9 avqust 1945 naqasaki üstündə atom göbələyi
8 avqust ssri yaponiyaya müharibə elan edir.
9 avqust abş naqasakiyə atom bombası atır. 36 mindən çox adamın həyatına son qoylur.
14 avqust yaponiya imperatoru xiroxito kapitulyasiyanı qəbul etdiyini elan edir.
2 sentyabr tokioda amerika gəmisi "missuri"nin göyərtəsində yaponiya nümayəndələri qoşunlarını şərtsiz geri çəkmək haqqında akt imzaladılar.
14 noyabr başlıca alman hərbi müqəssirlərin mühakimə olunması ilə əlaqədar nyunberq prosesinin başlanması.
15. Araşdırmağı ən çox sevdiyim tarixi hadisə.
Stalin Hitlerdən daha çox insan ölümünə səbəb olsa da xüsusilə məğlub tərəf olduğu üçün Hitleri vəhşilik simvolu edən müharibə.
Bu müharibə 2 simanı ağla gətirir. Və winston Churchill xatirələrində bu liderlər haqqında belə deyir. "iki vəhşi toqquşmuşdu. Biz birini seçməliydik. O da nisbətən maraqlarımıza yaxın düşən Stalin oldu."
Stalinin öz oğlunu itirdiyi müharibə. Deyilənə görə ona bir neçə alman zabiti əvəzinə oğlunu əsirlikdən geri vermə təklifi ediblər. Stalin isə bunu qəti surətdə rədd edib. Stalinin oğlunun əsir düşməsi almanlara propaqanda fürsəti vermişdi. Onlar ssri əsgərləri üçün belə bir yazı yazmışdılar: "Stalinin oğlu belə təslim oldu. Sən nə üçün vuruşursan?" Stalin jr. Əsirlikdən qaçmaq istəyərkən elektrik naqillərinə ilişib həlak olur. Sovet mətbuatı isə qəhrəmanca ölümdən bəhs etdi.
Fikrimcə Hitler ordunu 2 dəfə 3 hissəyə ayırıb fərqli hissələrə göndərməklə böyük səhv edib. Bəzi tarixçilər də eyni fikirdədir. Hitler həddindən artıq emosional şəkildə davranıb addımlarında. Stalin isə çox soyuqqanlı və təmkinli olmuşdur. Düşünün düşmən ordusu şəhərinizin bir neçə kilometrliyindədir, sizə öz himayənizdəki insanlar dəfələrlə artıq başqa şəhərə keçmək, gizli yollarla getmək vaxtının gəldiyini deyir, lakin siz öz köşkünüzü tərk etmir, meydanda qalib tərəfə yaraşacaq bir parad keçirirsiniz. Soyuqqanlı bir şəkildə, hətta gülümsəyən gözlərinizi millətinizə yönəldərək hər şey yaxşı olacaq deyirsiniz. "Şəhər və kəndlərimizi tərk etməli olsaq almanların işinə yarayacaq tək kibrit çöpü belə buraxmadan yandırmalıyıq." Napoleonun da işğal etməsinin qarşısı eyni yolla alınmışdı. Stalinin bu soyuqqanlı cəsarəti xalqda da ruh yüksəkliyi yaratdı. Hər iki tərəfin cəsarəti və qərarlılığı təqdirə layiqdir. Heç olmasa ikisinin də idealogiyalarına qarşı səmimiyyətləri dilə gətirilməlidir. Vəhşilik, qaniçənlik, diktatura, faşizm və s.nin yıxıb sürülməsi isə öz yerində.
Deyir 100 eşitməkdən, oxumaqdansa 1gör.
2-ci DM bağlı izlədiyim ən möhtəşəm sənədli filmi təqdim edirəm. Mütləq izləyin. Hamısı gerçək kadrlardır. 6 seriyadır.
18. yazacaqlarım sadəcə ikinci dünya müharibəsindən sonra yaşananlarla bağlıdır. müharibədən sonra avropa və ondan sonrakı iqtisadi tutumları qısa icmal olaraq hissələr şəklində qeyd edəcəm.
bildiyiniz kimi 1945'ci ildə sonlanan müharibə sadəcə bu ildə bitmədi və böyük dağıntılar qoydu. 130 illik dönəmdə fransa və almaniya artıq dördüncü dəfə idi ki, belə şiddətli müharibəyə daxil olurdu. bəs günahkarlar kimlər idi ?
1. almaniya - ilk günahkar kimi təbii olaraq almaniya göstərilirdi. buna görə 1944'cü ildə morgenthau planı ortaya atıldı və bu plan ilə almaniya kənd təsərrüfatı ölkəsinə çevrilməli idi. beləliklə almaniyanın iqtisadi gücünü azaltmağı düşünürdülər.
2. kapitalizm - marxism və leninism kapitalizm'i günahlandırır və müharibənin başlanğıcı kimi göstərirdilər. burdan çıxış yolu kimi isə kommunizm'i ön görürdülər.
3. milliyətçilik (nationalism) - istər ilk müharibə (1914-18) istərsə də ikinci müharibənin (1939-1945) əsas göstəricisi kimi göstərilirdi və çıxış yolu kimi inteqrasiya olunmanı ön görürdülər.
təbii olaraq avropanın taleyini kənar qüvvələr bəlli etdi və amerika ilə rusiya həm hərbi həmdə maddi dəstəklərinə keçməyə başladılar. ilkin olaraq amerika birləşmiş krallıq ilə bizonia birliyini 1947'ci ildə yaratdı. fransa mprgenthau planın həyata keçirilməsinin tərəfdarı olsa da daha sonra bu birliyə 1948'ci ildə daxil oldu. ən son isə konrad adenauer başçılığı altında almaniya bu konstitusiyanı qəbul edərək 1948'ci ildə qoşuldu. sovet işğalçı qüvvələri tərəfindən bütün mərkəzi və şərqi avropa ələ keçirlmiş və qüvvələr almaniya ilə avstriya daxil olmuşdu. lakin ortada onları gözləyən böyük britaniya, amerika, fransız qüvvələri var idi. sovet ordusu 1948'ci il 24 iyun berlin blockade'dən istifadə edərək 1949'cu il may ayında fdr digər sözlə federal republic of germany qurulmasında köməklik edirlər.
bundan çəkinən digər qüvvələr artıq razılaşmalı olduqlarını düşünür və beləliklə 'iron courtain' (dəmir pərdə) qurulur. sovet qüvvələrinin agressiyasındna çəkinən qərb qüvvələr həll yollarını daha da darlaşdıraraq ikiyə endirir. bu dəmir pərdə şərqi avropa ilə qərbi avropa arasında həyata keçirilir və beləliklə qərbi avropa inteqrasiya yolunu seçərkən, şərqi və mərkəzi avropa komunizm yolu ilə dəvam edir. qərbi avropa'da idarəetmə yolu iki və daha çox partiyanı və sosial market'i dəstəklədiyi halda şərqi avropa'da tək partiyalı komunist rejimdə qurulur.
almaniya normal olaraq qərbi avropanın tərkibinə keçir və bir sözlə çəkilən bu yolda özünü dirçəlmək üçün canla başla çabalayır. digər tərəfdən italiya'da qərbi avropa inteqrasiyasına daxil olaraq bir növ burada faşist rejimin məhv olmasına köməklik edir. benelux ölkələr (belçika,niderland,luxembourg) isə regionda hər hansı bir franco-alman müharibəsinin şansının azaldığına görə sevinir. fransız və amerikan liderlər isə almaniyaya maddi yardım edərək almaniyanı hərbi rəqib kimi deyil iqtisadi ortaq kimi görmək istəyir. ingiltərə və amerika isə avropa'da komunizm rejiminin yayılmasından ehtiyatlanaraq avropa inteqrasiyasını genişləndirməyə çalışırlar.
4. hər 2 dünya müharibəsi israilin qurulması üçün idi. bu müharibələr 20 il aralıqlarla oldu, 1-ci dünya müharibəsindən sonra qura bilərdilər israili, amma israildə yaşayacaq əhali yoxidi. buna görə 2-ci dünya müharibəsində hitleri gətirdilər başa. hitler başladı yəhudiləri qırmağa, yəhudilər də özlərin rothschildin sevgi dolu əllərinə atdılar. rothschild onlar yerləşdirdi israilə və israil qurulmuş oldu 1948-də. israilin müstəqilliyin heç 1 saat keçməmiş amerika tanıdı.
19. ikinci hissəyə başlamadan əvvəl deyim ki, bir çox şeyi 'skip' edərək keçirəm, sadəcə qısa icmal verirəm. istəyənlər geniş axtarsınlar həmin bilgiləri və yaxud elə şəxsi məndəndə soruşa bilərlər. sadəcə iqtisadi yönləri məni maraqlandırır deyə tarixə çox girişmirəm.
ikinci hissə -
bundan sonra artıq ortaya marshall planı atılır ki, qərbi avropaya maddi dəstək verilsin. bu planın əsas məqsədi avropa'da genişlənən komunizm rejiminin qarşısını almaq və avropa'da inteqrasiyanı genişləndirmək idi. beləliklə plan ön sürüldüyü vaxtda yəni 1948'ci ildə oeec (organization for european economic cooperation) yaradıldı. marshall planını təklif edən amerikanın xarici işlər naziri george marshall vasitəsilə ilk etapda 6 milyard daha sonra isə 12 milyardlıq yardım edilir. beləliklə qərb qüvvələri yunanistan, italiya və fransada güclənməyi bacarır. bu plandan ən çox yararlanan ölkələr avstriya və belçikadır. türkiyə isə ikinci dünya müharibəsində zərər çəkən bir dövlət kimi olmasa da bu plandan öz xeyrinə pul götürməyi bacarır. bu plan vasitəsilə yaradılan oeec'ə 15 avropa birliyi ölkəsindən 13'ü daxil olur. finlandiya sovet təzyiqindən qorxaraq neytral qalmağı , ispaniya isə franco diktatorluğu hökm sürdüyündən daxil olmur.
bu dönəmlərdə mübahisəli zona kimi qalan trieste azad zona kimi tanınmağa başlayır. trieste avstriya dövlətinin tərkibində olsa da 1918'ci ildən ayrılmış və azad zona kimi qalmışdır. lakin 1954'cü ildə bu şəhər italiya'nın tərkibinə daxil edilir. 1948-1952 ci illəri əhatə edən marşal planı sayəsində qərbi avropaya xeyli maddi yardım olunur.
təbii olaraq marşal planına qarşı sovet'lərin də cavabı gecikmir və 1949'cu ildə council of mutual economic assistance cmea təsis edilir. cmea ssr, bolqarıstan, çexoslovakiya, macarıstan, polşa və ruminya arasında qurulur və əsas məqsədləri bu birliyə daxil olan ölkələrə iqtisadi yardımların verilməsi olur. lakin stalin'in tək məqsədi yuqosloviya iqtisadi embarqo qoymaq idi. marşal planından sonra çexslovakiya 1948'ci ildə sovet rusiyasının tərkibinə daxil edilir.
oeec'in əsas məqsədi avropa iqtisadi inteqrasiyasını daha da möhkəmləndirmək idi və qərb itirilən ölkələrdən çox əlindəki olan ölkələrin iqtisadi inteqrasiyasına diqqət edirdi. bu məqsədlə 1950'ci ildə avropa daxili ticarət baryerlərini azaltmaq və avropa daxili ödəniş sistemlərini inkişaf etdirmək üçün european payments union epu yaradılır. epu'nun məqsədi bəlli partnoyrlardan idxal və ixrac'ın azalması və nəticə etibarı ilə ölkələr arası ticari baryerlərin yumşalmasına çalışırdı. epu müharibədən sonra avropa iqtisadi inteqrasiyasının başlanğıcına təkamül verilən amil kimi düşünülə bilər. həmçinin epu ilə birlikdə avropa'dakı dollar qıtlığıda qismən azalmış oldu. bununla birlikdə artıq ölkələr bir-birilərinə birbaşa borclu deyildilər.
artıq oeec ilə birlikdə bir çox baryerlər aradan qaldırılmış və ticari liberallaşma başlamışdı. avropa ölkələri arasında ticarətin liberallaşması bu ölkələrin əl-ələ verməsi ilə daha da çox inkişaf etməkdə idi. avropa daxili idxal və ixraclar hasilatdan daha tez bir zamanda genişlənmişdi.
növbəti hissədə : qısa olaraq federalism, almaniyanın iqtisadi inteqrasiya ilə güclənməsini, schuman plan (şuman planı), ecsc, altı nəhəng dövlətin doğumu , roma müqaviləsi və efta'nın yaradılması haqqında yazacam. bu gecəlik bu qədər. yazdığım hissələr hələlik 1950'ci illəri əhatə edir. müharibədən-1950'ci illərə qədər hər hansı bir iqtisadi sualınız olsa şəxsi soruşa bilərsiz. tarixi hissələri isə özünüz axtarıb tapa bilərsiz.
13. ən çox araşdırdığım movzulardandır.həmişə 2-ci dünya müharibəsi ilə bağlı filmlər,kitablar ləzzət verib.deməli bu almaniya ilə ingiltərə aralarında saziş imzalayırlar ki hər hansı bir ölkələrarası problem olsa bunu sülh yolu ilə adam balası kimi həll eliyək.1939-cu ilde almaniya sərhədləri pozaraq polşaya hücum edir. çoxlu əsgər, tank, təyyarə zad göndərsə də heç kimi öldürmür. polşa ilə birliyi olan ingiltərə,fransa, avstraliya polşadan çıxmayacağı təqdirdə kömək məqsədi ilə almaniyaya müharibə elan edəcəyini deyir. sonra almaniyaya qarşı kanada, car, nepal da qoşulur demək istəyirəm amma demirəm,tırkaya gedirlər desəm daha doğru çıxır çünki.rusiya və almaniya aralarında müharibənin olmayacağı ilə bağlı sazişi var və bir neçə gün sonra polşanı öz aralarında bölüşdürürlər.
yalnız iki ildən sonra 1941-ci ildə almaniya sssr-ə hücum edir. almaniyaniyadan yanıqlı olan ingiltərə də sssr ile saziş imzalayır. abş-da bir tərəfdən almaniyanı tavana otuzdurur. almaniyaya ən böyük dəstək italiyadan gəlir. çin də içib, bizdə qırılıb qalıb blət deyərək, almaniya ve italiyaya müharibə elan edir
21. 1. və 2. dünya müharibəsi bir-biriylə sıx əlaqəli olduğuna görə 1ci dünya müharibəsindən də məlumat verilmişdir.
Adolf Hitler 1933cü ildə hakimiyyətə keçdikdən sonra SS partiyasını qurur. Lakin reichsa hələdə SA partiyası mövcud idi.
Buna görədə Uzun Bıçağlar gecəsi adlı yığıncaq təşkil etdi və bütün SA üzvlərini öldürdü. 65 nəfərə yaxın əsas insanları. Ardından 1934cü ildə *antisemitiz*mi için təbliğ etməyə başladı.
1934cü il Kristallnacht adlı əməliyyatla bütün yəhudi sinqaqoqları yandırıldı, yəhudilər hazırlanan ölüm düşərgələri *Auscwitz*, *Chelmenko*, *Sobibor* və digər düşərgələrə göndəririlirdilər.
Alman xalqı 1ci dünya müharibəsindən ən zərər almış ölkə oldu . Məğlubiyyət almanları digər dövlətlərə qarşı daha da hirsləndirmişdi. Adolf Hitlerində *Mein Kampf* kitabı almanların hirsini daha da alovlandırmışdı.
Adolf Hitlerin başcılığı altında *Dritten* Reich qurulmuşdu, o reicha Tausendjahriges reich adlandırmışdı və şüarları Ein Volk, Ein Reich, Ein Führer ( bir xalq, bir imperiya, bir lider) idi.
Gözəl danışıq qabiliyyətiylə alman xalqını tamamilə hökmü altına almışdı. Həqiqətən də danışığındakı kimi 5 il içərisində ölkə elə yüksəldi ki, heç bir avropa ölkəsi onun qarşısında dura bilmədi.
Ölkədə artıq *yəhudi*, *qaraçı* lar, *gay* lər, əlil insanlar toplanıb düşərgələrə göndərilirdi.
Lakin Hitlerin planları daha böyük idi. 1ci dünya müharibəsinin şərtlərindən biri də o idi ki, Almaniya hərbi sahədə çox silah hazırlaya bilməz. Adolf Hitler alman silahlanma naziri *Alber Speer* ə müxtəlif silahların hazırlanması barədə göstəriş verir.
Hitler bir danışığnda deyir " *Atatürk* ün ölümündən sora türklər axmaq birinin hakimiyyitəndədir. ingiltərəylə, italiya arasında ara qızışır, tam vaxtıdır!". Və 1939cu ilin sentyabrın 1i Almaniya Polşaya hücum edir. Bu müharibənin adı *bzura* dır. Polşa 3 günə işğal olunur,
1939-cu ildən 41-ci ilə qədər olam müharibəyə anlaşılmayan deyilir. Buna səbəb odur ki, alman ordusu işğalları davam etdirərkən avropa dövlətləri hücuma keçmir. Almaniya SSRi ilə də toxunulmazlıq sazişi imzalamışdı,lakin Hitler bu sazişə uymurdu.
Stalin almanların hücuma keçəcəyini bilir, ona görə ordunu hazırladır. Avropanında əsas məqsədi bu idi elə, almanların əliylə Sovetləri məğlub etmək. Lakin Hitler italiya ilə ittifaqda idi. Bu sayədə ispaniya və Fransaya da hücum əmri verir. Bir tərəfdən də *Erwin Rommel* in başçılığı altında Afrikaya hücum təşkil edilir.
1941ci ildə *Yaponiya* və *Amerika* Almaniya tərəfindən bombalanır və beləcə müharibəyə qatılır. Artıq dünyada tamamilə müharibə gedirdi.
Almaniyanın sovetlərə əsas hücum məqsədi Bakı neftini ələ keçirmək idi.
(bax: Blitzkrieg əməliyyatı)
Bu hissədə *Ukrayna*, *Ruminiya* ardı ardınca işğal olunur, lakin Sovetlər Ruminiyadakı neft mənbələri ələ keçirilməsin deyə oranı çoxdan alova qərq etmişdi belə. (1941də *Leningrad* ın mühasirəsi də uzun çəkir, hətta bütün ərzaq, heyvanlar yeyildiyindən adam yemə halları da müşahidə olunur).
Benzinin, neftin azlığı müharibəyə təsir etsədə,,lakin SS birliyi sovetləri işğal edə-edə irəliləyirdi.
italiyada çevriliş olur *Mussolin* i tutulur, lakin sonradan Hitler onu azad etdirir. *ispaniya* da *Guernica* şəhərinin tamamilə dağıdılması Fransanın işğalı. (Fransa işğal olunsada fransızlar *Eiffel* lift kəndirini kəsdiyinə görə Hitler heçvaxt çıxa bilmiyib ,belədə insanlar arasında deyilir" Hitler Fransanı işğal etdi ama Eyfel qülləsini yox").
Lakin işlər heç də yaxşı getmirdi ,Hitlerə ard- arda olunan suiqəsdlər, generalların planları, əsasda Hitleri sarsan *Erwin Romel* in ingilislərlə danışığından xəbər tutuması və Hitlerin onu edam etdirsi olub.
Tükənən gücün sonunda *Stalingrad* da alman birliyi geri çəkilməyə məcbur olur.
Əlavə:Amma yəhudi qırğınına davam edilirdi. Bu işlə rəhbərləri olan həkim *Sonntag* olan *SSgruppen* məşğul olurdu.
Müharibə ərəfərində Türkiyə və Skandinav ölkələri bitərəf olduğunu bildirmişdi. Lakin türklərdə bir sıra nazi partiyası təşkil edilmişdi və hökümətdən Almaniya tərəfindən vuruşmağı tələb edirdilər. Yenədə Türkiyə müharibədə tam yer almamışdır. Qonşusu *yunanıstan* isə, tamamilə işğal olunmuşdu.
Skandinav ölkələrindən *Norveç* Hitlerin qəzəbinə tuş gəlmişdi. *Finlandiya* da sovetlərə qarşı qüvvətlə vuruşurdu. Hətta *Ağ Ölüm* ləqəbli sniperçi onlara məxsusdur və ən çox düşman öldürən adını almışdır.
Müharibədə Almaniya artıq məğlubiyyətlərlə üzləşirdi. Stalingraddan geri qaytarılan alman ordusu sürətlə məğlub olurdu. ingiltərə, Amerika, sovet və Fransada alman ordusu məğlub edilir və ərazilər əldən çıxırdı.
Almanların müqavimət gücləri son həddə idi . *Arden* hərəkatı buna nümunədir. Arden meşəsində amerikan ordusuna qarşı güclü müqavimət yarandı. Əgər amerikan ordusu məğlub edilsəy di, müharibədə əsaslı dönüş ola bilərdi. Lakin Hitler fransaya hücum əmri verir və geri qalan alman ordusu da məğlub olur. Beləcə artıq almanların məğlubiyyətinə çox az bir müddət qalır.
Sovet ordusu Berlini işğal edir, 1945-ci il 14 apreldə Almaniya məğlubiyyəti nazir *Goring* ilə göndərir (baxma: elçiye zeval olmaz). Adolf Hitler xanımı ilə *Eva Braun* intihar edir və onu sevən *Joseph Gobbels*də ailəsiylə intihar edir.
Lakin müharibə hələdə bitməmişdi. Bütün cənub şərqi asiyanı işğal edən Yaponiya Amerikayla qızğın müharibə aparırdı. Amerika 1945ci 6-9 avqust tarixlərində *Hiroshima* və *Nagasakiyə* *Little boy and Fat man* adlı atom bombasını atdıqdan sonra müharibənin bitdiyini elan edir.
Qeyd: Yapon imperator saatlarla danışığında 1 dəfə də olsun Yaponiya məğlub oldu ifadə etməmişdir.
Əlavələr:ingiltərə yaxınlığına sayısız bombalar atılsa da bunlar heçvaxt Londona düşməmişdir, çünki ingilis kəşfiyyatı ölü əsgərin üstünə səhv xəritəni qoyaraq alman sahillərinə buraxmışdır.
Alman dənizaltıları Amerikaya yaxınlaşsa da bura bələd olmadıqlarından geri qayıtmış və oraya hücum etməmişdir.
əvvəl bacım, 2 gün sonra da anam öldü. yaşım az idi. sağ qalmağım mümkün deyildi. çox uzun zaman keçdi, olduğumuz ərazidən çıxandan sonra insanlarla raslaşdım. təəccüblə: aclıqdan sən necə olub sağ qalmısan? deyə soruşdular. cavabımda: onları(!) yeyirdim- dedim...
8.hitlerin qalib gәlәcәyi tәqdirdә yaxşımı yaşıyardıq, pismi yaşıyardıq, müәmmalı mәsәlәdi. ümumiyyətlə, hal hazırda yaşamaya da bilәrdik. atamız bizi hansısa hәbs düşәrgәsinin tualetindә divara çırpmış ola bilәrdi. hәtta nә atamız? babamız atamızı hansısa kolun dibinә boşaldmış ola bilәrdi. ya da, yaxşı yaşayacağımızı varsaysaq, babamız atamızın toxumunu bәlkә dә bir alman qadına sәpәcәkdi. başqa qadın falan da cәhәnnәm, qida rasionumuz dәyişsә, sperm tәrkibi dә dәyişә bilәr. yәni, özümüz bir qırağa, atamızın belә doğulması bir şans әsәridi. bәlkә milyonda bir şans.
(baxma: ehtimal nəzəriyyəsini alt-üst etmək)
20. Əslində bundan sonra yazacaqlarım ikinci dünya müharibəsi ilə bağlı deyil artıq. Bundan sonra Avropanın yaranması və inkişafı haqqındadır. Üçüncü hissəyə başlayaq, gənclər.
Amerika Avropa'da bir daha müharibənin olmasından ehtiyatlanaraq federalism anlayışını gətirməyə çalışırdı və bir neçə ölkə də buna nail olmağı bacarır. Artıq ölkələr öz ağıllarına görə deyil üst bir qurumun ağlına görə hərəkət etməli idilər. Beləliklə ən azından ortamdakı təzyiqləri və sürtüşmələri azaltmağı düşünürdülər. Bu arada görülən tədbirlər bəhərəsini verir və Almaniya güclənməyə başlayırdı. Lakin Şərqi və Qərbi Almaniya arasında hələ də yüksək dozalı gərginlik dəvam etməkdə idi. Sovetlərin bu zonadakı agressiyasını nəzərə alaraq qərb qüvvələr Almaniya'nı yenidən silahlandırmaq haqqında düşünürdü. Buna görə də bir çox Avropalı və almaniyalı sakinlər növbəti müharibə üçün qorxu içində idilər. Həmçinin Almaniyanın getdikcə iqtisadi yöndən güclənməyi və hərbi tərəfdəndə güclənmə ehtimalı insanları narahat edirdi. Buna görə də Almaniya'da federalism strukturunu otuzdurmağa çalışırdılar.
Avropa'nın inteqrasiya etməsində və günümüzdə güclü bir kart olmasına gətirib çıxaran ən böyük faktorlardan biri təbii ki, Schuman Plan'ıdır. Bu zaman OEEC Avropa'da daxili hakimiyyətin yaradılmasına çalışırdı. Belə ki, tək millət,tək səs və fikir birliyi ilə qəbul olunan qərarların tərəfində idilər. ilk böyük federalist addım isə 1952'ci ildə 'Avropa inteqrasiyasının atası' kimi adlandırılan Jean Monnet tərəfindən gəldi və bu plana böyük dəstək verdi. Lakin plan 1950'ci ildə Fransa xarici işlər naziri Robert Schuman tərəfindən ortaya atılmışdı. Məqsəd Almaniya ilə iqtisadi əməkdaşlıq yaradaraq və bunu hər hansı bir səlahiyyətli orqan başçılığı altında edərək kömür və polad sektorlarını birləşdirmək idi. Bu addım bu istiqamətdə atılmış ən radikal addım idi. Həmçinin Schuman açıq şəkildə gələcək Franco-alman müharibə ehtimalınında maddi olaraq imkansız olduğunu açıqlamış oldu. Schuman (Şuman) planı 1951'ci ildə böyük danışıqlar sonrası Paris'də qəbul edilir. Beləliklə ticarətdə bütün limitlər aradan qaldırılır və istehsal və qiymətlər isə xüsusi orqan tərəfindən nəzarətə götürülürdü ECSC. Bu planın qəbul olunmasında iştirak edən Fransa, Qərbi Almaniya, italiya, Niderland, Belçika, Luxembourg artıq böyük söz sahibi idilər. Bir sözlə bu plan Avropa Birliyinin yaranması idi. Altı ölkə isə major səs'ə sahib idilər və carçı rolunu oynayırdılar. Altılıq daha sonra European Defence Community EDC 'ini və eyni anda European Political Community (EPC)'nı yaradır. Benelux,Birləşmik Krallıq, Almaniya və Fransanın iştirakı ilə ilk iclas uğursuz alınır. Çünki bu altı ölkənin eyni orduya sahib olma istəyi və Almaniyanın yenidən silahlandırması narazıçılığa səbəb olur və Birləşmiş Krallıq nümayəndələri iclası tərk edir. Daha sonra Fransa parlamentidə Birləşmiş Krallıq ilə münasibətlərin pozulmaması üçün EDC və EPC'ni fransız parlamentində rədd edirlər. Lakin federalist rejim isə bu planın həyata keçirilməsi üçün təzyiqlər edirdi. Bu təzyiqlər bir nəticə vermir. Bu illərdə soyuq müharibə adı ilə gərginlik üst səviyyəyə qalxır və böyüyürdü. Ümumiyyətlə Almaniyanın güclənməsi şərq və qərb arasında böyük qorxu salmış və aradakı gərginliyi artırmışdı. Digər tərəfdən isə ehtimal Franco-Almaniya müharibəsi var idi.
Altı ölkənin xarici işlər nazirləri 1955'ci ilin iyun ayında Messina şəhərində Roma müqaviləsi üçün görüşmələrə başlayırlar. 1957'ci ilin Mart ayında isə müqavilə imzalanır və ilk etapda European Atomic Energy Community euratom daha sonra isə European Economic Community EEC yaradılır. Britaniya ilk görüşmələrdə iştirak etsədə 1955'ci ilin Oktyabr ayında görüşmələrdən ayrıldığını açıqlayır. Bunu isə Avropa inteqrasiyasının dərinləşməsində maraqlarının olmaması ilə açıqlayırlar. Beləliklə 1965'ci ildə ECSC, EEC və Euratom European Communities EC tərkibi ilə birləşməyə qərara alırlar. (Avropa Cəmiyyəti). Avropa iqtisadi birliyi (EEC) qurulduqdan sonra bu birlik daxili bütün tarif və kvotalar aradan qaldırılır və üzv olmayan dövlətlərdən daxil edilən məhsullar isə ümumi tarif ilə hesablanmağa başlayır. Xüsusi orqan nəzarətində işçilərin sərbəst hərəklətliliyi, kapital marketin inteqrasiyası və azad ticarət ümumi bir sıra ilə həyata keçirilir. Loru dildə desəm ortaq bir bazar qurulur. Bundan savayı öhdəlikdə olan ölkələr European Parliamentary Assembly (Avropa Parlament Məclisi) (Bu həmçinin Avropa Parlamentinin carçı funksiyasını daşıyır), European Court of Justice (Avropa Ədliyyə məhkəməsi) təsis etməli idilər. Həmçinin EEC'nin vergiləri hansı ki tarif və kvotalar EEC daxilində üçüncü dövlətlərdən daha az şəkildə charge edilməli idi.
25. insanlıq tarixinin ən qanlı müharibəsidir, əsgərlərdən çox sivillər qətlə yetirilmişdir,rəsmi olaraq tam sayı bilməsədə 45 milyon sivil şəxslərin öldüyü güman edilir
24. Keçmişə getmək şansım olsaydı, bu dövrdə yaşamaq istərdim, hətta iştirakçısı belə olmaq ağlımdan keçərdi. Tarixin axışını dəyişdirən, ən qanlı, aradan 81 il keçməsinə baxmayaraq hələ də təsiri qalan müharibə.
14. əgər almaniya bu müharibədə məğlub olmasaydı, sssr-i və abş-dan əvvəl kosmosu fəth etmiş olardı deyə düşünürəm. çünki, həmin dövrdə almaniya raket proqramının aparıcı fiqurlarından biri olan fon braun sonradan abş tərəfinə təslim olub, orada işləməyə başlayır. ilk insanı aya çıxaran raket də, bu kişinin elmi fəaliyyətinin nəticəsi idi
)