1. dövlət və köhnə sovet təfəkkürlü müəllimlər deməmişdən əvvəl dayanın bir.
sadəcə bunlar deyil zira, çünki təhsildə dövlət və sovet təfəkkürlü müəllimlər 50% işitrak edirsə geri qalanı ailə və cəmiyyətdir.
nurçularındır deyərək bakı xaric digər rayonların orta məktəbləri arasında "tək" keyfiyyətli təhsili olan türk liseylərinə uşağını oxumağa göndərməyən ailələrdir günahkar, təbi ki söhbət pulu olubdan göndərməyənlərdən gedir. uşağım sünni olar deyə qorxurlar özləri şamanizmləşmiş islamdan qurtula bilməyən islam dini nümayəndələri ikən.
tək bu da deyil, azərbaycanda təfəkkür orta məktəb tələbələrindən təhsili gözləmir, 10-11ci sinifə keçmiş tələbələrdən təhsildə daha da güclü olmağı yox, ayrı şeyləri gözləyirlər. məsələn oğlan uşaqlarından özünü nə qədər ağır apara bildiyini gözləyirlər. 17 yaşında uşaqdı ala onlar, "sən artıq böyümüsən velosipedə minmək nədi?" fatal error, guya böyüklərin etməməsi gərəkən bir misal vermək istəyirlər amma verdikləri nümunəni belə böyüklərin etməsi lazımdı. yəni adam həm böyüklərin velosipedə minməsinə pis baxır, həm də 17 yaşında uşağı böyük kimi görür, bir cümlədə iki epic fail. məsələn qızlardan 10-11ci sinifə keçəndə məhlədəki oğlanlara oynamamaq gözlənilir böyümüş olmaqları ilə əlaqədar, heç kim onlardan hansı sahədə ixtisaslaşacağını gözləmir (ümumilikdə).
sadə bir misal verəcəkdim deyə yazdım bunları, mənim ətrafımda böyümək, 11-ci sinifə keçmək nə demək idi onu deyəcəkdim, yuxarıda sadaladıqlarım aşağıda sadaladıqlarımla birlikdə azərbaycanda təhsilin (eləcə də yaşamın) nə qədər bərbad olduğunun göstəriciləridir.
azərbaycanın ən böyük "oğrusu" vorzakon hikmətin orta məktəbi oxuduğu rayonda orta təhsilimi bitirmişəm, onun bitirdiyi məktəb sabir idi, bizimki nizami, və hikmətdən sonra hər iki məktəbdə "polojeniya" adlanan mövhum mövcud olub. yəni bu məktəbin yeni hikməti, lideri kim olacaq, kim baxır bu məktəbin polojeniyasına? bugün kimi sikib qabağa düşək? xoşbəxt olaq? özümüzü kişi kimi hiss edək? 11-ci sinifə keçib böyümüş olduğumuzu hiss etdirək? və sair və ilaxır. oxuduğum orta məktəbin ən yaxşı 2-3 tələbəsindən biri olmuşam, hətta belə deyək rayonun ən yaxşı 2-3 tələbəsindən biri. digər iki nəfər də sözlükdə yazardı, ehe -*. nəysə, məsələn öz adıma danışacaq olsam, nümunəvi tələbə olduğum bir nöqtədə deyilə bilinər, bəzi istisnaları çıxmaq şərti ilə. məsələn 6-7 ci siniflərdə oxuyarkən bacılarımın yuxarı sinif kitablarından riyazi məsələləri həll edirdim hətta bir dəfə bacımgilin dərsində müəllim məndən iki sinif yuxarıdakı sinifə sual vermişdi, heç kim cavablaya bilmədiyi üçün məni çağırmışdı gəlib həll edib utansınlar deyə. oturub oxuyurdum yəni bu içini sikdiyimi, ama yol göstərənim olmadı, daha doğrusu oldu, ama səhv yolu göstərdi, atam.
nəysə, bütün bunlar bu misalı vermək üçün bir giriş idi əslində;
10-cu sinifi bitirmişdik, yay başlamışdı, 10-cu sinifi bitirərkən köhnə 11-ci siniflərdəki məktəbin polojeniyasına baxanlar, sözün əsl mənasında kurtlar vadisindən və hikmətdən ilhamlanaraq, onların yerinə keçəcək adamları seçib getmişlərdi. onlar bir nəfəri seçirdilər və həmin adamın da yanında 4-5 çakkal seçilirdi ki bu qaqaşlar bu məktəbin qızlarının namusunun keşiyini çəkəcək, bunlar bir tərəf idi, məktəb xalqı tərəfindən dəstəklənilən, bir də bad guys hissəsi var idi, hansı ki o adamların yerində olmaq istəyib amma seçilə bilməyənlər. biri bizim qonşumuz idi. qaqaş güləş birincisi falan olmuşdu, atası avropa çempionu falan. nəysə bir gün 10cu sinifin bitimindən sonrakı yayda dərs oxumağa ara vermişəm, uşaqlarla 11 tuş oynamağa gəlmişik, içlərində yaşca ən böyük mənəm, bu güləşçi qaqaş mənlə paralel oxuyur, digərləri alt siniflərdə. onun əzələ gücü var mənim nisbi olaraq savadım, o məni qısqanan tərəfdir, ona görə də söhbəti hərlədi fırladı, mənlə sözünü çəpləşdirdi, başladı savaşmağa, məktəbdə ondan qorxduğum qədər heç kimdən qorxmurdum. hətta bu palajeniyaya baxan qaqaşların üstünə yerimişdim bir dəfə ki sən mənim civimin dalına düşmüsən eşitdim adıyla. bu qaqaş atdı məni altına, başladı şəppildətməyə, öz də sanki manhattanda ağ dərililər tərəfindən alçaldılmış qara dərili ədasıyla. sanki min illik bitməyən konfliktin uc nöqtələriyik amk. it kimi çırpır, öz də danışa danışa, elə bil tarantinonun kamerası çəkir gijdıllağı. yavaş yavaş, hər sözü deyəndə bir yumruq vurub sonra o birini vurur, sən-(yumruq)-kimsən-(yumruq)-ala-(yumruq)-götvərən-(götə barmaq)-çimo-(bi dənə də yumruq)-blət-(qoşa təpiy).
axırda bir söz dedi, hansı ki ara yerdə soxuşdurub dədəmi falan söymüşdü, onlar o qədər qoymamışdı, ama sonda təkrarlaya təkrarlaya dediyi "timidus bu il 11ci sinifə keçəcək uşaqlar baxın, bu du timidus, belə hazırlaşıb 11-ci sinifə" dedi dəfələrlə, çünki o uşaq üçün böyümək bu idi onsuz da, dembil ədası. əsgərlikdə də başqa timidusları şəppillədəcəkdi. nə vaxt kəndə getsəm, əmimgil məni kəndin yaşıdım olan bərkgedən uşaqları ilə dalaşdırırdılar, sanki xoruzuq amk. ətrafımıza yığılıb qışqırırdılar, ətağa, özdə tikanların üstünə ayaq-yalın. döyülürdüm, əmim qoyun sürüsünü evə qaytara qaytara haralarda səhv etdiyimi başa salırdı, "birinci həmişə sən vurmalısan, yadında saxla, yaxşı? gələn dəfə sən vur birinci", hansı ki zəif olduğumdan yox, ürəyim gəlmədiyi üçün vura bilmirdim mən, niyə vurum ala mənlə heç bir problemi olmayan adamı, ama qarşı tərəf vururdu, şəplə boylana boylana. həmişə çırpılan tərəf olurdum, saç uzadırdım deyə, saçımdan tutub sürüyürdülər, petux blət ədasıyla. bizim oralarda 11-ci sinifə keçmək bu demək idi. hansı ixtisas üzrə irəliləyəcəyimizi düşündüyümüz vaxt yox, kişilik xüsusiyyətləri, saqqalı çıxmır ki ala bunun, bu nətər 11-ci sinifdi, lan?? ətrafımız bu adamlarla dolu idi, walking dead'lər, yox dead azərilər, soxduğumun götvərənləri. əsəbiyyəm zira, bugün birləşmiş ştatlarda oturub augmented reality üzərinə layihələr hazırlaya bilməməyimin tək günahkarı özüm deyiləm çünki, mənim qədər ən az çıxdığım bu sikindirik cəmiyyət də günahkardır. sadəcə müəllimlər və dövlət də deyil problem. sikdiyimin dövləti bizə qışda neft peçində yandırmaq üçün aylıq iki litr neft belə versəydi biz yenə də dona-dona gələcəkdik o siniflərə, ən azından aramızda hədəfləri olanlar, sikdiyimin fizika müəllimi biri tərəfindən sikilərək peyda etdiyi sikindirik səsə sahib balaca sikik qızını gətirib dərsdə şeir dedirtməyinə baxmayaraq biz bir şəkildə bir şeylər öyrənməyə çalışırdıq yenə də. amma cəmiyyətin vurduğu zərbə soyuq sinif otağı və ya sikik fizika müəlliminin olmağından daha böyük idi, misal o qaqaş mənə "timidus 11-ci sinifə belə hazırlaşıb!" deyib şəppildədəndən sonra hər sabah qaçmaq üçün stadiona getməyə başladım, ta ki bir gün səhər 6-da stadionda o sislərin içindən çıxıb gələn jon snow'un qurduna bənzər itlər arxamca düşüb məni ağlatdığı günə qədər. deyirdilər ki o qaqaş stadionu 10-15 kruq qaça bilir, mən də onun kimi olmaq istəmişdim math kitabını bir küncə itələyərək. ama olmadı, nə oldu bəs? travma.
tək məqsədləri qızlarını bığlarını qırxmadan böyüdə bilmək olan sikik bir cəmiyyətin vurduğu travma.
6. ailələr və cəmiyyət mənə görə ən böyük günahkarlardır. mən oxumaq üçün özümü didib dağıdırdım, əlimdən kitab düşməzdi, ingilis dili dərsində 1 dərs əvvəldən olan mətni gələn dəfəki dərsə bircə-bircə lüğətdən tapıb tərcümə edib özümlə aparırdım, bu o demək idi ki mən razı idim hazırlıqsız, heç bir tələbsiz, xərcsiz oxumağa razı idim, ədəbiyyatı lap çox sevirdim, riyaziyyat da demək olar ki sinifin 1-ciləri sırasında idim. nə olsun??? nə edə bildim??? qardaşım oxumaya-oxumaya atam ona yalvarırdı ki, amanın günüdür oxu, oğlum, oxu, xalq nə deyər mənə, el-oba nə deyər mənə, borc tapıb onu kursa hazırlığa göndərirdi, mənim əlimdə kitab görəndə isə söyə-söyə deyirdi ki, gəbərəcəksən amma oxumağa qoymayacam səni. 9-dan çıxartdı məni, yenə əl çəkmədim. texnikoma verdim sənədlərimi, qəbul oldum. dedi nə? mənim qızım pozğun olacaq? mənim qızım arxasına şalvarı yapışdırıb tıkqıldada-tıkqıldada məktəbə gedəcək?! yalvardım, yaxardım qoymadı . düz 2 il depressiyaya düşdüm, amma o 2 ildə heç kimlə danışmamaq və hər 2 gün ərzində 1 kitabı oxuyub bitirmək oldu işim-gücüm. hər nə isə, oğlanlar oxuma şansı olub oxuya bilməməyi seçə bilirlər, qızlar isə çərçivələrdə məhv olub gedirlər, ya da çərçivəsizlər pozğunluğu seçib qalanlarının da şansını qara ləkəyə gətirirlər. hamısında, hər şeydə ailələrin böyük-böyük günahları var! təhsil bizə ailəmizin aşılamalı olduğu bir anlamdı! onlarsa dar düşüncələrdə savadsız gənclər, oğrular, pozğunlar yetişdirirlər.
49. Əslində problem sadəcə azərbaycanın təhsil sistemində deyil, bütün dünyada nəsə bir problem var. Amma görünür heç kimin vecinə deyil, çünki mən öz oxuduğum dövrü və indiki dövrü qarşılaşdıranda, demək olar ki, heç bir fərq görmürəm. Yenə də ənənəyə sadiq qalaraq harada boş, mənasız məlumat var doldururlar gənclərin beyninə. ilk və orta təhsil pox günündədi, ali təhsilə keçməyəcəyəm, orada məsələ biraz qarışıqdı.
Baxırsan adam 11 illik orta təhsili bitirir, amma bank nədir, nəyə lazımdır, kredit, əmanət sistemi necə işləyir, vergi nədir, nə üçün və necə ödənilir, maliyyə nədir? Bəs hüquq nədir, işçinin və işəgötürənin hüquq və vəzifələri nədir, alıcının hüquqları nələrdir, seçki nədir, necə və nəyə əsasən keçirilir və s. Barədə heç nə bilmir. Səhv etmirəmsə gündəlik həyatda bu məlumatlar bizə mendeleyevin dövri cədvəlindən, ya da ki, inteqraldan, paxlakimilər fəsiləsinə aid olan bitkilərdən daha vacibdir. Səhv anlaşılmasın, bu cür məlumatlar da yəqin ki, kiminsə nə vaxtsa işinə yaraya bilər. Amma əsas prioritet bunlar mı olmalıdır? Misal üçün qoşmanın 7 bənd olduğunu öyrədiblər ki, nə vaxtsa qoşma yazsam, fikir verim, sonra səhv olmasın.
Uşaqlara, gənclərə buğumayaqlılar fəsiləsinin həzm və ifrazat sistemini öyrədə bilirik, amma ən vacib məsələ olan cinsi əlaqə (və ya birləşmə), bu cür yollarla yayıla bilən xəstəliklər və s. kimi məsələlər öyrədilmir, sonra da camaat gedib danaya, ata, eşşəyə filan kərkinir. Hüseyn cavidin hansı əsərləri neçənci ildə yazdığını öyrənirik, amma o əsərləri nə üçün yazması, motivasiyası kimi məsələlər ikinci plana atılır. Heç bir yerdə dostoyevski, nietzsche filan oxudulmur, onların psixologiyası, əsərlərini yaratmalarının ardındakı səbəb, dövrün siyasi ab-havası təsvir edilmir. Hansı döyüşün nə vaxt baş verdiyini soruşsanız sizə vcavab verərlər, amma demokratiya nədir, kommunizm əslində nədir, işci hüquqları, haqqları nələrdi, sağ nədir, sol nədir, dövlətlər hansı sistemlərə əsasən idarə olunurlar, niyə bizdə prezident, milli məclis, məhkəmə bölgüsü var? Bunlar nə iş görürlər? Neçəsi Bu sualların cavabını verə biləcək? Bəs bizim üçün əsas olan nədir? Nəyi bilməkdir?
Doğulandan etibarən, dinin budur sitayiş et, hakimiyyətin budur itaət et deyə-deyə, məktəblərdə heç kimə lazım olmayan axmaq-axmaq məlumatları beynə yeritməklə, ancaq və ancaq heç bir baltaya sap ola bilməyəcək bir gələcək nəsil yetişdirilə bilər. Gənclər mənəviyyatın, fəlsəfənin, azad düşüncənin nə olduğunu bilmədən, cəmiyyət içində necə davranacağını bilmədən çoxda ki, triqonometriyanı, döyüşlərin tarixlərini filan əzbərə bilsin.
Amma ağzın nədir bunları öyrənməyəsən? Əgər universitetə girmək, iş tapmaq istəyirsənsə məcbursan öyrənməyə. Məcbursan beynini doldurmağa. Sənə əsas lazım olacaq məlumatları da bir yerdən tapıb, oxuyub, təcrübə edib öyrənərsən. O Bizim çox da vecimizə deyil.
Plus : məktəb həqiqətən də nə isə öyrənmək üçün doğru yer deyil. Hər kəsin oxuyan və oxumayan deyə, oliqarx və demos misalı qruplaşdırıldığı, oxuyana yüksək zümrə, oxumayana "qara camaat" gözü ilə baxılan, müəllimlərin səbirsizliyi və ya səhv yönləndirməsi nəticəsində əlini qaldırıb sual verməyə, səhv bildiyinin doğrusunu öyrənməyə çəkinənlərin olduğu, güclünün zəifi əzdiyi yarı-həsbxana tipli "cəzaçəkmə" müəssisəsidi məktəb.
73. Çox kompleks məsələdir deyə konkret filan şeydir, ya da filan şeydir deyə bilmərəm. Amma bugünlərdə şahidi olduğum bir məsələ var ki, həqiqətən, insanı dəhşətə gətirir. Bəlkə, bilirsiniz, keçən il müəllimlərin attestasiyası keçirildi(təhsil və tibb sahəsində sertifikasiya adlanır). bu yaxınlarda da keçən il sertifikasiyadan keçə bilməyən müəllimlər üçün təkrar imtahan keçiriləcək və bu il də imtahandan kəsilsələr, əmək müqavilələrinə xitam veriləcək. Ona görə də kəsilən müəllimlər əl-ayağa düşüb, məşğələlərə gedirlər hazırlaşmaq üçün. Mənim anam da müəllimədi, yanına məşğələyə ibtidai sinif müəllimləri gəlir, arada evdə olanda yan otaqda məşğələ keçilir deyə şahidi oluram necə dəhşətli səviyyədə savadsızlıq olduğunun. Deyəcəyim şeylər universitet səviyyəsində biliklər zad deyil, normal səviyyədə təhsil almış 2-ci, 3-cü sinif şagirdinin asanlıqla eləyə biləcəyi şeyləri bu insanlar bacarmır. Məsələn, belə dialoqlar olur:
-müəllimə, bunun cavabını siz deyin(misal: "13+15")
-(barmaq çıxardıb hesablamağa çalışır)
-çalşın barmaqla eləməyin, bu asan misaldır.
-vərdiş eləmişəm e.
40 yaş üstü ibtidadi sinif müəllimidi barmaqla təkrəqəmli ədədləri hesablayan.
Ya da üzdən nəsə oxuyanda barmağını sətirin altında tutan müəllimə deyəndə ki, belə eləməyin, deyir, belə eləməsəm sətiri itirirəm. Deməli, oxuma vərdişi elə 3-cü sinif şagirdindəki kimidir. Bir nəfər müəllimə lövhəyə çıxıb sadə toplama əməlləri yerinə yetirəndə kitabın arxasındakı cavablardan köçürür lövhəyə. Təsəvvür edin, qırx yaşın ola, nə qədər şüursuz olasan ki, pul verib hazırlığa gələsən, orda da nəsə öyrənməyə çalışmaq əvəzinə köçürdəsən. Adətən müəllimlər şagirdlərə bunu başa salmaq üçün soruşurlar ki, axı sən kimi aldadırsan? Bu sonuncu adamın savadsızlığı bir tərəfə, şəxsiyyəti belə formalaşmayıb heç. bəlkə də, ibtidai sinifdə daha şüurlu şagirdlər var. Başqa bir müəlliməyə deyəndə ki, mötərizəni bağla, durub soruşur ki, hardan bağlayım... Arxadan bağla, xala. Üstəgəl bəzilərinin eqoları da o qədərdir ki, irad qəbul eləmirlər.
indi belə insanlar oturur sinifdə, qabağında da iyirmi nəfər ibtidai sinif şagirdi. Ora bir kamera qoyub dərsin gedişini çəkmək lazımdı, yaxşı sitcom alınar.
Məni yandırır bu məsələ, çünki Təməl çox şey deməkdi. uşaqlıqda qazanılan vərdişləri sonradan qazanmaq çox çətindi, günü bugün belə kaş daha yaxşı ibtidai sinif müəllimim olardı deyirəm.
Bir də bu məsələni maaşlar azdır, savadlı kadrlar müəllim olmaq istəmir deyib keçişdirirlər. Birincisi, ətrafımda ən azı 10 nəfər tanıyıram ki, vakant yer olmadığı üçün işə düzələ bilmir, olanda da 1 yer üçün 20 nəfər imtahan verir, halbuki yuxarıdakı kimi müəllimləri vaxtında obyektiv sertifikasiyadan keçirib xaric etmək olardı. ikincisi, maaş az olsa belə, vicdanına nə gəlib müəllimin? Neçə ildir işləyirsən, insan heçmi özü-özünü mühakimə eləməz, inkişaf elətdirməz. imtahan çətin olanda təhsil nazirliyinin qabağına şüvənliyə çıxmağa bir dənədilər amma.
8. kompleksli bir təhsil siyasətinin olmaması.
15 il təhsil aldım bu ölkədə bircə dəfə də olsun plan-programlı dərs keçirildiyini görmədim.
başlayaq 1ci sinifdən gəlirsən oturursan dərsdə səhərisi gün 3-4 yekəgöt valideyn gəlir ki,uşağımın yerini dəyiş qabaqda otursun. nə var nə var bunun atası yekədaşşağdı bunun balası qabaqda oturacaq,oxusa dərd yarı heç oxumurdular. beləcə təməl sorunlar başlayır. 20 gün keçir başlayırla pul yığmağa müəllimlər günüdü. nə keçdin ki müəllimə? axı hələ bu qabı doldurmamısan axı nəsə də umasan? sən bir yana səni keçdik direktora,zavuça tas çatmalıdı. niyə qırırsan 6-7 yaşlı uşağın belini.
aylar keçir bu minvalla,yeni ili,8 martı,novruzu əlifba bayramı,hətta öz adgünü,direktorun adgününə pul yığdırırsan? səni bizlərmi doğduq ki adgünü də keçirdək? 45 dəqiqəlik dərsin yarısı jurnal yoxlamaq,yarısı ailəndəki axşamki söhbətləri keçməyəmi gəldin? yoxsa elmmi verməyə? hələ utanmaz utanmaz vaxt çatmadı deyib riyaziyyat,fizika müəllimlərindən icazə alıb saatlarla danışmaq. o buna bunu dedi,bu ona onu dedi,gündəliyi təmiz saxla,partaları təmiz saxla,üstündəki süfrəni sən yu,sən yu. amma qarşılığında dərs keçmə. dərs keçsən onsuz maraq yaranacaq parta da cızılıb yazılmayacaq. keç də bu dərsi.
dərsə 2 dəqiqə gecikən şagirdi şahın keşikçiləri kimi ayaq üstə küncdə saxla,dərs boyu da danla. sən dərsinə hörmət edib 2 dəqiqə gecikəni ayaqda saxlayıb niyə qırırsan o uşağın ayağını sənə olan inamını,ümidini? dərsini keç də.
növbəti günlərdə lövhəyə çıxardıb niyə çətin yerdən məsələ misal elətdirib aşağı qiymətlə təhsilə olan marağını puç edirsən?
biologiya,zoologiya kimi fənnləri direktorun ştatına yazılmış bir məktəb düşünün hətta bir neçə məktəb düşünün.dərsə gəlməyən direktor düşünün əvəzedici göndərib sinif boşqalmasın səs salanlara 2-3 yazmağını düşünün bu məktəbdən həkim,bioloq,zooloq çıxar? çıxmaz.
bu gördüyünüz problemlər kökdən başlayır 11il davam edir. təkcə müəllimlər də günahkar deyil,şagirdlərdə də günah var. amma tendensiyanın kökündə yenə müəllimlər durur təhsil vermədiyin şagirdin də səndən artıq olası deyil onsuz. 9a keçən kimi tualetdə siqarət çəkən,pornoya baxan bir cəmiyyətdə nə təhsil axı? hər zəng sonrası bir birini dərsdən sonra duelə çağıran,ətrafına özü kimi tay tuşunu yığıb dalaşacağı adamı seçən bir ölkədə irəli deyə bi şey ancaq təşkilat adı olar. geri qalmasın nə etsin bu təhsil. 10cu 11ci sinifdə fışqıran hormonlarıyla qız sevən oğlan istəyən,göz-qaş edən,dərsdən 1 saat tez qaçıb dərs çıxışında məktəbin qabağında maşınla şou göstərib səs-küydən dərs keçməyə imkan verməyən bir gənc nəsil vardı. 4 ildi getmirəm universitetə girəndən,inanıram ki hələ də var.
o zar-zor keçən illərdə məktəbdən cəmi 40-50 nəfər girərdi universitetə onun da 8-10u yüksək balla,qalanı bəxtə-xuda. o bəxtə xuda girən uşaqların tələbəlik illəri də məktəbdən heç fərqlənmir. zəng vurulsun düşüm siqaret çəkim vaxtım keçsin məntiqi ilə keçir həmin 4 il də. onsuz qırıq-sınıq natamam biliklə girdiyin universitetdə onu lap şilküt edirsən öz əllərinlə,öz beyninlə.
yadımdadı 1ci kursda ilk günlər arxada zipposuyla stol yandıran kim,kağız yandırıb ayaq altına atan kimi,belə mühitdə nə dərs?
yenə köhnə hamam köhnə tas. zamdekan gəlir,dekan gəlir 2də 1 dərsi bölür.ona qayb yaz buna qayb yaz. səs salan oğlanlar,çənə qızlar,auditorianı ələ ala bilməyən müəllimlər.
4 ildə 3 ayrı qrupda oxudum dedim bəlkə uşaqlarlıqdı yox hamısı eyni ağılda eyni dünya görüşdə. tək-tük olardı ki,fikirləri bakirliyini qorusun -* hər kəs nəyinisə itirə-itirə gəlmişdi buralara.
o 4 ildə cəmi 5 mütəxəssis gördüm,planlı programlı dərs keçən qrupu ələ alan adam. komputerilə,proektoru ilə yepyeni slidelarla tələbədə maraq oyadan. düşün 50 fənn keçirsən lakin 5-6 müəllimdən razı qalırsan universitetdə.
qalanı sovet psixologiyalı,çantasında 80cı illərin mühazirələri ilə yorucu 90 dəqiqələr. bitse de gitsek ədasında keçən 4 il. sadəcə son 2 ili oxuya bildim öz gücümə. yaxşı ki də oxudum. əslində texniki təchizat olaraq bütün imkanlar sunulur tələbələrə amma tələbənin atılımı olmadıqca bunlardan xəbəri olmur.
düşün amerikadan,kanadadan,israildən,ruminiyadan video dərslər var amma tələbələrin xəbəri,olanların da marağı yoxdu.
səbəb də informasiyanın universitetlə tələbələr arasında düzgün aparılmamasıdır. burdan almaniyadakı universitetə mesaj yazırsan 3-5 dəqiqə ərzində cavab gəlir,amma burdan bura universitet daxili transkriptini tyutordan almaq 2 gün,dekanı tapıb imzalatmaq bir həftəni alır.
universiteti bitirirsən kariyera mərkəzi səni ixtisas təcrübəsinə ixtisasına uyğun yerə göndərmir,o əziyyət çəkib oxuduğun 2 ilin də bir x çəkir üstündən.
belə bir təhsil sistemi olan ölkədə təhsil də tələbə də irəli gedə bilməz.
təhsilimizin qurtuluşu üçün çox az işlər görülür. çox az adam fədai olur,dərs keçir,rüşvət almır. onların da sayı barmaqla sayılır. hazırda universitetlərdə dərs keçən mütəxəssisləri xaricə oxumağa təcrübə programlarına göndərmək lazımdı. həmin müəllimlər təhsilimizi bataqlıqdan xilas edə bilər. şəxsən effektini yuxarıda yazdığım 5 müəllimdə görmüşdüm. auditoriyanı ələ almaqları,təcrübələri,tələbədə maraq yaratmaqları çox fərqlənirdi yerli təhsil almış müəllimlərdən.
universitetlər ildə milyonlarla manat pul qazanır həmin yaranmış maliyyədən mütləq 5-10 müəllimi seçib yayda və qışda seminarlara göndərmək lazımdı. və bu fəaliyyət hər il sayları artılaraq davam etdirilməlidir. bu iradlarımı və təklifimi universitetdə də səsləndirmişəm. ümid edirəm qulaq ardı edilməz yoxsa vay gələcək nəsillərin halına.
21. sistemimiz şəxsiyyət yetişdirmir, kukla yetişdirir. bir müəllimimiz vardı. çox savadlı idi, lakin adam deyildi. ən sadə şəxsi və etik qaydalardan xəbəri yox idi.
yaponiya təhsilində 1-2 örnək verim ki, daha yaxşı anlaşılsın demək istədiklərim.
1) təhsil sistemi şəxsin özünü sorğulaması üzərinə qurulub.
2) büdcənin 12% təhsilə, 8% hərbi xərclərə ayrılır
3) məktəblərin 90% gimnastika və 75%-də üzgüçülük hovuzu var (sağlam ruh, sağlam bədən/sosiallıq)
4) ən önəmli məqamlardan biri – yaponiya məktəblərində xadimə/təmizlik işçiləri yoxdur. bu işləri şagirdlər görür. nəticə olaraq məktəbi özləri təmizləyəcəkləri üçün kirlətməməyi öyrənirlər.
5) məktəblərdə dövlət tərəfindən təmin olunan günorta yemeyi verilir. lakin məktəblərdə yeməkxana yoxdur. şagirdlər və müəllimlər eyni yeməkləri yeyirlər .şagirdlər yeməklərini alıb sinif otağında yeyirlir. yeməkxananın olmaması şagirdlərin kollektivlə işləmə bacarığı və sosial davranışlarını gücləndirir.
gördüyümüz kimi, yaponlar təhsil verərkən insan yetişdirir. biz isə sadəcə təhsilə fokuslanırıq (onu da bacarmırıq). nəticədə isə ən yaxşı halda savadlı yetişən birisi də (adətən) fərd kimi normal formalaşmamış olur.
32. "böyük idmana xərclənən pul qədər hayıfım gələn pul yoxdu. rəsmən havaya uçurulan paradı. bir gənc tanıyıram. 17 yaşı var. son 2 ildə informasiya texnologiyaları üzrə qatıldığı bütün beynəlxalq olimpiadalara ixtiraları ilə gedib, bakıya qızıl medalla dönüb. bu il məktəbdən məzun olub. dünyada it *
informasiya texnologiyaları
uzmanları hazırlanması üzrə ən ünlü universitetlərdən olan britaniyanın banqor universitetinə qəbul olub. mümkün 100 baldan 93-ünü toplayıb. amma... amma gedə bilmir. çünki ailəsinin 4 illik təhsil üçün ödəməli olduğu 45 min dolları yoxdur... 45 min dollar o ailə üçün xəyaldı... atası ukraynada bankrotdan çıxmağa çalışır. anası 300-400 manata mürəbbiyə işləyir... döymədikləri qapı qalmayıb. reklamı aləmi götürən fondlar da, nazirliklər də susub. 1-2-si sadəcə söz verib. vaxt daralır. tullanana, dombalaq aşana isə "bizim" büdcədə həmişə 300-400 min peşkəş tapılır. bütün yarışmalardan azərbaycana qızıl medal gətirən, dövlət bayrağını dalğalandıran, 16 yaşında "gənc alim" adını qazanan o gənci necə inandıraq ki, bura onun da vətənidir?" (c) aygün muradxanlı
27. dost gürcüstan respublikasında qafqazın ən böyük universitetinin qurulmasına start verildi. 60 min tələbəsi olacaq, 140 ha ərazidə yerləşəcək. maliyyələşdirən isə ölkənin keçmiş baş naziri, məhşur iş adamı çox hörmət etdiyim b. ivanaşvilidi, onun yaratdığı cartu fund-dı. yeri gəlmişkən bu çartu fondunun gürcüstanda yaratdığı və maliyyələşdirdiyi ikinci univetsitetdi. təbii ki, dost ölkənin müvəffəqiyyətləri bizi sevindirir, amma daha təsirlisi öz ölkələrimizdə gedən proseslərdi (türkiyə və azərbaycan, bunları ayırmıram və hər ikisini öz və tək ölkəm kimi görürəm. rəhmətlik ə. elçibəy sağ olsaydı, indi çoxdan birləşdirmişdi bu ölkələri) . belə kompleksin yaradılmasına ən çox ehtiyacı olan azərbaycandı və maliyyə imkanlarına görə bizim keçmiş prezidentin adına yaradılan (heydər əliyev fondu) fond cartu fondundan çox-çox irəlidədi. amma, gürcüstan qavqazın ən böyük universitetini açır, azərbaycan qafqazın ən qabaqcıl və yeganə dünya reytinq cədvəlinə düşən və sadə iş adamlarının qanı, pulu, gücü hesabına yaradılan ən qabaqcıl univrtsitetini (qafqaz), ən güclü məktəblərini qapadır. türkiyə həmçinin kiçik sahibkarların, bütöv xalqdan çətinliklə toplanan pul hesabına yaradılan və dünyaya səs salan millətin minlərlə məktəblərini qapadır, hətta utanmadan 160 ölkəyə yayılan dünya birinciliyinə qədər yüksələn iki minə yaxın öz millətinin məktəblərini, univetsitetlərini terrorist adlandırır. hətta daha dərinə gedərək bu təhsil, mədəniyyət ocaqlarını terrorist kimi tanımayan dövlətlərə hədə qorxu gəlir (baxın asala, işıd, taliban, pkk deyil, dünyaya elm, mədəniyyət, barışıq öyrədən dünya türk məktəblərini və universitetlərini terrorist kimi tanımağı istəyir: yazık bu millətin halına). mən lap çoxdan irəli sürdüyüm fikrimi təkrar bildirmək istəyirəm: müsəlmana müsəlmanın ən böyük problemini-cahillik problemini həll etməyə yönələn təhsil ocaqlarını bağlayanlardan böyük düşmən görmürəm. bunu bütün mütərəqqi qüvvələr belə qiymətləndirir və doğrudan da belədi.
bu qısaca təhlil, zənnimcə, dünya miqyasında 57 islam ölkəsinin hamısının müqayisədə çox geridə qalmasının başlıca səbəbini açıb göstərir.
(c) saleh məmmədov, azərbaycan respublikasının sabiq maliyyə naziri (1992-1993), professor.
4. bütün kitabların, iş və test dəftərlərinin həmçinin sinif divarlarının prezidentin və digər lazımsız dövlət atributlarının şəkilləri ilə doldurulması. dərsliklərin böyük hissəsində yaltaq, məddah yazıçı və şairlərin vətənpərvərlik, şəhidlik, dövlətçilik anlayışlarının təlqin olunması. dərslərin interaktivlikdən uzağ olması. dərsin ortasında fond pulunun yığılması və kasıb uşaqların verə bilmədiyi üçün danlanması. dövlətin elmdənsə idmançılara üstünlük verməsi uşaqların da o idmançılardan örnək götürməsi. o idmançıların vor zakon təfəkküründə olması uşaqların tualetdə siqaret çəkməsinə və məktəbdə özünə vor zakon, polad ələmdar kimi göstərməsinə səbəb olur.
bizim məktəbdə dərsi yaxşı oxuyan uşağların hamısı fiziki cəhətdən zəif olduqları üçün sürüdən ayrılmış fərdlər idi. heç kim onlarla dostluq etmirdi. onlar da əyləncələrini oxumaqda tapırdılar və özü kimi olanlar ilə intelektual tərzdə oynayırdılar. məsələn tarixin hər hansısa ilini ortaya qoyub həmin ilə aid kəşfləri, dahilərin doğulmasını zadını deyirdilər. kim daha aktiv olsa eqosunu doyururdu. bu uşaqlar hər sinifdən ən çox 2 nəfər idi.
ədəbiyyat və azərbaycan dili fənlərinin dəqiq elm fənlərindən daha çox dərs saatına sahib olması.
64. Baxın geridə qalmağına görə demirəm sadəcə bu olsaydı əla olardı dediyim bir şey var .
Rus bölməsi yerinə ingilis bölməsinin olması Azərbaycanı 10 addım qabağa aparar
20.1. "universitetə qədərki təhsil - məcburi təhsil, daxil olduqdan sonra ixtisasa və bütün fənnlərə qarşı olan sevgi hissini boğur, öldürür"
hal hazırda 3-cü kurs tələbəsiyəm və az da olsa ölkədəki təhsil sistemindən danışmağa haqqım var. bu mövzu qrup uşağları arasında dindən və siyasətdən də önəmli, haqqında çox danışılan mövzudu. mənə elə gəlir ölkədə təhsilə önəm verməyən insan yoxdu. hər bir ailə övladının təhsili üçün canınnan keçər, ya da özlərini bucür göstərir. övladın universitetə qəbul olması bütün el obada həmin ailənin statusunu bəlirliyir. əgər qəbul olmadısa daha doğrusu qəbul ola bilmədisə həmin uşaq nəslin üz qarasına çevrilir və nisbətən cəmiyyətdən təcrid olunur, bu digər problemdi.
yaponiyada təhsilə verilən dəyərlə bir azərbaycan ailəsinin təhsilə verdiyi dəyəri fərqləndirmək mümkündü.
2. əgər bir ailə övladına "uniyə gir onnan sonrası asandı ya da onnan sora oxumasan da olar" kimi tırkaverici (motivasiya edici də sayılmır) sözlərnən gəlirsə ailəni müqəddəs sayan hər bir gənc təhsilin qurbanına çevriləcək.
təhsili qapalı şəkildə bir otağda qalaraq mənimsəmək olmur. məhlədəki qaqaşlarnan söhbət edib də təsadüfən şah ismayıl xətainin necə biri olduğunu da öyrənə bilərsən. mən şəxsən universitetə qəbul olmaqdan ötürü qavrama qabiliyyətim zəif olduğu üçün gündəlik 7-8 saat dərslərlə məşğul olurdum. və 10-11ci sinif dönəmində yaddaşıma həkk olan yeganə maraqlı hadisə velosiped sürəndə yıxılıb götbaş olmağım olubdu, o da ki hazırlığa getdiyim vaxt. nəcitə etibarı ilə universitetə girməyimə heç vaxt sevinməmişəm. çünki oxuduğum fakültənin 5 %ini belə qavramıram. mühasibat sözünün mənasını bu yaxınlarda öyrənmişəm - burda isə əsas təhsil problemi abituriyentin qəbul imtahanına hazırlaşacağı dövrə qədər mütləq seçim etməməsidi. seçim etməkdə yaşadağı problem isə ya ailə basqısı ya da nəzərdə tutulan yaş dövründə həmin gəncin hansı sahədə uğur əldə edəcəyini bilməməsidi. bununçün əsl "təhsilə önəm verən ailə" övladına heç bir idealoji təsir, dini basqı tətbiq etməməlidi, "sənin dədələrın hələ keçmişdən adamsikən olub" kimi nəslin davamçısı yükünü boynuna yükləməməlidi.
seçimində sərbəst olan hər bir insan həyatında istədiyi sahə üzrə uğur əldə edə bilər
3. təhsilə bu qədər dəyər verən millətli ölkədə yaşayasan ancaq heç kim sistemdəki yanlış dərs metodunu, kadr dəyişikliyi adı altında soxduqları trickləri sikləməz, deyər ki təki balam uniyə girsin. (red. - bitirməsi üçün varımı yoxumu satıb diplomun arasına qoyaram")
4. məhşur deyimlərdən biri : "ölkədə universiteti bitirən, universitetə qəbul olanların sayından çoxdu". buni əslində təhsilin problemi saymaq olmaz bir o qədər də.
nə qədər ki babalarımızın, xüsusilə də atalar sözü yazan babalarımızın hər çıxartdığı səsi quran surəsi kimi müqəddəs sayacayıq, o vaxta kimi də "naşükür" çıxmayaq deyə içimizə soxacıyıq.
10. az əvvəl məclisdə tanış riyaziyyat müəlliminə manifoldların əməliyyatından danışdım. qulaq asdı sonra dedi ki sən nə danışırsan? bu həkimlik filandı bəyəm kəsib-bölürsən? adam bildiyiniz müəllimdir və məktəb yox universitet müəllimidir. indi bu adamın surgery theory'dən xəbəri yoxdur. yanlış anladığınıza əminəm. elə bildiz demək istəyirəm müəllim savadsızdır və riyaziyyatın önəmli bir hissəsindən xəbəri yoxdur. əsla! müəllim bütün təhsilini fərqlənmə ilə bitirən, olduqca savadlı müəllimdir ancaq 10-15 ilin riyaziyyat yeniliklərindən xəbəri yoxdur. ala adam hələ poincare hipotezinin isbat olunduğunu bilmir. xəbəri yoxdur ay qardaş. demək istədiyim savadlı vətəndaşlarımız elmin yeniliklərindən geri qalıb, xəbərləri yoxdur. yeni mövzulardan, nəzəriyyələrdən xəbərdar olmaqları bir yana dünya təhsilində tətbiq olunan metodlardan xəbərləri yoxdur. açıq desək sovet ağlında qalıblar. təhsilimiz sovet dağılandan dağılıb havaya sovrulduğu üçün geri qalıb. nöqtə.
66. maddiyat və ona bağlı psixologiya çox önəmli rol oynayır. azərbaycanda bütün sahələrdə özəl kurslar həm məktəblərdən həm də universitetlərdən daha yaxşı təhsil verirlər. bu açıq faktdır, universitetin sənə 4 il ərzində öyrədə bilmədiyi şeyi hansısa özəl kurs 5 aya, 6 aya öyrədir. bu istəyir riyaziyyat olsun, istəyir ingilis dili, istəyir iT sahəsi, istəyir mühasibatlıq, istəyir dizaynerlik, istəyir rus dili və sairə. bütün sahələrdə belədir. hətta ibtidai sinif müəllimləri də yuxarı siniflərdən fərqli olaraq daha həvəslə, canla-başla öyrədir uşaqları. bunun da arxasında valideynlərin bayramlarda pul yığıb vermələri, hədiyyələr almaları kimi psixoloji səbəblər yatır. repetitor yanında, kurslarda müəllimlər tələbələrə öyrətməyi borc bilirlər, "o tələbədən pul alıram qarşılığında xidmət verirəm" gözü ilə baxırlar məsələyə. məktəblərdə və universitetlərdə isə müəllimlər "dövlətdən maaşımı alıram gəlib leksiyamı deyib gedirəm" gözü ilə baxırlar işlərinə.
maddiyata bağlı digər bir səbəb də budur ki dövlət müəssisələrində maaş az olduğu üçün öz sahəsində güclü şəxslər oralarda dərs demirlər. məsələn mən 300-400 manat qazanacağım universitetə, məktəbə saatlarımı vermərəm, ondansa fərdi uşaq hazırlaşdırsam bundan 7-8 dəfə daha çox gəlir əldə edərəm. ya da hansısa brend kursda müəllimlik etsəm gəlirim yenə daha çox olar. həm də kurslarda tələbələr razı qalmırsa gedib başqa kursda oxuyarlar, bunu görən rəhbərlik də həmən müəllimi işdən çıxarar. yəni rəqabət var, rəqabət isə keyfiyyəti artırır. məktəb və universitetlərdə isə belə söhbət yoxdur, hamı məcburi dərsə gəlir, gəlmirsən də universitetin qozuna deyil sənin verəcəyin pula qalmayıblar ki, bəlkə lap pulsuzda oxuyursan? özəl məktəblərdə, liseylərdə də təhsilin daha yaxşı olma səbəbi budur, yoxsa avropa liseyinə avropadan başqa millətlərdən müəllim gətirmirlər ki.
ən önəmli səbəblərdən biri də budur ki, məktəb və universitetlərdə keyfiyyətsiz təhsil verən müəllimlər özləri də elə o keyfiyyətsiz təhsil müəssisələrində keyfiyyətsiz təhsil alıblar. və universitet və məktəblərdə müəllim olmaq üçün bu keyfiyyətsiz universitetlərin diplomları şərtdir. və universitetlərdə təhsil sadəcə leksiya, əzbərçilik üzərində qurulub. təhsil isə şeir öyrənirmiş kimi əzbərləmək deyil. sən avtomabil təmir etməyi universitetdə kitab əzbərlədib öyrədə bilməzsən, iT sahəsini də, dizaynerliyi də, tərcüməçiliyi də, mühasibatçılığı da.
yenə o şablon və kobud hesablamanı edək: 10 cavan adamdan 8-si, bəlkə də, 9-u indi etiraz edib bəyənmədiyi cəmiyyəti düzəltmək üçün tək nəsə edib buna nail olacağına inanmır. idealizm yorucudur - bəyənmədiyin şeyi bəyəndiyin hala gətirmək üçün effort sərf etmək uzun illər və ağır işlər tələb edir. belə şeylər isə inamsızlıq varsa, mümkün olmur. ona görə təhsilin geri qalması hamı üçün fakt olsa da, onu düzəltmək üçün etiraz edən adamlar əlini daşın altına qoymalıdır.
orta məktəbdə, əsasən, daha çox yuxu yatsınlar, daha az yorulsunlar deyə direktora 800-1000 manat rüşvət vermiş insanlar buna - yəni "əşi guya tək mənlə nə düzələcək" arqumentinə bəraət qazandırırlar, sonra universitetdə yorulmasınlar deyə ayrıca rüşvət verirlər, sonra o bədbəxt universitet 2 faiz təhsil verirsə, onu belə almırlar və nəticədə, əlbəttə ki, iş tapmırlar. yenə dönüb-dolaşıb "fak dı sistem"ə gəlir söhbət, lakin gəlməyi də bir şeyə yaramır e, o ki insanlar bir az özlərinə dönüb baxmadılar, çətin nəsə düzələr.
sistem bərbaddı, universitetlərimizin təhsili, tələb etdikləri şeylər, sözün əsl mənasında, zibildi, amma özümüz də heç nə üçün cəhd etmiriksə, sonradan yenə bütün günahı ətrafdakılara atmaq da "bir az şov bence".
çox yaxşı bilirik ki, bir uşaq üçün ən böyük əhəmiyyət kəsb edən şeylərdən biridir insanların onun bacarıqlarına inanması. erich fromm deyir ki, belə bir inamın varlığı təlim və manipulyasiya arasındakı fərqi təşkil edir. təlim nədir? ingilis dilində təlim, təhsil, tərbiyə mənasını verən söz var, education. e-ducere sözündən götürülüb, hərfi olaraq "irəliyə getmək", "potensial var olanı üzə çıxarmaq" kimi tərcümə olunur. yəni, sən təhsil, təlim verirsən, uşağa kömək edirsən ki, daxilində var olan bacarıqlarını dərk etsin və şəxsi bacarıq və qabiliyyətlərindən istifadə edərək müəyyən bir yerə çatsın. yoxsa bizdə? müəllimlərin çoxu, ya elə valideynlərin, bizə nə aşılayır ki? ancaq arzuolunan, bəlli bir "reputasiya"sı olan şeyləri. müəllim ol, həkim ol, hüquqşunas ol. danışdıqca əsəbim kəllə-çarxa çıxır, amma kodlaşdırma etdiyim günə qədər bütün qohumlar bir-bir zəng edib beynimin anasın ağlatmışdı. "müəllim ol, dövlət işidi, əsl qız sənətidi, səhər dərs keç, gəl evə ər-uşaq, rahat yaşayacaqsan, nə başını ağrıdırsan". ya da "mühəndis qız harda görmüsən? qadın işidi bəyəm? nə işin var zavodda bütün gün kişilərin içində ora-bura". sikdir get də, xahiş edirəm.
mənim bəxtim onda gətirdi ki, mənim kimya qabiliyyətimi hiss edə bilən müəllimlər çıxdı qabağıma və bu gün mənim öz yolum olmasına kömək etdilər.
indi isə, nə vaxt ki bu ayrıseçkilik, bu manipulyasiya son tapacaq, bax, onda təhsilin geri qalma səbəbləri haqqında danışa bilərik. onda hiss edərik ki, bizdə təhsil var, amma irəliyə doğru getmir, 1-2 səbəb var və onları tapıb həll etməliyik.
qadın-kişi peşə diskriminasiyasına gəlincə, "mən müasir qadınam və ərim istəsə, evdə oturub uşaqlara atalıq etməkdən başını qaldırıb, işləyə bilər".
sitatın sonu.
9. bunun həddindən çox səbəbi var. mən də birini deyim. ikiüzlü müəllimlər. bəli sırf ikiüzlü olanlar.
iqtisadiyyat müəllimim hər dəfə uşaqlara od püskürür: oxumursuz, elə hamınız istyirsiz ki, oxumamış imtahandan keçəsiz. savad istəyən yoxdu. bu qədər inkişaf eləmiş öləkədə yaşıyırıq *
are you fucking kidding?
belə gözəl universitetdə, belə gözəl şəraitdə imkan yaradıblar amma oxumursuz. dediklərinin çoxsu doğrudu oxumaq istəməyənlər var amma davamı da var.
elə bu gün başıma gəldi. uşaqlara ağzına gələni deyir, sərbəst işlərə qiymət yazmır. aşağı qiymət yazır dərsi danışsaq belə. nəysə
sonra başqa bir uşağa: niyə oxumursan? yeməyini vermillər, şərait yoxdu, imkan yoxdu bla bla bla.
bunu deyənnən sonra beynimə qan sıçradan olay yaşandı. qrup nümayəndəsi ilə arasında belə bir dialoq yaşandı:
-filankəsova filankəs (qız) +yoxdu müəllim.
-qayıb yazmısan?
+yox.
-hə yazma, tapşırılıb o. bir 9 da yaz ona ordan
...... -filankəsova filankəs (qız) +o da yoxdu müəllim
-ona da yazma qayıb. o da tapşırılıb. day üzyönlüdü də *
bu nə deməkdi anlamdım
bir 10 da ona yaz. onların sərbəst işinə də bir yaz
bu qədər maymaq insan görməmişdim. adama deyəllər ay oğraş o qızların o biri uşaqlardan nəyi artıqdı? bəyəm onlar acdılar ya şəraitləri yoxdu? var! tapşırıldıqlarına görə pulları da var! bəs niyə onlara dərsə gəlmədikləri, dərs danışmadıqları, sərbəst iş yazmadıqları halda qiymət yazırsan amma bu yazıqlara işgəncə verirsən? oxumaq istəyən yoxdu deyirsən amma dərsə gələnə qiymət yazmırsan, o birinə isə qiymət yazıb qayıbdan da keçirsən.
çünki ikiüzlüdü. nə qədər komunist sovet dövlətini tərifləsələr də kapitalistdilər - pul güdüllər
avropa təhsilindən dəm vursalar da azərbaycanlıdılar - pulnan qiymət yazıllar. nəysə söyməynən nə olur ki, köhnə hamam köhnə tas. balıq başdan iylənir. şikayət zad eləsən də xeyri olmayacaq onsuz da.
yuxarıda dediklərim gizli halda baş versə bəlkə o qədər yandırmazdı məni. sadəcə bütün uşaqların gözü qabağında hündür səslə deməsi çox pis təsir elədi. sərbəst işi yazıb sıfır alan bir-iki uşağın əməlli başlı qəlbi qırıldı. kimin qırılmaz ki? sən o qədər əziyyət çək. yaxşı lap deyək kopyala gətir. ən azından gətir. sonra sıfır al. ancaq dərsə gəlməyən biri oturduğu evindən qiymət alsın.
bu arada o qızlardan birini heç tanımırıq. dərsə heç gəlmiyib. yalnız adını bilirik.
57. Bütün sistemin əzbərçilik üzərində qurulması, flan ölkə elə edir bəhmən ölkə elə edir deyə deyə təhsilimizin salat olması. Məsələn mən kurikulum sistemiylə təhsil almışam məktəbdə. Ancaq yazıdan ibarət bir sistemdi, dərs danışmaq yerinə test həll etmək, dərsi öyrənmək yerinə tqdkının teslərin əzbərləmək və s. indidə unidə mən və mənim yaşıtlarımdan çıxıb lövhədə dərs danışmaq təqdimat etmək istəniləndə poyuza baxan öküz kimi qalırıq. Çünki bizə öyrədilən bunun tam əksidi. Bir sistem qurulursa bütün pillələri bir biriylə uyğunlaşmalıdır, ardıcıllıq olmalıdır.
43. sebebi azerbaycanlilarin diger sahelerde geri qalmaq sebebleri ile eynidir. azerbaycanlilarin geri qalmis insanlar olmagidir. 30 il evvelin kolxoz-sovxoz ictimai siyasi muhitinde yetismis insanlardan cox sey gozlemek lazim deyil. hakimiyyet de lap istekli olsaydi bele o orta mekteblerdeki muellime adlanan xalalardan, nenelerden omrunde toplasan belke 5 guclu eser oxumamis, beseri deyerlere sahib olmayan o direktorlardan guclu tehsil sistemi qayira bilmezdi. eldeki malzeme onsuz da yetersiz idi. amma herhalda daha yaxsisini etmek olardi.
47. Hələ də düşünən var ki, hökümət təhsilin inkişafına dair bir şeylər həyata keçirir amma səriştəsizlikdən bunlar uğursuz olur. Gözəllər bəlkə də mən skeptik yanaşıram bu məsələyə, məncə təhsil məqsədyönlü bir şəkildə geri qoyulur. Bu ölkəyə savadlı insan lazım deyil, əvvəlcədən təyin olunmuş bir istifadə müddətimiz var. Bitəndə o gözəl insanlar o gözəl atlarına minib çıxıb gedəcəklər, poxu da yeyən yenə bu millət olacaq. Ona görə də başdakıların tınına deyil inkişaf filan, hətta sərf edir onlara.
48. keçid ballarının o ilki abituryentlərin performansına görə yuxarı qalxması və ya aşağı düşməsidir. halbuki keçid balı sabit qalmalı, balı keçə bilən qəbul olub digərləri çöldə qalmalıdı. yoxsa bu il 550 balla qəbul olunan ixtisasa gələn il 380 ilə qəbul olunur, o biri il də 500. o uşaqların qavrayış qabiliyyəti də bəlli di ki, eyni deyil. nə də təhsil həvəsləri. buna savadlı müəllim necə dərs qandırsın? hərəyə individual müəllim tutulsun?
digər səbəb də müəllimlərin pulla təyinat alması. bakıda işləmək üçün mütləq pul verməlisən, imtahanda neçə bal yığdığına baxılmır. bacım məsəlçün maksimum baldan 3 bal əksik yığmışdı, ona da problem yaratmışdılar. bu mövzunu dəqiq bilmirəm amma mən bilən bizim müəllimlərdə yoxlama imtahanları da olmur? liseydə məsəlçün hər il imtahan edilirdi müəllimlər, nəticələr də koridorda vurulurdu. bilirdik ki, bu müəllimlərin savad və bacarıqları yoxlanılır. dövlət müəssisələrindəkilər yoxlanılırmı? sanmıram. yoxlanılırsa belə orda da pul keçir.
bütün bunlardan da belə nəticəyə gəlmək olar ki, *kral götdü*.
63. Maaşını tumanından bületen çıxararaq, sistemi ayaqda tuttuğu üçün alan təhsil işçilərinin, şagirdləri saçına, geyiminə və ailə vəziyyətinə görə mühakimə etməsi.
Məqsədləri təhsil vermək, yeni nəsil yetiştirmək deyil. Uşaqları sıxıştırıb ailələrindən rüşvət almaqdı.
40. fikrimcə ən başlıca səbəblərdən biri də, əksər insanların təhsilə (orta məktəbdən sonrakı təhsil nəzərdə tutulur) gələcəkdəki hədəflərə, məqsədlərə, arzulara və s. çatmaq üçün bir vasitə deyil, bir növü məcburiyyət kimi yanaşmasıdır. bunun də nəticələri çox ağır olur. nəticələrdən öncə bunun səbəbləri haqqında qeyd etsək, deyə bilərik ki, ən böyük boşluqlardan biri, orta məktəblərdə şagirdlərə əslində nə olmaq istədiklərini kəşf etdirə biləcək psixoloji dəstəyin ixtisas seçiminin nə qədər önəmli bir şey olması kimi mövzularda təlimatların olmamasıdır. bunun nə qədər önəmli bir məsələ olmasını və nəticədə nə kimi vəziyyətlərin yaranmasını öz üzərimdən misal çəkmək istəyirəm. orta məktəbin son illərində mən də dəbdə olan 2-ci qrupa sənəd verməyi qərara aldım. heç bir ciddi səbəb olmadan. əslində nə olmaq istədiyim, hansı sahələrdə potensiyalım olduğu, xarakterimin nəyə uyğun olması haqqda zərrə qədər də məlumatlı deyildim. heç fikirləşmirdim də. çünki bunu fikirləşmək ağlıma belə gəlmirdi. tək məqsədim yüksək balla universitetə girmək idi, ondan sonra hər şey düzələcəydi, atam belə deyirdi. yüksək balla universitetə girdim ama işlər gözlədiyim kimi deyildi. ilk gündən iyrənmişdim dərslərdən. ətrafımda mənim kimi və mənim kimi deyil də başqa cür istəmədən orda oturub dərsə qulaq asanlar çoxluq təşkil eliyirdi. nəticədə həvəssizlik və tələbkarsızlıq mühitində dərslər çox primitiv keçirdi. çünki müəllimi "sıxışdıran" daha çox tələb eliyən, sual verən, doğurdan da öyrənmək istəyən az idi. belə belə universitetlər tələbələri, tələbələr də universitetləri yola verir. sonra özümü kəşf etməyə başladım. əslində nə olmaq istədiyimi anladım. ama artıq gec idi (əslində indi fikirləşirəm ki, heç də gec deyilmiş, sadəcə qorxaqlıq elədim). maraqlısı odur ki, həvəssiz yanaşdığım universiteti yüksək bir ortalama ilə bitirib məzun oldum. ama ixtisasım üzrə çox bilikliyəm mi? deyiləm. çünki dərsləri sadəcə imtahanı vermək üçün oxudum. öz ixtisasım haqqında deyil, daha çox maraq duyduğum sahə üzrə öyrənirdim. indi nə ət oldum, nə balıq. əminəm ki, sevdiyim sahə üzrə universitet təhsili alsaydım indikindən qat qat çox bilikli olardım ixtisas nöqteyi nəzərdən. çünki dərslərdə danışılan mövzular sənə maraqlı olacaq, üstəgəl universitetdən kənar da oxuyacaqsan, özünü hər tərəfli inkişaf elətdirəcəksən. istəmədiyin bir yolun ortasında olmaq çox pisdi. geri qayıtmaq kimi bir imtiyazın yoxdu. istəmədən irəli gedirsən. universitet üçün xərclədiyim 4-5 ilə heyfslənirəm. daha faydalı işlər görə bilərdim. amerikanlardakı "going to college" ifadəsi məncə problemləri kökündən həll eliyir. çünki bu ifadədə könüllülük var, məcburiyyət yoxdu. könüllülük olan yerdə keyfiyyət də olacaq.
23. imkan vermədilər oxuyaq hər şeyin qarşısını kəsdilər qaqaların vor söhbətləri məktəblərdə gedən `peysər` `qəhbə` `palajenya` və sair sikimsonik söhbətlər kəsdi hamının qarşısını.ailələr kəsdi mahiyyətini dərk etmədən oxu dedilər. ateist olduğumu biləndə məni dışlayan`fizika müəllimə`m daxil olmaqla hamı günahkardı.dininə görə döyülən neçə ateist dostum vardı sözdə peysər çıxarılan.vor həyat eşqiylə yanıb tökülən məktəblilərdə deyil günah onları yetişdirən bu sikilmiş dili qarnında olan cəmiyyətimiz əhli azərbaycan xalqındadı günah.oxuyun ki sizin də ofisdə işiniz olsun kimi iyrənc cümlələr quran gündə 4 qruppaya dərs keçib hazıqlıqlardan eşşək yükü qədər qazanan şuba ilə gəlib öyünən ingilis dili müəlliməm elə məndə ikrah hissi oyatdı.sovet fikriylə böyümüş 45+ yaşı olan yaşlı qadınlardan dərs gördük adam kim maaş almadıqları haqqları pozulduğu halda o şəxsiyyətsizlər seçkilərin saxtalaşdırılmasında baş rolu oynadılar.hamımızdadı günah sistemin təhsilin sənətin bu qədər iyrəncliyə batmasının səbəbi dili qarnında böyüyən orta nəsil və onların yetişdirdiyi bir xalq oldu.özü ədalətli olmayan əlinə fürsət keçsə maddiyata görə hər cür iyrənclik edən xalqın təhsili də korrupsiyaya batacaqdı ki onsuz sovetlərdən bəri bu belə oldu.təhsilimiz də pox günündədi səhiyyəmiz də sikilmiş dövlətin axırı poxdu əgər xalqı düzgün olmasa. onsuz da oğraşlar tərəfindən idarə olunan xalqdı bizim xalq.bu oğraşlara baş əyib öz uşaqlarına da yaxşı baş əymək öyrətdilər hamımızı uçuruma sürüklədiklərinin fərqinə də varmadan.biraz insaflı olaq təhsilin bu vəziyyətini tam olaraq da hökümətlə əlaqələndirməyək bizi bu günə salan bu sovetdə doğulub azərbaycan respublikasında doğulan uşaqlarına necə baş əymək necə sorğulamamaq lazım olduğun onlar öyrətdi. biraz fərqli düşüncədədi deyə başına işənən neçə uşaqlar var ey sözlük siz də yaxşı bilirsiz.oxuyub böyük adam ol dedilər ama o böyük adam da hamı yaxşı bilirki qarnı böyük pullu biri ol deməkdir demədilər.demədilər ki savadlı ol yox dedilər əslində ama onu da savadlı ol pul qazan ay bala olaraq dedilər.başımıza bu hakimiyyəti gətirdilər korrupsiyaya batdıq sorğulamağa pis baxdıq məktəbdə biraz rahat olan qızın arxasınca danışıldı bu cəmiyyətdə.təhsilin nə demək olduğunu dərk etməyin
imkan vermədilər bu nəslin.inkişafımızı kəsdilər bəli bunu bu hakimiyyət başdada qeyrətli türkün ulu övladlarından olan azərbaycan xalqı etdi.imkan vermədilər böyüyək. təhsil də sikdirdi 20 faiz torpaq da həmçinin səhiyyədə. hələ nələr sikdirəcək siz dayanın təhsil nədir ki
74. mənim qohumumun qızı var, 6 yaşındadır. ibtidai sinifə yeni başlayıb. deməli uşağın özü şikayətçidir ki, ibtidai sinif müəlliməsi çox göstəriş maraqlısıdır, mini yubka, full makyaj, uzun kablok ilə uşaqlara dərs keçir. bunu eşidən kimi cin təpəmə vurdu, dedim mən içimi tökməliyəm. indi azadlıq elə gəldi azadlıq belə getdi deyən liberallar, toplanın sizə ağzınızın payını verim. ay insanlar, hər geyimin öz yeri var axı. məsələn, toya pijama ilə gedilməz, dükana götü başı açıq qoyan paltar ilə gedilməz, podyuma həddindən artıq sadə, qapqara paltar ilə, makyajsız zadsız gedilməz, yasa bər-bəzəkli paltar ilə gedilməz. bunların səhv olduğu kimi, məktəbə də müəllimin bu halda getməsi də düzgün deyil. müəllim ora dərs keçməyə gedir, toya getmir. insan uşaq olanda fikri dərsdən yayınmağa meyilli olur. tak tuk deyə səs çıxardan kablok, göt xətlərini apaçıq göstərəm mini yubka və s. uşaqların fikrini yayındıran bir şeydir. məktəbdə sırğa taxmaq olmaz, sep olmaz, qol saatı olmaz, telefon olmaz və s. deyib şagirdlərin hər poxuna qarışan məktəb buna niyə qarışmır? bizdə empatiya duyğusu yoxdur, tərbiyə, əxlaq anlayışı düzgün formalaşmayıb. hər şeydən əvvəl bizim mentaliletimizdədir problem. və bütün problemlər də buna görə əmələ gəlir.
edit: entry bir çox partizan tərəfindən son iki cümləmdəki söyüşə görə xəbərləndiyi üçün son iki cümləyi sildim. əgər söyüşü öyrənmək istəyən varsa, öyrənməsə yaxşıdır. amma onu deyim ki, söyüşlərimdən peşman deyiləm :)
12. əsas məsələ heç kimə maraqlı olmamasıdır təhsilin. yaxşı, bir az ədalətli danışsaq, kiçik bir qrupun vecinədir. lakin bu kiçik qrup öz təsirini göstərə bilmir. laqeyd müəllimlər, vor olmaq istəyən oğlanlar, ərə getmək istəyən qızlar, öz kiçik dünyalarında ilişib qalanların marağında deyil təhsil.
dövlətin həvəsləndirməsi isə 0! "sabah" filan başladıldı. ancaq, məncə, o da yetərli deyil. hər tərəfdə idmanın təbliğatı gedir. millətin qolu şişib, başı boşalıb. idmana xərclənən pulları bir neçə il xərcləməyib xaricdən güclü alimlər gətirsələr, laboratoriyalar, araşdırma mərkəzləri qursalar, cavanların önünü açsalar, təhsil və elmdə marağı artırsalar azərbaycanda təhsil inkişaf edər. bu saat millət oğlunu-uşağını güləşçi, boksçu etməyə çalışır. səbəb, idmançılara qayğı var. lakin elm adamlarına, cavan düşüncələrə qayğı yoxdur.
41. a b c d e...... belə belə onlarla səbəb saymaq olar.amma ümumi hamısının başında gələn 1 əsas səbəb var.o da ki (bax: rüşvət)
. domino daşlarının dağılması effekti ilə təhsili zəncirvari şəkildə məhv edir.əgər bir məktəbdə universitetdə savad səviyyəsi ya da səviyyəsi çox aşağı olan "müəllimlər" "şagirdlər" varsa bunların hamısının başında rüşvət durur. rüşvət verib diplom alıb işə düzəlib rüşvət almaq.bütün məsələ budur.heç kim öyrənməyə və ya öyrətməyə maraqlı deyil.həqiqi savadlı və istedadlı təbəqə isə sistemə qurban gedir.
13. təbii ki ən başlıca səbəb rüşvətxorluğun baş alıb getmesi.bunu gören uşaq müellime ne hörmet qoyar?"eşşşii müellimdi de pulu vereceyem kesecek sesini" deye düşünürler.haqqsız da deyiller.müellim maaşının heddinden artıq az olması.
əzbərçilik.bəli əzbərçilik.sırf bu sebebdendir ki,hazırlığa getmeden bir yere daxil ola bilmirik.mektebde 1hefte önce keçdiyimiz ders bu gün artıq yadımızdan çıxır.ama hazırlıqda bele olmur.niye?çünkü müellim elave pul alır,canı çıxır öyredir seni,yedirdir beynive.
uşaqların qabilliyyetlerine,şexsiyyetlerine hörmet qoyulmaması ve s.
30. 1. təhsil işçilərinə cüzi əmək haqqı verilir.
2. azərbaycansayağı təhsil sistemi formalaşdırılmayıb. ordan-burdan yamaq vurmaqla olmaz bu işlər.
3. təhsil alanlarda oxumaqla uğurlu gələcək əldə etməyə inam, hardasa, yoxdur. ödənişsiz orta təhsili çıxsaq, dövlətin təhsil alanlara təminatı sıfıra bərabərdir.
4. imkanlı şəxslər istedadlı tələbələrin maliyyələşdirilməsinə heç bir yardım etmir. halbuki, bir çox xarici ölkələrdə bu dövlət siyasətidir.
5. dövlət xətti ilə xaricə gedib oxuyub qayıdan tələbələrə qiymət verilmədi. hətta proqramı 2015-ci ildən sonra başlarından etdilər. halbuki, minlərlə hər il tələbə xaricə göndərilməli, qayıtdıqdan sonra onların savad və təcrübəsindən istifadə etməklə lazımi köməklik olunmalı idi. heç bir iş görülmədi. hətta, onların dediyi kimi, qayıdıb dövlət üçün işləməyənlərin bəzilərini məhkəməyə verib dövlətin çəkdiyi xərcləri məhkəmə qaydasında tələb etdilər.
6. təhsilin inkişafı üçün ölkədə mütləq demokratik rejim olması tələb olunmur. nasist almaniyası, sovet imperiyası da diktatura idi, ancaq təhsilə fikir verirdilər.
2. ya belə olar da bilməzsiz abilərin qiymətini. hərçənd onlar sırf allahdan əvəzini gözləyirlər, amma nəysə.. əsası, hoca əfəndinin də dediyi kimi problem insandadır və insanı həll etmədikcə düzəlməyəcək. hər dəfə verdiyim nümunəni yenə verim. bir qohumumuz ağlayırdı veçni ki bilirəm mən, amma deyirdilər ki, yox filan qədər güldürəcəksən. o çarəsiz edirdi bunu və bu gün o yazıq oğlan vergilərdə audit şöbədə işləyir və indi özü camaatın evini yıxır. uzun sözün qısası, insandan qaynaqlanan hər problem yenə də insanda həll edilməlidir.
46. Azərbaycanda tətbiq edilən yeniliklərin natamam olmasıdır. Kurikulum tətbiq edildi, amma bütün müəllimləri bir-iki aylıq kursa göndərməklə kifayətləndilər. Beləcə o boyda proqramı qanmayan bir müəllim kütləsi yetişdi və onlar da bir nəsli belə yetişdirdi. Köhnə qayda-qanunlarla mövzuları mənimsəyən şagirdlər onlara tətbiq edilən kurikulum tipli imtahan test tapşırıqlarını həll etməkdə çətinlik çəkdilər. Bir dəfəyə test sistemində inqilab edib 125 suala öyrəşənləri yeni sistemə saldılar, nəticədə 700 yığan çıxmadı (bu il də olacağını gözləmirəm).
Məktəb proqramları qəlizdir. Özüm şahidi olurdum ki, müəllim belə dərsliklərdə yazılan şərtləri anlamır. Deməli problem ya müəllim attestasiyasını düzgün keçirməyən aidiyyatı nazirliklərdə, ya da dərsliyi elmi səviyyədə yazan müəlliflərdədir. Müəllimi anlamayan mövzunu şagirdə həvalə edib "sərbəst işləmə bacarığı"nı inkişaf etdirmə istəyi də ayrı ironiyadır.
Məktəblərin vəziyyəti də buna təsir edir. Sumqayıtın mərkəzi deyilə biləcək yerdəki məktəbim tövlədən fərqsiz idi. Dövlət məktəbi olmasına baxmayaraq, şəraiti ilə bağlı on bir ildə heç bir dəyişiklik görmədim. Yəqin bir on bir il də heç nə olmayacaq. Tətbiqi mövzuları qavramadan əzbərləyən şagird elə bir gün onu unudub ortada qalacaq.
Müəllimlərin saatbaşına aldıqları ödənişin azlığı onları işləməyə sövq etmir. 9-11 arası çox müəllim sinif götürmək istəyir, çünki dərsə gələn, gəlsə belə məktəb mövzusunu oxuyan yoxdur. Müəllim belə şəraitdə 45 dəqiqəni yalnız sinifdə sakitçiliyin qorunması və tədris-hissə müdirinin sinfə daxil olmasının qarşısını almaqla məşğul olur.
Yuxarıdakı problemin doğulmasının səbəbi də 9-11-ci siniflərdı repetitor-hazırlıq kursu anlayışının genişlənməsidir. Məktəb anlayışı doqquza qədərdir, ondan sonrası yalnız attestat ala bilmək üçün adının hansısa birində getməsi üçün lazımdır. Təhsili ucuzlaşdıran ən böyük səbəblərdən başlıcası da budur zənnimcə.
Universitetə 150 bal yığanı otuzdurmaq üçün lazımsız ixtisası açmaları da ali təhsilə ziyan vurur. Əslində çox səbəb saya bilərəm, gərək təhsilə dinamit qoyub yenidən təşkil edəsən. Kiçik dəyişikliklər aləmi qarışdırmaqdan başqa heç nə etmir.
75. desentralizasiya prosesinin olmaması,
təhsil nazirliyində ləyaqətdən çox rejimə sadiqliyin tələb olunması,
müəllimlərin uşaqlara təhsil verməkdən çox öz cibləri ilə maraqlanması, çünki müəllimlər normal maaş almır.
35. səhəri az-çox tanıdığımız bir gəncin ölüm xəbəri ilə açmaq... ölkədən kənarda təhsil alan, təhsil haqqını ödəməkdə çətinlik çəkdiyinə görə işləməyə, soyuqda işlədiyinə görə xəstələnən, bakıda bir xəstəxanadan digərinə aparılarkən yolda oksijeni bitən ambulansla daşınan, həyatı xilas edilə biləcək bir gənc xanımın ölümü.
bir tərəfdə maddi imkansızlıq, təhsil arzularının yarımçıq qalması, bərbad səhiyyə sisteminin qurbanı bir gənc. digər tərəfdə ofşor zonalara köçürülən milyardlar və o milyardlarla necə gözəl təhsil sistemi, necə inkişaf etmiş xəstəxanalar, səhiyyə sistemi qurula biləcəyinin xəyalı... lənətə gəlsin hər şey :( biz necə ölkə ola bilərdik, necə ölkə olmuşuq... (c) bəxtiyar hacıyev
67. Keçən həftədən başlayan praktika boyunca artıq pedaqogika,psixologiya və metodikanı oxumuş,bilən biri olaraq məktəbdə müxtəlif dərsləri müşahidə edirəm.bizdə təhsilin geri qalmasına əsas səbəb yəqin ki müəllimlərin şagirdlərə şəxsiyyət kimi yanaşmamaları,onların maraqları və şəxsi inkişaflarını nəzərə almamalarıdır.
Praktikada olduğum məktəbdə dərslərində oturduğum 6 və 8 ci siniflərdə müəllimlər bir ağızdan uşaqlardan narazılıq edir və onları alçaltmaqdan belə çəkinmirlər.
Mənə elə gəlirki bir şagird oxumursa buna görə onu təhqir etməyə dəyməz.Məktəb həmdə tərbiyə verən bir müəssisədir.
14. müəllim,professor maaşının yetərsizliyi.ümumiyyətlə magistr,doktorantura səviyyələrinə meyillilik çox çox azdı.gələcəyini fikirləşir millət çünki.ona dərs deyən professorun maaşını öyrənir,fikirləşirki universiteti bitirib rusiyaya alverə getsə daha çox qazanar.maaş birtərəfə qalsın ölkədə təhsil mütəxəssislərinə hörmət qoyulmur direktorlar xaric.aldığı məvacibin də dolanışığına güclə çatması yada çatmamasına görə bu müəllimlər,proflar məcbur rüşvət götürür.rüşvət olan yerdə də ümumiyyətlə təhsildən söz gedə bilməz
16. bizim qohum var rayonda, həkim olmaq niyyətiylə tqdk'dan 47 bal topladı. dedilər bala gəl düzəldək get pedoqoji peşe məktəbini oxu. dedi yox əşi xəyyallarım var və tapmışam tibb mənlik deyil bankda işləyən olacağam. getdi qohim əqrabanın baş bilənləriylə məsləhətləşdi ki, orda işləmək iqtisaddiyatı qutaranlardan olur. bu da hələ eşidəndə ki, iqtisadiyyatın huquqi tənzimlənməsi fakulteti var lap sevindi ki, həm də hüquqşünas olaram da. istəsəm sonra prokuror olaram. nəyşə 1 il dərs zad oxudu getdi 96 bal topladı. sonra gördü özüdə ki, alınmır məndə yoxdu o beyin. hələ plus 2 ilimi də boş yerə itirdim. bə bunun ərə getməyi də var axı. ona görə atasıyla razılaşdı ki, 7-8 min manata ver gedimə. nə yalan deyim getdi, oxudu da. hələ qutardı da. indi 1-4 siniflərə müəllimlik edir.
60. Yuxarıda bir yazar qeyd edib ki, - "mən kurrikulum sistemi ilə təhsil almışam, ancaq yazıdan ibarət sistemdi". Vay, ben ööölem...Nəysə.
Kurrikulum elə bir sənəddir ki, onun bütün mərhələlərini göz önünə gətirəndə sadəcə tədqiqatın aparılması mərhələsində yazıya müraciət edirik (sinif işi-qruplarla, cütlərlə iş zamanı) o da bəzən. Qaldı ki, hər bölmə sonu KSQ, rüb sonu BSQ testləri. O da bu imtahanların keçirilməsinin müxtəlif yolları var. Test ən bəsit, ən rahat yoldur deyə seçilir. Kurrikulum sizə müəllimin keçdiyi yox, konseptual sənəddə öz əksini tapan müddəalardan ibarətdir.
Baxın, burda yazarı qınamıram, onun müəllimini qınayıram. Elə təhsilin geri qalma səbəbi burdan başlayır çünki. Yeni sistemi anlamayan müəllim köhnəni də kaşa edir. Bugün gözünü açandan texnologiya görən uşaqları aparıb salırıq qəfəsə ki, balaca 11 il yol ölç,sənə təməl riyaziyyat, nitq hissələri və bir iki lazımsız bilgini əzbərlədəcəklər. Hə, narahat olma, onsuz universitetdə də eyni şeyi keçirlər öyrənməsən də olar, təki son 2 il otur 5 toplu əzbərlə. Kurrikulum əslində çox maraqlı və qəlizdir, amma müəllim sinfə girir, bir kitab söz davamiyyət hə bala çönün 4-4 iş görək. (Qrupda 1 nəfər etdi) Bunun da adı olur müasir dərs. Qəlizliyi ordadı ki, min dənə şərti var. Müəllim 300 manata görə ömrünü çürüdüb onları bir-bir işləsin, evlə maraqlansın, ya 3-5 əlavə gəlirə görə faberlicə zada qoşulsun? Yazıq valideyndə ki 3 uşağı necə liseyə yollasın?
34. fərdiyyətçilik. müəllim, təhsil işçisi falan öz qazancını düşünür, şagirdlərdə ki necə edim ki rahat yolla bitirim. azsaylı normal təhsil almaq istəyənlərdə şəxsi yollarla (repetitora gedərək, kurs falan) həll edir bu açığını. yəni onlarda problemin kökdən həll olunması üçün çalışmır. çalışanları da olur ama çox az.
11. bdu fizika fakultəsində oxuduğunuzu düşünün. müəllim belə bir açıqlama edir;
(youtube: )
o müəllimin taleyi necə olar? ümumiyyətlə müəllim daha anlaşılan olsun deyə əlinə o şeyi götürüb auditoriyanın qarşısına çıxar? ya tələbələrin reaksiyası? sikdir edin bdu'i. qafqaz? neft akademiyası? ya türkiyədə? hansı universitet? heç biri. nə türkiyədən nə bizdən nə də bizim kimi ölkələrdən bir pox olmaz.
36. yaxşı təhsilli insan savadlı olur. savadlı insanlar öz ixtisaslarına uyğul gələn çatışmamazlıqları görür, sorğuluyur daha yaxşısını tələb edir. nə isə tələb edən cəmiyyət isə bizim hakimiyyətimiz tərəfindən xoşluqla qarşılanmır. təhsili zəif , savadsız, az bilən insanın gözünü boyamaq, aldatmaq və bu minvalla susdurmaq daha asan olur.
22. tələbə və ya şagirdin dərsə marağının yaradılmaması, yeniliklərin dərs vəsaitlərinə gec əlavə olunması və ya ümumiyyətlə əlavə olunmaması, probləmlərin heckimin vecinə olmaması. bunlar olsun metodiki çatışmazlıqlar (siyahını uzun eleməy olar). birdə var insani problemlər məsələn, şəxsi seçimlərə qarışmaq saqqalı qırx, şortiknən gəlməy olmaz; qul kimi davranmaq ayağa qalx, qabağa bax, müəllimin özünü daha yüksək səviyyədə olduğunu zənn eləməsi
)