panspermiya nədir

+10 əjdaha

2. canlı varlıqların mənşəyinin kosmosdan gətirilməsinə dair fərziyyə.
Fərziyyəni ilk dəfə yunan alimi Anaxagoras irəli sürmüşdür. Panspermiyaya görə canlı rüşeymlər yerə kosmik fəzadan meteoritlərlə və yaxud işıq təzyiqinin təsiri altında gətirilmişdir. Planetlərarası fəzada rüşeymlərin saxlanılmasının mümkün olduğu ehtimalına görə, aşağı temperaturda primitiv orqanizmlər anabioz halında sağ qala bilirlər. Lakin sonralar müəyyən edildi ki, onlar ultrabənövşəyi şüaların təsiri ilə məhv olmalı idilər. Odur ki, canlı rüşeymlərin kosmik fəzadan yerə gətirilməsi fikri təsdiqini tapmadı.

+11 əjdaha

3. Yunan dilindən tərcümədə "hər yerdə toxumlar" mənasını verən və yerdəki həyatın kosmosdan gələn həyat toxumları vasitəsi ilə yarandığını iddia edən nəzəriyyə. Həyat toxumları amin turşuları və monosakridlər kimi dünyada mövcud olan maddələrlə yanaşı ekstromofil adlanan kosmos kimi soyuq və çətin şəraitdə mövcud ola bilən orqanizmalardan da ibarətdir. Buna görə nəzəriyyə bu toxumların kosmosa səpələndiyini və dünyaya isə meteoridlər vasitəsi ilə yayıldığını iddia edir.

Burada toxum deyəndə isə bildiyimiz bitki toxumu nəzərdə tutulmur. Həyat toxumları kiçik orqanizmaları ehtiva edir. Hansı ki həmin toxumlar dünyada yayılmış və milyon illər ərzində kiçik orqanizmalardan indiki canlı fauna və floraya təkamül etmişdir. Yəni bu nəzəriyyə onu ehtiva edir ki, insanın mənşəyi yer planetindən deyil, kosmosdan, kainatın başqa bir yerindən gəlir.

Nəzəriyyə ilk dəfə antik Yunan fəlsəfəsində əmələ gəlsə də, 19-cu əsrə qədər bu barədə, demək olar ki, heç danışılmır. Həmin əsrdə dünyaya həyatın başqa yerdən "daşlarla" gəldiyini ehtiva edən fikirlər yayılmağa başlayır və bununla bağlı məqalələr, elmi yazılar meydana gəlir. 20-ci əsrdə Apollo-13 missiyasında aya enmiş Serveyer-3 adlı kosmik raketdə tapılan mikroorqanizmlər bu nəzəriyyənin daha da çox danışılmasına və müzakirə edilməsinə səbəb olur. Hətta Stephen Hawking də bu nəzəriyyəni müdafiə edən şəxslərdən biri olmuşdur.

Ümumiyyətlə, panspermiya nəzəriyyəsinin iki növü mövcuddur; təbii panspermiya və məqsədli panspermiya. Təbii panspermiya onu ehtiva edir ki, yerə həmin həyat toxumları təsadüfi şəkildə gəlmiş və yayılmışdır. Burada hər hansı məqsədli xarici təsir olmamışdır. Lakin məqsədli panspermiya onu deyir ki, bu toxumların yerə gəlməsini hansısa inkişaf etmiş həyat forması təmin etmişdir. Yəni bu, Tanrı və yaxud hər hansı inkişaf etmiş sivilizasiya ola bilər.

Nəzəriyyə qısa şəkildə canlıların, hansı ki bura insan da aiddir, mənşəyinin kosmosdan gəldiyini müdafiə edir. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, kainatın başqa yerlərində də bizə oxşar həyat forması ola bilər. Çünki yerdə olan həyatın mənşəyi sadəcə bu planetə məxsus deyil. Bütün kainatda olan planetlərə meteoridlər vasitəsi ilə həmin həyat toxumları düşə bilər. Sadəcə həmin həyat toxumlarının təkamül etməsi üçün zaman və şərait lazımdır.

P.S. Dan Brown"un "Yalan Nöqtəsi" adlı kitabında da hadisələr demək olar bu nəzəriyyənin ətrafında cərəyan edir.

+3 əjdaha

1. bizə yer kürəsinə həyatın (ilk canlıların/mikroorqanizmlərin) yaranmasının digər planetlərdən və yaxud səma cismlərindən (kometa, meteroit, asteroid və s. vasitəsilə) gəldiyini deyən edən hipotezis.

əslində bu iddia kainatda canlıların necə yarandığını deyil, necə yayıldığını izah etməyə çalışır.