+6 əjdaha
4. şərq poeziyasında, eləcə də klassik Azərbaycan ədəbiyyatında rast gəlinən şeir janrı. qəsidələrdə müəyyən bir əhvalat, qəhrəman, yüksək təntənəli üslubla tərif edilir. qəsidə janrı, əsasən, saray ədəbiyyatında geniş yayılıb. orta dövr azərbaycan ədəbiyyatında məhəmməd füzuli qəsidə janrında böyük əsərlər yaratmışdır, hətta , "qəsidələr divanı" da vardır. o, qəsidə ilə bağlı qeyd edirdi :məsnəvi üsuli, qəzəl sənəti
qazanmış olsa da aləmdə şöhrət ;
lakin, bir eybi var, ifratla tərfit
nə onda dad qoymuş, nə bunda ləzzət,
təkcə qəsidədir hər xeyir işdə
cilvələr saçaraq sayılır sənət.
qəsidə qafiyə quruluşu baxımından qəzəllə eynidir. (aa, ba, ca, ça...) ancaq həcmcə fərqlidir, belə ki, qəsidə ən az 15 beytdən ibarət olur.
qəsidənin 6 növü var. minacat, nət, fəxriyyə, mərsiyyə, mədhiyyə, həcv
minacat. dini məzmun daşıyır. minacatda allah tərif edilir, lirik qəhrəman özünə
allahdan rəhm, kömək diləyir. minacatlarda yalvarış da olur. məsnəvi formasında olur.
adımız bəndədir, qulunuq əlbət,
qulların borcudur, ağaya xidmət ( nizami gəncəvi, "xosrov və şirin")
nət. burada peyğəmbərin qüdrətindən bəhs edilir. bu baxımdan nət dini mahiyyət ifadə edir. klassik ədəbiyyatda, minacatdan sonra, adətən, nət gəlir. məsnəvi formasında olur :
sən bilirdin ki, kimdir Allah?
sənsiz kim oldu ondan agah? (n.gəncəvi)
fəxriyyə : şair öz sənətkarlıq qüdrətindən bəhs edir. özü haqda iftixarla danışır. xaqanı, gəncəvi, füzuli, sabir fəxriyyələr müəllifdir.
nə qəm, uğratsa da bir gün məni ifnayə zaman,
mən gedərəmsə, məramım yenə dünyada durar! (m.ə.sabir)
mədhiyyə. şair bu şeirdə dövrünün hökmdarlarını, vəzifəli şəxslərini tərifləyir. əsaən, poemaların girişiondə, minacat və nətdən sonra mədhiyyə gəlir.
müzəffər daima sultan süleyman xani-adildir,
ki, hər kim tabeyi-fərmanı olmaz-namüsəlmandır! (füzuli, "leyli və məcnun")
mərsiyə. dini şəxslərin, müqəddəslərin ölümündən sonra yazılır, doğan kədəri ifadə edir. şifahi xalq ədəbiyyatındakı ağıları xatırladır. ədəbiyyatımızda ən məşhur mərsiyə xaqaninin oğlunun ölümünə yazdığı mərsiyədir.
orta dövr ədəbiyyatından etibarən islam dininin şiyə məhzəbində də geniş yayılıb, məhərrəm ayı mərasimlərində, xüsusilə şəbihlərdə istifadə edilir.
həcv şair burda bir şəxsin yaramaz sifətlərini kəskin tənqid edir, şəxsi motivlər üstünlük təşkil edir. həcvlərdə qeyri etik, vulqar sözlərdən geniş istifadə edilir. həcvlər qoşma, məsnəvi formasında yazılır.