15. Haqqında bilənin də, bilməyənin də yazdığı qida. Bal şəkərdirmi? Hə, amma... Ortada böyük bir amma var:
Hansı şəkərdəndir bal? *Fruktoza* şəkərindən. *Qlükozanın* kuzeni. Birincisi, şəkər deyən kimi: "hı amına zərərdir", - deyə cumuşmaq çox absurddur, əzizlərim. Onlarla şəkər növu məlumdur: süd şəkəri, səməni şəkəri, nə bilim, şəkər çuğunduru adı yadımdan çıxan başqa-başqa şəkərlər. Eyni poxdurmu? Haşa, fərqlidir.
Məsələn: Laktoza (süd şəkəri) ana südündə 5-8%, inək südündə 4-6% olur. Laktoza hidrolizə uğradıqda qlükoza və qalaktoza əmələ gəlir;
Maltoza: Maltoza (səməni şəkəri) nişastanın hidrolizi zamanı alınan aralıq məhsullardan biridir. Maltoza molekülü iki α-qlükoza qalığından ibarət olduğu üçün hidrolize uğradıqda iki qlükoza molekuluna çevrilir.
Nə isə. Bizim bal nədən ibarətdir? Birincisi, Balın kimyəvi tərkibi 20% sudan, 75% şəkərdən və 5% başqa maddələrdən ibarətdir;
Nektarın tərkibində sadə şəkərlər – fruktoza və qlyukoza,habelə mürəkkəb şəkərlərdən saxaroza və az miqdarda maltoza,melibioza,rafinoza vardır. Nektarın tərkibində şəkərin miqdarı bitkinin növündən asılı olaraq 3%-dən 76%-ə qədər olur. Şəkərdən əlavə tərkibində az miqdarda zülallı maddələr,üzvi duzlar və mineral maddələr müvcuddur. Suyun tərkibi nektarda 40%-dən 90%-ə qədərdir.
Okay, nə anladıq? Eyni deyil? Tam anladıq? Yəqin, ancaq tam izah etmədim. Qoyun edim:
insan-meymun arasındakı oxşarlıq 98%-dir, ancaq bu onu meymun etmədiyi kimi, meymundan daha aşağı zəka səviyyəsində də görsətmir. Yəni, aradakı 2%-lik fərq kamil bir insanın yaranmasına səbəbiyyətdir. Gəlin bu fruktoza və qlükozanın açıq quruluşda və qapalı quruluşda və s. Fərqlərinə, yəni kimyəvi xüsusiyyətlərinə də baxaq: birincisi, qlükoza bir aldehid qrupuna malikdir, ancaq fruktoza ketozadır, yəni keton qrupu saxlayır. Buna görə də bir sıra reaksiyalara daxil olmur, ola bilmir. ((baxma: aldehidlərin kimyəvi xassələri))
Qlükoza açıq quruluşda dörd, qapalı quruluşda isə beş *oh qrupu*na malikdir, ancaq fruktozada 3 açıq quruluşda 4 qapalı quruluşda oh olur. Nə isə bunların xassələrini yazmağa axot yoxdur. Koroçe, tamam ayrıdır və “şəkər”dir ifadəsi qismən (zərərli mənasında yoxsa təbii ki şəkərdir amk) səhvdir. Di salamat.
14. Hamımızın möcüzəvi qida bildiyimiz bal elə də möcüzəvi deyilmiş. Oh bu necə olur?
Bir gün internetdə titulu adından böyük bir şəxsin yazısını gördüm: “bal elə şəkərdir dəə...” Axı yox, bu necə ola bilərdi? Bəs bizə öyrədilənlər? Onun içindəki min bir dərdə dərman minerallar? Həə... uzun araşdırmadan sonra aydın oldu ki, bal da, maple syrup dediyimiz ağcaqayın siropu da, ağ və qəhvəyi şəkər də “eyni bezin qırağı” imiş. Bal da şəkərdir, onu təsnif edərkən “added sugar” yəni əlavə edilmiş şəkər kimi götürürlər. Məcbur olub onu da qidamdan kəsdim. Hər gün ha onu yemiş, ha şəkəri, çox da fərqi yoxdur. Bəzi insanlar onun faydalarını misal çəkə bilər, fəqət çox deyildir. Hətta təkcə şəkər olaraq kateqorizə ediləcək qədərdirsə özünüz düşünün. Bunu da deyim ki, arılar özləri arıçılar tərəfindən şəkərlə bəsləndirilir. Bu da belə. Bal da getdi.
Axırda da sizə quote gətirirəm.
“At the end of the day, honey is simply a "less bad" sweetener than sugar and high-fructose corn syrup.” Healthline.
16. Bal prebiyotikdir. Bədəndəki faydalı hüceyrələri artırır.
Dərini sağaldır, kəpək və qaşınma üçün faydalıdır.
Allergik simptomları azaldır.
Bəzi xərçəng riskini azaldacaq flavonoidlər ehtiva edir.
Boğazı yumşaldır və öskürəyə faydalıdır.
Antibakterialdır.
Enerji verir.
Azərbaycanda ən keyfiyyətli bal şimal və cənub rayonlarında olur. Şimalda qax, zaqatala, quba, qusar , Cənubda astara, lerik, lənkəran, masallı və s. rayonları. Həmçinin işğaldan azad edilmiş laçın və kəlbəcərdə də arıçılıq çox önəmli kənd təsərrüfatı sahəsidir.
12. xarab olmayan yeganə qida olduğuna bu gün tam əmin oldum. 1 il 3 ay bundan qabaq xaricdən qayıdanda aldığım balı səhər təsadüfən şkaflardan birində tapdım. indi yeyirəm, normal baldan heç nə ilə fərqlənmir.
11. bal yeganə xarab olmayan qidaymış. səbəbi də balın tərkibində suyun yox dərəcəsində az olmasıdır. bakteriyaların yaşaması üçün suya ehtiyacları vardır. balın tərkibində olan çox az su miqdarı isə bakteriyaların yaşamasına və çoxalmasına kifayət olmadığından bal da xarab olmurmuş.
7. xəstəliyə heçbir xeyri yoxdu. sağlam olduğunuzda səhər yeyin. saxtası geniş yayılıb. yoxlamağın tək yolu qaşıqla süzməkdir. süzüntüsü qaşıqdakı bal qurtarmayana qədər qırılırsa saxtadır.
)