qreqor mendel nədir

+8 əjdaha

5. hazırda hamımızın genetikanın banisi və bir dahi kimi tanıdığımız bu adam 2 dəfə məktəbdə müəllim olmaq üçün verdiyi imtahandan kəsilib, monastr bağçasında 10 ilə yaxın bitkilərlə- xüsusən noxudlarla apardığı təcrübələrinin nəticəsini brnoda 40 nəfərlik kiçik bir zalda təqdim edib. elmi işini bir çox alimə ( deyilənə görə bu alimlər sırasına darvin də daxil olub) poçtla göndərib, xüsusilə pərəstiş etdiyi isveçrəli bitki fizioloqu karl von nageliyə davamlı olaraq bu iş barəsində məktublar yazıb. amma təəssüf ki onun nailiyyəti yalnız ölümündən sonra öz təsdiqini tapıb. Nageli bu məsələyə etinasız yanaşır, mendelin dünya şöhrətli alimdən savayı həvəskar bioloq olması faktı yəqin ki, nagelinin qiymətləndirmə prosesinə təsir edir. mendelə təcrübələri noxud üzərində deyil, qırğıotu ilə keçirməyi üçün təzyiq göstərir. bu isə o qədər parlaq bir fikir olmur, çünki qırğıotu cinsi yolla çoxala bilmir, çarpaz tozlanmır. Mendel təcrübələr davam etdikcə ümidsizliyə düşür və öz gəldiyi nəticədən yavaş yavaş qopur. sonda nageliyə təcrübələri təəssüflə sonlandırdığını yazır, belə də olur- təcrübələrdən əl çəkir, amma bağda işləməkdən yox. xəstə olub heç nəylə məşğul olmadığı vaxtda belə öz bitkiləriylə vaxt keçirir, axı bu sevgi idi onu bu tarixi kəşfə gətirib çıxaran, dərin elmi bilikləri yox. 1884-cü il yanvarın 6-sı Mendel böyrək çatışmazlığından ölür, yerli qəzetdə onun ölümü ilə bağlı işlədiyi monastrın gənc rahiblərindən birinin yazdığı qeyd: xoşxasiyyət, səxavətli və lütfkar.. çiçəkləri sevirdi.

+5 əjdaha

4. Genetika elminin banisi, əlamətlərin irsən keçməsinin
qanunauyğunluqlarını kəşf edən çex alimi- Jan Qreqor Mendel.
Mendeldən əvvəl bir sıra alimlər müxtəlif bitki növlərinin nümayəndələrini
hibridləşdirmişdir. Belə ki, 1760-cı ildə botanik Kelreyter Rusiyada
Peterburqda tütünün iki növünü hibridləşdirərək valideyn əlamətlərinin
nəslə keçməsini müşahidə etmişdir. T. E. Nayt, Ş. Noden, O. Sajre və
digər alimlər bir əlamətin digəri üzərində dominantlıq etdiyini müşahidə
etmişdir. Lakin onlarin heç biri bu hadisənin səbəbini, irsiyyətin
mahiyyətini aça bilməmişlər.
Mendel özünün klassik təcrübələrində hibridoloji tədqiqat metodunu
tətbiq etmişdir. Mendel təcrübələrinin xarakter cəhəti öyrənilən əlamətlərin
bütün fərdlərdə meydana çıxmasının sayca dəqiq hesabının aparılmasıdır.
Bu ona irsiyyətin keçirilməsində kəmiyyətcə müəyyən qanunauyğunluqları
aşkara çıxarmağa imkan vermişdir.
Qreqor Mendel (1822-1884). Qreqor Mendel 1822-ci il iyul ayının
22-də Xeyntsendorfda, kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Onun
valideynləri – Anton Mendelin və Rozina Şvertlixin üç uşağı var idi. iohan
Mendel ailənin ortancıl uşağı və yeganə oğlu idi. Onun atası sadə əməkçi
insan olub. O, gündəlik torpaq işindən başqa, boş vaxtlarını böyük həvəslə
özünün sevimli işinə - bağçılıq və arıçılığa həsr edirdi. O, oğlunu da tez-
tez özü ilə birlikdə bağa apararaq, burada ona calaq və peyvənd etməyi
öyrədirdi. Bu səbəbdən də Mendel elə kiçik yaşlarından bağçılıq işini
sevməyə başlamışdı.
O vaxt birinci sinif həcmində oxumaq məcburi hesab olunurdu.
Çünki bu tələbi yerinə yetirməyənlər böyük məbləğdə cərimə ilə
cəzalanırdılar. Beləliklə, 10 yaşlı Mendeli birsinifli kənd məktəbinə
verirlər. Öz çalışqanlığı ilə tezliklə hamının diqqətini cəlb edir. Burada
oxuduğu vaxtdan başlayaraq Mendel təbiət elmlərini sevməyə başlayır.
Birsinifli ibtidai məktəbi qurtardıqdan sonra ailənin qarşısında belə bir
çətin məsələ dururdu: Mendelin sonrakı taleyini müəyyənləşdirmək lazım
idi. Ya o, həmyaşlıları kimi təhsilini bununla tamamlayıb, çətin kəndli
əməyi ilə məşğul olmalı, ya da təhsilini davam etdirməli idi.
Beləliklə, uzun tərəddündən sonra valideynləri Mendeli Lippnikidəki
dördsinifli məktəbə verirlər. Burada da Mendel öz çalışqanlığı ilə hamının
diqqətini cəlb edir. Mendel məktəbi əla qiymətlə bitirir. O, təhsilini davam
etdirmək üçün 1834-cü ildə Tropau şəhərindəki gimnaziyaya daxil olur.
Orta təhsil almaq üçün Mendelə çoxlu vəsait tələb olunurdu. Ona görə də
Mendel işləməyə məcbur olur. Işləməklə bərabər o, təhsilini də davam
etdirir. Bütün çətinliklərə və sarsıntılara dözə bilməyən Mendel ağır
xəstələnir və 1839-cu ildə evə qayıtmağa məcbur olur. Sağaldıqdan sonra
1840-cı ildə Mendel yenidən gimnaziyaya qayıdır və 18 yaşında
gimnaziyanı bitirir. Mendel müəllim olmaq arzusunda idi. Bu məqsədlə də
o, Olmyutse şəhərindəki universitetin fəlsəfə sinfinə daxil olur. Burada
dərs deyən müəllimlərin əksəriyyətini ruhanilər təşkil edirdi. Məhz onlar
Mendelin sonrakı həyatına böyük təsir göstərdilər. 1843-cü ildə Mendel
həm gimnaziyanı, həm də fəlsəfə kursunu bitirir. Lakin təhsilini davam
etdirmək üçün Mendelin əvvəllər olduğu kimi maddi vəsaiti çatışmırdı.
Buna görə də o, ruhani olmağı qərara alır.
Beləliklə, Mendel 1843-cü ildə Avqust monastrına qəbul olur.
Monastrlara daxil olmaqla Mendel maddi vəziyyətini bir qədər düzəltmiş
olur. O, burada özünün sevdiyi təbiət elmləri ilə məşğul olmağa başlayır.
Lakin Mendel ilahiyyat elmi ilə məşğul olmaq üçün monastr daxilində
fəaliyyət göstərən dini məktəbə daxil olur. Mendel üç il burada oxuduqdan
sonra, oranı əla qiymətlərlə bitirir.
Dini məktəbi bitirdikdən sonra Mendelin qarşısında geniş
prespektivlər açılır. Ona həmin məktəbdə qalıb dərs deməyi təklif eləsələr
də, Mendel gimnaziyada dərs deməyi arzulayırdı. Ona görə də 1849-cu
ildə Tsnayme şəhərinə gəlir və buradakı gimnaziyada riyaziyyatdan və
yunan dilindən dərs deməyə başlayır.
Mendel gimnaziyada özünün ən çox xoşladığı fizika, mineralogiya,
botanika, təbiət, tarixi fənlərindən dərs deməyi arzulayırdı. Lakin bunun
üçün müəllimlik diplomu yox idi. Buna görə də gimnaziyanın direktoru
onu müəllimlik hüququ almaq üçun Vyanaya imperiya nazirliyinin xüsusi
komissiyası qarşısında imtahan verməyə göndərir. Lakin Mendel
imtahanları verə bilmir və yenidən monastra qayıdır.
1856-cı ildən 1865-ci ilədək Mendel öz təcrübələrini monastra
məxsus bağda aparmışdır. O, burada bağçılıq və bostançılıqla məşğul
olurdu. Lakin tədqiqatlarının çox hissəsini cinsiyyətli çoxalma sahəsinə
həsr etmişdir.
Cinsiyyətli çoxalma zamanı əlamətlərin sonrakı bir sıra nəsillərə
irsən keçirilməsinin əsas qanunauyğunluqları ilk dəfə Qreqor Mendel
tərəfindən kəşf edilmiş və 1865-ci ildə nəşr edilmişdir.
Mendel təcrübələrini noxud bitkisinin müxtəlif sortları üzərində
aparmışdır. O, təcrübələrində hibridoloji tədqiqat metodunu tətbiq
etmişdir. Mendelin tədqiqatı monohibrid çarpazlaşmalardan başlandı. O,öz tədqiqatlarını başa çatdırdıqdan sonra 1865-ci il martın 8-də
təbiətşünaslıq cəmiyyəti qarşısında çıxış edir. Lakin tədqiqat üzvləri
Mendelin tədqiqatlarının əsas ideyasını başa düşmədikləri üçün işə çox
soyuqqanlı yanaşırlar. Bütün bunlara baxmayaraq 1866-cı ildə cəmiyyətin
elmi əsərlədində nəşr edirlər. 1900-cu ildə hollandiyalı alim Q. De Friz
bir-birindən bir, yaxud iki əlamətlə fərqlənən çiçəkli bitki sortlarını
çarpazlaşdırmaqla Mendelin nəticələrinə uyğun nəticələr almışdır. Onun
nəticələri nəşr olunandan iki ay əvvəl isə Almaniyada Karl Korrensin
qarğıdalı bitkisinin müxtəlif əlamətlərə malik sortlarını çarpazlaşdırmaqla
parçalanmanın qanunauyğunluqları haqqında məqaləsi kəşf edilmişdir.
Yenə də həmin ildə avstraliyalı K.Çermak tədqiqatlarının nəticələrini
“noxudda süni çarpazlaşmalar haqqında” məqaləsində verməklə Mendelin
nəticələrinin doğruluğunu sübut etmişdir. Göründüyü kimi Mendel özü və
onun çıxardığı qanunlar yenidən kəşf edilmiş oldu. Beləliklə,
eksperimental genetika inkişaf etməyə başladı.
Böyük çex alimi Qreqor Mendel 1884-cü ildə yanvar ayında 62
yaşında vəfat etmişdir.
Q.Mendelin klassik təcrübələrinin xüsusiyyətləri
irsiyyətin nəslə ötürülmə qanunlarının aşkara çıxarılmasında Mendel
təlimi çox mühüm yer tutdu. Mendelin işləri ilə genetika elminin təməli
qurulmağa başladı. Mendel öz təcrübələrinə başlamazdan əvvəl, bir neçə il
təcrid edilmiş sahələrdə həmin toxumları əkmiş, içərisindən öyrənilən
əlamətə xas olanları seçib təkrar əkmiş və yenə içərisində seçmə
aparmışdır. Beləliklə, öyrənilən əlamətə görə təmiz nəsil aldıqdan sonra,
onların üzərində tədqiqat işi aparmağa başlamışdır. Bir-birindən kəskin
fərqlənən cütləri seçmiş və onları çarpazlaşmışdır. Bunun üçün Mendel
sarı rəngli ana bitki dənələri və yaşıl rəngli ata bitki dənələrini seçəndən
sonra toxumaları əkmiş və vegetasiya dövrünün müəyyən mərhələsində
ana bitkinin çiçəyini ehtiyatla açmış, erkəkciyini çaxarmış və ata bitkidən,
yəni yaşıl rəngli noxud bitkisindən götürülmüş tozcuqla dişiciyi
tozlandırmışdır.
Mendelin irsilik qanunlarını öyrənmək məqsədilə apardığı
təcrübələrdə qazandığı nailiyyətlərə səbəb aşağıdakılar oldu:
1. Mendel çarpazlaşdırılan bitkilərin yalnız bir və ya bir neçə
əlamətlərinin nəslə ötürülməsini ayrılıqda izləyirdi, başqa əlamətləri
nəzərə almırdı. Bu üsul Mendelə bir və ya bir neçə cüt əlamətin
valideynlərdən nəslə keçməsinin qanunauyğunluqlarını kəşf etməyə imkan verdi.
Genetik işarələr və terminlər

Mendel qanunlarını və digər genetik hadisələri izah edərkən bir sıra
şərti işarələrdən və terminlərdən istifadə olunur. Bu şərti işarələr
aşağıdakılardır:
X – şarpazlaşma işarəsi
♀ - dişi fərd ( əlində güzgü tutan gözəllik ilahəsi Venera)
♂ - erkək fərd ( Mars işarəsi, oxatan)
P – parenta – valideyn
F – Filli – nəsil, övlad
Çarpazlaşmanın nəticələrini və digər genetik prosesləri izah edərkən
aşağıdakı genetik anlayışlardan, terminlərdən istifadə olunur:
Fenotip – orqanizmin zahirən görünən əlamət və xüsusiyyətlərinin
cəmidir.
Genotip – orqanizmdə diploid xromosom dəstində olan bütün
genlərin cəmidir.
Homoziqot orqanizm – eyni qametlərin birləşməsindən əmələ gələn
və nəsildə parçalanma verməyən orqanizmdir.
Heteroziqot orqanizm – müxtəlif tip qametlərin birləşməsindən
əmələ gələn və nəsildə parçalanma verən orqanizmdir....

Barmaqlarıma istirahət * swh

+1 əjdaha

1. genetika elminin yaradıcı, atası olan bioloq, keşiş.

təkamülün əsas sütünlarından olan genetikanın yaradıcısının keşiş olması təbiətin bir ironiyasıdır hər halda * glş

+1 əjdaha

3. #188034
6 yanvar 1884 də ölüb, dünyaya gəlməyib. 20 iyul 1822 də doğulub.