+10 əjdaha
3. Latınca qayda-qanun deməkdir. Amma belə adlanmasının əsas səbəbkarı IX əsrin məşhur özbək riyaziyyatçısı Məhəmməd ibn Musa əl-Xarəzm.Alqoritm kobudca izah etsəm, məsələnin həllinə yönəlik məntiqi əməliyyatlar ardıcıllığı deyə bilərik.
Kompüter elmlərində alqoritm nəyə deyildiyi barəsində çox danışmayacam, sadəcə onu deyə bilərəm ki, ən məşhur yanaşma buna dayanır:
"Turing machine teorik olaraq həll edə biləcəyi məsələlərin mütləq alqoritmik həlli var."
Turing machine adını Alan Turingdən götürüb. Alan Turing kompüter elmlərinin atası sayılır. Adam 2-ci Dünya Müharibəsində Enigma və buna əlavə olunan Lorenz SZ 40/42 şifrələmə maşınını deşifrə etməklə adından söz etdirmişdir.
Benedict Cumberbatchın oynadığı "The imitation game" də elə həmin mövzuda da çəkilib.
link
Qeyd: öyrəndiyim elmin atasının gay olması qozuma da deyil.
Mövzudan çox yayınmayaq, qayıdaq alqoritmamıza. Alqoritmik sistemi acizanə də olsa aşağıdakı kimi göstərə bilərəm.
Input/Verilənlər __________ System __________ Output /Nəticə
-------------------------> | xxxxxxxxxxxxxxxxx |---------->
Giriş dəyərləri -------> | xxxx Alqoritm xxxxx |----------> çıxış dəyərləri
-------------------------> | xxxxxxxxxxxxxxxxx |---------->
Alqoritmin alqoritm olması üçün aşağıdakı şərtləri ödəməlidir:
+Alqoritm sonlu sayda mərhələdən sonra qurtarmalıdır. Buna, alqoritmin sonluluq xassəsi deyilir.
+Alqoritmin hər bir addımı dəqiq və birqiymətli təyin olunmalıdır. Bu alqoritmin müəyyənlik xassəsidir.
+ Müəyyən formata uyğun başlanğıc verilənlər olmalıdır, müəyyən formata uyğun çıxış dəyərləri istənməlidir.
Alqoritmlərin müxtəlif cür təsvir üsulları var:
+Mətn: məktəbdəki həll etdiyimiz məsələlər, yemək reseptləri
+Qrafik | Blok şəklində: Control Flow Graph/Kontrol akış çizelgesi. Bunlarla alqoritmanın əməliyyatlar axını ardıcıllığını kağız üstündə göstərmək üçün adətən istifadə olunur.
+Cədvəl: Verilənləri -Çıxış dəyərlərini, əməliyyatları cədvələ salmaqla həlli göstərirlər. Verilənləri daha aydın görmək üçün əla üsuldur.
+Proqram: proqramlaşdırma dillərində həlli kodlayaraq daha sonra maşın koduna çevirməklə məsələni həll etmək.
Ada Lovelace motor haqqında notlarında bir maşın tərəfindən işlənən alqoritmden bəhs edilir. Məhz ona əsaslanıb ilk proqramçının qadın olduğu iddia edilir.