36. dünyanın ən yaxşı uzun məsafə qaçan canlısıdır. bəli-bəli düz eşitdiniz. atlardan, itlərdən daha yaxşı qaçırıq. beynimizdən başqa qaçış bacarığımız ən güclü özəlliyimizdir yəqin. bu özəllik nəinki digər primatlarda yoxdur, heç ilkin insan növlərində də olmayıb. sırf afrikanın savannalarında ortaya çıxan insan növləri ki, onlardan biri də homo sapiensdir, qaçmaq üçün ixtisaslaşıb. güclü yan əzələlər, dabanı baldır ilə birləşdirən elastik toxuma və ən əsası tərləmək bacarığı. bütün bunlar bizi planetimizin ən yaxşı qaçış ustaları edir. deyə bilərsiniz ki, başqa heyvanlar da tərləyir də. ancaq bizim qədər yox. ən yaxın rəqiblərimiz atlar *
və bənzər heyvanlar
və itlərdir. ancaq onlar bədənin temperaturunu aşağı salmaq üçün ləhləməyə məcburdurlar. bu isə nəfəs almağa mane olur. nəticədə bu heyvanlar bir müddətdən sonra sürətlərini azaltmağa məcburdurlar. bizdə isə bu baş vermir. bir it 10 dəqiqədən sonra sürətini azaltmağa başlayır. nəticədə onların uzun məsafəyə qaçış sürəti saniyədə 3.8-metrdən azdır. vaxtaşırı qaçan adam təxminən saniyədə 3.2-4.2 metr qaçır. yəni artıq iki km sonra iti geridə qoyur. vaxtaşırı qaçanlar da təsdiqləyər 2 km heçnədir. professional marafonçular saniyədə 6.5 metr qaçırlar. eləcə də at. uels-də bir yarış var, atlar insanlara qarşı. düzü indiyə kimi sadəcə iki dəfə insan qalib gəlib, ancaq bunun da özünün səbəbləri var. beləki məsafə atların yorulması üçün kifayət qədər uzun deyil. insanın da əsas üstünlüyü gec yorulmasıdır.
hesab olunur ki, əcdadlarımızın ov taktikası qurbanı yorulana qədər qovalamaqdan ibarət imiş. məhz buna görə də uzun məsafəni bizdən daha yaxşı qaçan yoxdur.
27. qurduğu cəmiyyət və sosial struktur ilə sosial və iqtisadi inkişafı qüvvət funksiyası ilə izah oluna biləcək məməlidir. qüvvət funksiyasının nəyə görə bura uyğun olduğunu başqa vaxtı izah etməyə çalışacam. amma bu nöqtədə onu deməliyəm ki, bu inkişafın sürəti çox uzun zamandan bəri o qədər böyük olub ki, təkamülün bizi dəyişdirmə sürətini keçib. nəticədə insan üçün çox tərəfli mənfi təsirlər əmələ gəlib. bu təsirlər və onlardan mümkün qaçış yolları entryimin əsas məzmunu olacaq.
əvvəlcə təkamülün bizi hansı şəraitdə "indiki" halımıza gətirdiyi barədə məlumat verim. daimi aclıq və susuzluq təhlükəsi. yaxınlarının və özünün ölümü üçün hər gün yeni imkanlar. vəhşi heyvanlardan qorunmaq, qida uğrunda mübarizə, qida axtarışı. resursların azlığı və başqa ekstremal şərtlər. bu şərtlər altında təkamül yaşamağa uyğun olanlarımızı həyatda saxlayıb və nəslimizi artırmaq imkanı verib. nəticədə insan bədəni və zəkası bu şərtlərdə olanda özünün ən üstün performansını göstərə bilər. iti zəkamız bir riyaziyyat misalı üstündə saatlarla bəlkə günlərlə aylarla düşünməyimizə yox, bir düşmən qarşısında, həyatımızın təhlükədə olduğu anda ən sərfəli çıxış yolunu tapmaq üçün uyğunlaşıb. stressə reaksiya bacarığımız, bunun üçün lazım olan hormonlar uzun müddətli maddi sıxıntılarla, münasibət problemləri ilə və ya başqa depressiv vəziyyətlərlə mübarizə üçün yox, vəhşi aqressiv qaban gördükdə onu nizəmizlə öldürməyə, ayı gördükdə qaçmağa və ya hirsli qəbilə başçısını sakit durub yola verməyə uyğunlaşıb. bundan başqa bədənimiz daim hərəkətdə olmağa, aclığa susuzluğa dözməyə öyrəşib. bəzi təxminlərə görə insan populyasiyasında erkəklər yemək tapmaq üçün hər gün ortalama 15 km yeriməli idilər. dişilər üçün bu rəqəm 10 km-dir. təbiət bizi belə ekstremal şəraitlərə dözə bilən, yer kürəsindəki ən yaxşı sağ qalma maşınına çevirmişdir.
bəs biz nə etdik? biz sanki təkamüldə bug tapmışdıq. zəkamız və birliyimiz bizi heç bir düşməndən qorxmamağa öyrəşdirdi. ətrafımızdakı resursları tükətdikcə yeni yeni yerlər fəth etdik və iqtisadi vəziyyətimiz artıq o qədər yaxşı idi ki, artıq aclıq və susuzluq bizim gündəlik həyatımızın bir parçası deyildi. qurduğumuz dəstələr, qəbilələr, tayfalar sayəsində ölüm təhlükəmiz get-gedə azalırdı. bundan başqa ailə kimi bir fenomeni kəşf etməklə artıq hamı öz nəslini artırmaq şansına sahib idi. ən sadə ehtiyaclarımızdan sonra digər lüks ehtiyaclarımızı rahatlıqla ödəməyə başladıq. inkişafımız nə qədər irəliləsə, onun sürəti də bir o qədər çoxalırdı. nəticədə bizim iqtisadi sosial vəziyyətimiz o qədər sürətlə yaxşılaşırdı ki, təkamül bizi ətrafımızdakı şərtlərin dəyişməsinə uyğunlaşdırmağa vaxt tapa bilmirdi.
indi də gəlmişik 21-ci əsrə. son 2 yüz illikdə etdiyimiz inkişafı yəqin ki, son 2 milyon ildə etməmişik heç. ilk vaxtlar təkamülün bizdən yavaş getməsi çox da problem deyildi. çünki həyatımızda hələ də kifayət qədər "diskomfort" var idi, və bir sağ qalma maşını olan bizlər hələ də yağ içində işləyirdik. indi isə yox. əksəriyyətimiz işə gedəndə həftədə ən yaxşı halda 40 saat oturaraq keçirir. maddi sıxıntılar adətən uzun müddət davam edir. bizim stressə reaksiya sistemlərimiz sadəcə bu qədər uzun müddət aktiv qala bilməz. 30 60 saniyə içində reaksiya verilməlidi. ya yem olmalısan ya da təhlükədən uzaqlaşırsan. ancaq indiki stress vəziyyətləri bəzən aylar illər çəkə bilir. bundan başqa ölüm təhlükəsi üçün programlanmış beynimiz indi ölümlə üzləşmədiyi üçün hər xırda poxu ölümlə üzləşirmiş kimi ciddiyə alır. imtahandan kəsiləndə elə reaksiya veririk ki, sanki, dünyanın sonu gəlib və ölmək üzrəyik. modern həyatımızda bizi narahat edən şeylərin əksəriyyəti beynimiz tərəfindən şişirdilir. çünki bunun üçün programlanıb.
çıxış yolu nədir bəs? məncə indi o səviyyəyə qədər inkişaf etmişik ki, özümüzə təbiətin bizim üçün müəyyən etdiyi həyat şəraitini yarada bilərik. bu heç də binalardan çıxaq, silahsız, alətsiz meşəyə və ya mağaraya gedək demək deyil. sadəcə bir qədər baş sındırıb, bədənimizə ən uyğun sosial quruluşu, və şəraiti yarada bilərik. məsələn çalışa bilərik insanlar "təbii" dəstələr şəklində yaşasın, iri şəhərlərdəki anonimlik və bunun gətirdiyi komfortu aradan götürə bilərik. bundan başqa iş saatlarımızı azalda bilərik, və iş yerlərimizi bir qədər daha hərəkətli edə bilərik. ailə quruluşu məhv edəcəyimiz ilk şeylərdən olmalıdır. ki buna instinktiv olaraq başlamışıq. bəlkə nə vaxtsa edit verib əlavələr edərəm. məncə bu nöqtədən sonra insanlığın cəmiyyət olaraq sürətli inkişafına ehtiyac yoxdur. həm kim bilir, bəlkə öz təbiətimizi başa düşərək yaşamağımız bizim qarşımızda yeni bir mərhələ açacaq?
kimyadan, "əcaib-qəraib" element və reaksiyalardan nə qədər qorxub çəkinsək də, uzağa qaçmayaq, elə öz bədənimiz "gəzən" mendeleyev cədvəli və hətta kimyəvi reaktordur, hansı ki, xarici mühitdə 2000-3000 dərəcədə aparılan reaksiyalar bizim bədənimizdə xəbərimiz belə olmadan orta bədən temperaturu - 36 dərəcə selsidə baş verir.
dediyim kimi, bədənimiz çox zəngindir və demək olar ki, bütün təbiət mənşəli kimyəvi elementləri özündə ehtiva edir. wowow dediyimiz nüvə reaksiyalarının olmazsa olmazı urandan tutmuş, qiymətli metallara, nikelə və hətta civəyə qədər.
ümumi kimyəvi tərkib olaraq götürsək, bədənimiz 99%-i bu 6 əsas elementdən təşkil olunmuşdur: oksigen, karbon, hidrogen, azot, kalsium və fosfor. geridə qalan 1%-in 0.85 hissəsi kalium, kükürd, natrium, xlor və maqneziumdur. tərkibimizdə qalan digər elementlər isə həmin 0.15%-ə aiddir: flor, yod, molibden, qalay və s. və i.a.
32. qarşımdan keçən insanlara və bu binaların həmən arxasındakı binaya, daha doğrusu binanın ön divarlarına baxıram. nəyə görə önümdəki bu qədər mənzərədən bu ikisindən bəha etdiyimi bəlkə də ilk naxışdan anlamaya bilərsiz, amma həqiqətən aradakı oxşarlığı da görməyə bilmərsiniz. bəli insanlarla binalar arasındakı və ya daha dəqiq cismimizlə divarlar arasındakı. hər ikisi də necə güclü gizlədicidir. bəli önümdəki binaya baxıram, bəzi evlərdə işıqlar yanılıdır bəzilərində sönülü. bəli önümdəki divarlara və pəncərələrə baxıram, və xaricdən necə də hər şey normal və adi görsənir. ya o divarların arxasında nə baş verir? neçə acıları, neçə sevincləri gizlədir bu divarlar və biz heç birini görmürük. bəlkə də bu saniyələrdə mən baxan vaxtı sərxoş biri arvadını döyür, bəlkə də bir uşaq ilk addımını atdı, ya da bir ata uşaqlarını başına yığıb nəsə öyrədir, bəzilərində 1 saata dönəcək atasın gözləyir, bəziləri isə heş zaman dönməyəcək olan ataların. bəzi evlərdə ay sonuna necə çıxa biləcəyi düşünülür, bəzi evlərdə həyat çox çətindir, bəzilərində isə çox asan. bəzi evlərdə ümidlər ölür, bəzilərində yeni ümid doğur. amma mən bunlarım heç birini görə bilmirəm, tək göedüyüç önüçdəki divarlar, hər cürə acını sevgini bilən şahid olan amma bunu bizdən gizlədən divarlar. ya önümdəki insanlara nə deməli? eynilə divarlar kimi qəraqdan necə də sıradan görünürlər, sanki içlərində o qədər acını sevinci sevgini ümidi ümidsizliyi kədəri yalnızlığı keçirmirlər. qıraqdan hamısı divarlar kimi qatı və bərk görsənirlər, çünki gizlədirlər. özlərini. ruhlarını. yaşadıqlarını. hiss etdiklərini. düşündüklərini. sevgilərini. içlərindəki məsumiyyəti. gizlədirlər, çünki gizlətməlidirlər yoxsa zəif görünərlər. bunqədər güc sevdalısı olan insanlardam kim zəif görünmək istərki. amma nifrətlərini gizlətmirlər, kinlərini də və şübhələrini. nifrətlə baxırlar bir birlərinə oysa içlərində gülümsəmək istəyərək.. amma gülümsəmirlər, bunqədər cəsarətləri yox. bunu etmirlər çünki gülünc görünməkdən qorxurlar, gülümsədikləri insanın onlarım həqiqətən kim olduğunu, həqiqətən necə zəif və sevgiyə möhtac olduğun başa düşməsindən qorxurlar. amma nifrətin onları gücləndirdiyini, bir divar kimi qatı etdiklərini. amma ya divarları qıra bilərsək? başa düşəcəyik deyilmi bir birimizə necə də bənzədiyimizi, necə də bir birimizə ehtiyacımız olduğunu və bir birimizi necə də sevdiyimizi. gülümsəyin, dostlar, gülümsəyin çünki bu daha çətindir.
40. Təəssüf ki,yaşadığımız yerdə az qala heç bir şeyin məqsədi insanlara sadəcə sevinc bəxş etmək deyil, ona görə də süni görünür. Məqsəd sadəcə pul qazanmaq, kimisə loxlayıb qabağa düşməkdi. Yanında qız görəndə üstünə cumub səni pis vəziyyətdə qoyan gül satandan tutmuş dostlarınla içəndə boynuna içmədiyin şeylərin qiymətini də qoyan məkan sahiblərinə qədər. Siyahı çox genişdi və əminəm hər biriniz nəsə əlavə edə bilərsiz. Məsələ burasındadır ki, artıq zamanla sən olanlara haqq qazandırmağa başlayırsan və getdikcə nə zamansa tənqid etdiyin insanlar artıq sənə əvvəlki kimi əclaf görünmür. Yetkin olmaq budur? Bu yola əl atmasam,həqiqətən,acından öləcəm? Bəs ideallar,din,vicdan? Görünür, bütün bəşəriyyəti başa düşmək üçün sadəcə bir insanın həyatını diqqətlə izləmək kifəyətdir. Əslində, biz söydüyümüz və sevdiyimiz hər kəsik.
52. qəbul edərdim heç şübhəsiz, ən böyük olmaqla bərabər ən nankor olandır insan! zırıldayaraq reallığa qonaq gələn yapışqan bir aciz ət parçası böyüyüb güc əldə etdikdə özünü bir şey zənn edir! sal başını aşağı və utancdan qızarıb yerindəcə öl! yaradılmışların içərisində ən böyük olmaq şansı ovcunun içərisindəykən, sən verdiyin sözdən çıxıb alçaldın və son gələnə qədər öz nəslinində əzab çəkməyinə vəsilə oldun! yüksəlişdən sonra sonu olmayan bir quyuya eniş edib ən dibdə qaldı insan. aldığı mirası yenidən canlandırıb yüksəlməyə yenidən can atdı bu məxluq. o kirli əllərini çox aləmlərə uzatdı, kəşf etdi, ixtira etdi, istifadə etdi və yox etdi! ancaq heç vaxt qəbullanmadı insan..
26. insan nə böyük varlıqdır. bütün kainatı içinə alan beyin sahibi olmaq, düşünə bilmək bacarığı, hiss etmək, var olmaq...
"filankəs manqa 5 man pul atdı.., qrup yoldaşıma yaxşılıq eləmişdim, sonra mənim dalimca danışıb... bibimnəvəsi ilə küsüşmüşəm... əşi insan nə xain şeydi..." qafasında olanlar yıxılıb ölsünlər zatən. pox üçün yaranan pox milçəyi nə bilir zəfəran nədi!
28. mutasiya keçirdib təkamül edə, yeni şəraitə uyğunlaşa bilirsə və təbiətin müəyyən etdiyi şərait, iqlim sabit deyilsə, buna görə özü üçün təbiətdən şərait uydurub ona uyğun yaşam çərçivəsi qoymağına da ehtiyacı olmayan primatdır insan. çünki insan öz babalarının adət ənənlərinə, yaşam tərzlərinə, əxlaqına sadiq qalsaydı bura qədər gəlib çıxmazdı.
4 milyon il əvvəl qıtlıq səbəbiylə ağacdan aşağı düşüb uzun otlar arasında ayaq üstdə durmağa məcbur olan, bir mutasiya ilə çənə əzələsi kiçildiyi üçün məcbur olub əl-qolunu silah kimi inkişaf etdirdi çünki təbiət özü bunu tələb etdi. bunları etməsəydi babalarının yaşam tərzinə sadiq qalsaydı indi mövcud olmayacaqdı.
indi homo sapiens yaşam standartını dəyişib. babaları ovçuluq ilə yaşayırdılar. ov üçün həftələr xərcləyirdilər. bəzən ov qıtlığına görə, qəbilənin fərdlərinin sayının artdığına görə bölünüb uzun səyahətə yeni ov sahələri üçün səfər edirdilər. vaxtının çoxunu ova yəni yeməyə xərclədiyi üçün asudə vaxtı qalmırdı. bunagörə digər sahələrdə inkişaf etmirdi. mədəni inkişaf, şəhərləşmə taxılın kəşf olunmasından sonra bşladı insan üçün. çünki taxıl sayəsində qarnını rahat doyura bilirdi. ova da ehtiyac qalmırdı taxıl ilə heyvanları da yanında çoxalda bilirdi.
insanın sayı şəhərləşmyə əsasən də taxıla görə bu qədər artıb. çünki ovçuluq ilə şəhər cammatını doyura bilməzsən. şəhərləşmə insanın boyunu təxmini 10sm azaltdı amma sayını artırdı.
indi insan orqanizmi şəhər təbiətinə tam uyğunlaşmasa da zamanla bu tam olaraq baş verəcək. və tam uyğunlaşma deyə birşey ola biləz. təbiət daim öz rurprizləri ilə yeni problemlər xəstəliklər gətirəcək.
şəhərləşmə vəbanı, qripi özüylə birgə gətirmişdi amma insan bu ölümcül xəstəliklərə qarşı uyğunlaşdı. indinin özündə də insan şəhər şəraitinə, oturaq həyat tərzinə görə şəkər, artıq çəki kimi xəstəliklərə uyğunlaşma prosesi keçirdir. bəzi insanlar artıq siqaretə, aids-ə immunnitet qazanıblar.
insan yeni şəraiə uyğunlaşmasın deyə bablarını təqlid etməməlidir. əksinə özünü yeni dünyalara uyğunlaşdırmaq üçün hazırlamalıdır. bütün gücünü sadəcə beyni üçün saxlamalı, babalrım kimi olacam deyib artislik etməməlidir *
glş
bir növ olaraq yaşamaq istəyirsənsə əzələlərini yox beynini böyütməlisən.
bəlkə sabah təcili marsa köçməli oldun? bax onda da yerdəki kimi şayamalıyam deyənlər yox, soyuğa, radiasiyaya uyğunlaşmalıyam deyənlər sağ qalacaq.
təbiət sabit deyil daim dəyişir və sən də yaşamaq istəyirsənsə mühavizəkarlıqdan əl çəkib sən də təbitə uyğun dəyişməlisən.
1. homo sapiens primatesin hominidae familyasından bir memeli. yaşayan tek növüdür. iki ayağı üzerinde durur ve yeriyir. qolları qısadır bedeninin bir çox yerinde tükler azalmışdır. beyinleri çok inkişaf etmişdir (1400cm3). danışa bilen tek canlıdır
19. tarix boyu tәkamül edәrәk bugünkü vәziyyәtinә gәlmiş varlıq. müasir insan әcdadlarından çox öndә olsa da, hәlә dә xeyli çatışmazlıqları mövcuddur. bunlardan biri dә emosional, qorxaq, duyğularının әsiri olmasıdır. insan duyğularını itirsә elmdә daha böyük uğurlara nail olacağına inanıram. mәsәlәn, analıq instinkti, әksәrәn, cәmiyyәti qadının gücündәn tez mәhrum edir. bu haqda dәyәrli fikirlәri carl sagan a vision of the human future in space adlı kitabında göstәrmişdir. bir hissәsindәn summary olaraq yazım.
ehtiyaclarımız bizi dәyişdirәcәk. bizlәr әtraf-mühitә uyğunlaşa bilәn növük. lakin alpha-centauri vә digәr ulduzlara gedәcәk olan biz deyilik. bizә çox bәnzәyәn bir növ olacaq. güclü tәrәflәri daha çox, zәif tәrәflәri daha az. bütün uğursuzluqlarımıza, sәhvlәrimizә, sәrhәdlәrimizә baxmayaraq, biz insanlar böyük işlәr görmәyi bacaracağıq.
41. insan inkişaf etmeye özünden daha ağıllı,daha güclü ve daha bacarıqlı insanlara rast geldikde başlayır.Bunu anlamaq üçün ise özünün cemiyyet,dünya miqyasında bir heç olduğunu derk etmek lazımdır.Dünya üçün irs buraxmaq,cemiyyetin diger ferdleri üçün faydalı işler görmek her insanın borcudur ve motivasiyası mehz bu faktor olan şexsleri ne beşeriyyet,ne de tarix heç vaxt unutmur.Bunun eksine tarixe "orta statistik" olaraq qarışmaqdan daha qorxulu hansı aqibet ola biler?
54. Cəmiyyətin üzvü, ya da ən çətin olan axmaq məxluq. Bəlkə.
Bəzən 2 2nin dörd elədiyini öz reallıqları uğruna başa düşməkdə çətinlik çəkən ya da öz iki üstə gəl ikisini quran. Amma günün sonunda ət olduğu gerçəyindən də qaça bilməyən.
Ətin arxasında sadəcə fikri olmayan, eyni zamanda daha çoxunu da özündə ehtiva edən. Daha çoxunu da yazmaq olar. Amma dəyişmir nələrsə. insan beyni sümükləri arasında özünü qəfəsə alır. Qəfəsləri böyüdərək azadlıqlara yaxın durduğuna da cürət edir beyin. Axmaqlıq...
Nə vaxt duydum son zaman insan sözün?
Yad-ım-a gəlmir. Yadlıqla nə vaxt bütünləşdi yaddaş? O da yadıma gəlmir.
Bezmişlik beynin bizə yadaşı nüsxələyib verməsidi elə bil. Təkrar, eyni səbəblər və kopya və ağ qara və rəngsiz və yenə də mənasız. insan düşünür adətən sözləri sət-irl-ər-ə hər zaman doğru keçirirmi deyə defislərlə? Yenə məna tapa bilmir. Bəlkə bu səfər sə-tir-lər-ə doğru keçirərəm deyir amma adətən mənası da qalmır çünki artıq keçəlsən və darağın dişləri də qopub.
33. hal hazırda ən stabil, , öyrəşmiş, maraqsız, idarə oluna bilən dövrünü yaşıyan, bildiyimiz canlıların ən üstünü və digər növdən olan canlılarla müasir dövrdə çox vəhşicəsinə raftar eliyən canlı növü. elədikləri haqqında john zerzanın future primitive (gələcəydəki ibtidai) kitabında bir xeyli yazmışdır, bir hissə : stressdən qaynaqlanan davalarda ölüm nisbətini azaltmaq üzrə dimdikləri kəsilən yüksək texnologiya məhsulu toyuqlar çox vaxt dördlü hətta beşli qruplar halında "12ə 18'lik" bir qəfəsdə yaşamaqda və yumurtlama dövrlərinin nizama girməsi üçün, on günə çatan müddətlərlə yeməkdən və sudan məhrum edilməktədilər. donuzlar, hər hansı bir izolyasiya maddəsinin olmadığı çılpaq beton döşəmə üzərində yaşayır; fiziki şərtlərdən və stressdən ötəri, ayaq çürüməsi, quyruq dişləməsi və bir-birini yemə xarekterik xəstəliklərdir. dişi donuzlar, balalarını metal bir qızartmanın ardından əmizdirməkdə, ana və digər balalar arasındakı təbii təmas maneə törədilməkdədir. danalar çox vaxt qaranlıq içində tutulmaqdadır və ətraflarında dönmələrinə, hətta normal fiziki duruşlarına belə imkan verməyən dar ahır təzgahlarına zəncirlənmişlərdir. bu qədər işgəncə nəticəsində xəstəliyə qarşı dayanıqsız olma ehtimallarının yüksək olmasından ötəri, bu heyvanlar davamlı olaraq tibbi bir pəhrizə tabe tutulmaqdadır; çünki avtomatikləşmiş heyvan istehsalı, hormonlara və antibiotiklərə əsaslanır. ortaya nə cür bir yeməyin çıxacağı faktı bir yana, beləsinə sistemləşdirilmiş bir mərhəmətsizlik, hər cür məhbusluğu və köləliyin hər formasının qaynağının ya da modelinin əkinçilik olduğunu ağla gətirməkdədir.
49. nankor, barmaq uzadanda qol qoparan, gücsüz vaxtı ağlıyıb zırıldıyıb yazığlaşan,
güclü vaxtı fironlaşıb tiranlaşan, mənfəətçil,
pula sitayiş edən, paxıl, azğın, eyni səhvi dəfələrlə edən başı daşa dəyənnən sora bəlkə(!) ağıllanan biri.
hamıya aid deyil.
12. heyvanların bir üst modeli. heyvanlardan tek üstün ceheti danışma qabileti olmasıdır başqa heçbirşey bir birine mehf eden yüksekliye çıxmaq üçün öz türünü mehf edecey bir varlıq bir düşünün bir birini daşlayan bir heyvan görmük imkansız kimi birşeydi ama insanlar sadəcə özlerini serf edeni edirler milyoner bir insanın kasıbı fikirleşmesi gülmelidir ama bir heyvan öz türüne mexsus olan heyvana çoxvaxt kömek edir bizde ise yıxılana beyzbol çubuğu ile vurmaq üçün növbeye düzülürler beyinlerini çoxvaxt istifade ede bilmeyen bu canlılar öz türlerinden olan bir insanın emirlerine tabe olub bir qul kimi onu pohpohluyaraq rahatlıqla yaşıya bilirler.
38. dəryalara hökm etmədə tufan,
səhraları sarsıtmada vulkan,
sellər kimi axmaqda qızıl qan,
canlar yaxar, evler yixar insan.
iblis nədir?
-cümlə xəyanətlərə bais...
ya hər kəsə xain olan insan nədir?
-iblis!
18. necə və niyə var olduğu bilinməyən varlıq. istəyib istəməməsi nəzərə alınmadan mürəkkəb hadisələrin içinə atılır, digər canlılardan fərqli olaraq onun bu mənasızlığı başa düşüb əzab çəksin deyə şüuru da var lakin olub bitəni tam qavramağa imkan tapmadan hamısı bir qayda olaraq ölür.
34. ən üstün lakin huzur tapmaq üçün digər canlılara sığınan varlıq. ən üstün adlandırırıq lakin, mövcud sərvətlərin ( canlı, cansız) məhvinə səbəb olan canlılarıq.
6. adәm övladı. bәzilәrinә görə tanrının әn mükәmmәl әsәri, şeytana görә qarşısında baş әymәyә dәymәyәcәk qәdәr cılız, egoist, yalançı vә qısqanclığından qatil olan varlıq. dünyadakı hәr cür zülmün, vәhşiliyin, fırıldağın banisi. heç bir canlının biri birinә etmәdiyini edәn, sırf zövq üçün öldürә bilәn, hәmçinin dә, qoruyucu, bәzәn dürüst, güvәnilir, bәzәn dә sevәn vә sevilәn varlıq. qadını yalançı, kişisi güclü. dinlәrә görә, cinlәrdәn başqa iradәsi olan tәk varlıq. vә bu iradәdi onu möhtәşәm qılan. tәbii ki, yenә dinlәrә görә. iradәdi onu istәdiyini etmәyә imkan verәn. pisi ilә yaxşısı ilә. ancaq, deyәsәn daha çox pisi ilә.
10. yalnız diş məcununun dadını və yaxud şam yeməyinə şərabın növünü azad iradəsiylə seçə bilən varlıq.hələ də vacib qərarları qəbul edəcək müdrikliyə çatmayan zad
4. in- da-də mənasını verir ingiliscədən, san ı isə fonem kimi qəbul edib sən ə çevirsək belə nəticəyə gəlmək olar ki, nəyinsə içindəsən və heç cürə ondan qurtuluş yoxdur. doğurdan da insan olmaq ölüncəyə qədər üzərimizdə daşıdığımız bir platformadır və ya biz onun içindəyik,bu anlayışdan qurtula bilmirik. " məncə belədir "
)