39. millət və dil üzərinə qısa olaraq onu deyim ki, tarix boyu onun bunun altında olmuşuq. yəni, ən kobud dildə hər gələn tutub minib bizi. altda qalan bir millət olduğumuzdan "qul" təfəkkürü zamanla canımıza, qanımıza hopub. şamaxı xanının teymurun qabağına çıxardığı qul misalı. və ya tarixən bir-birimizi qirmağımız. yenə xanlıqlar dövründən bir misal: fətəli xan biraz daha çox ərazi ələ keçirmək naminə cavad xanın üstünə rusların getməyinə icazə verir. özü də sonra olur rusların vassalı. yəni, daim bir-birimizin ayağın altını qazan millət olmuşuq.
o ki, qaldı dil, din və millət anlayışına. məncə, manna və atropatena söhbəti konkret geydirmə söhbətdi, bizlə birbaşa əlaqəsi yoxdu. yəni vare, amma müasir Azərbaycan və azərbaycanlılarla heç bir əlaqəsi yoxdur. insan nə qədər kayfda və umbay olmalıdır ki atrapotena sözünü Azərbaycan desin.
tarixi gedişat isə belə olub: əvvəl atəşpərəst olmuşuq. ki, bu da zamanına görə normaldı, insan təbiət hadisələrinin qarşısında acizdi (idi) və alovu müqəddəs bir şey kimi görürdü. necə ki, bizdə alovdu da gecə gündüz yanır. sonra Zərdüşt adlı bir peyğəmbər çıxır, amma o da kütləyə təsir edə bilmir. və Zərdüştlük din olaraq atəşpərəstliyə yenilir. bizim bir düşüncə olaraq qarışdırdığımız bir sey var: din olaraq Zərdüştlük atəşpərəstliyi təbliğ edə bilməz. çünki səmavi din təkallahlıdır və dolayı yolla o da allahı təbliğ eləməlidir. yox, əgər dünyəvi dindirsə, onda heç.
sonra xristianlıq bu torpaqlara gəlir. və yeni din olaraq xristianlıq geniş vüsət alır, ta ki islam yayılana kimi. burası bizim üçün qırılma nöqtəsidir.
əvvəla ona görə ki, islam gələndə bir çox hallarda olduğu kimi sosial tərəfi ilə geniş yayılır: sosial ədalət, bərabərlik falan filan. məntiqi nəticəsi olaraq, kasıb xalq islamı dəstəkləyir. varlılar isə yox. nəticədə nə olur? dağlıq ərazilərdə, ələxsus Qarabağın dağlıq yerlərində xristianlıq qalır, yənu varlı təbəqə, aşağı yerlərlə isə rəyiət. beləliklə varlı-kasıb ayrımı eyni zamanda müsəlman-xristian ayrımına da yol açır. daha sonralar 18-19 cu əsrlərdə həmin Qarabağdakı xristian yerləri xanlıqlar dönəmində və sonrasında məlikliklərə çevriləcəklər.
orta əsrlərdə bir də xalqların köçü var. Səlcuqlar, Monqollar, ondan bir az da əvvəllər xəzərlər. bu gəlişlərə xalq olaraq reaksiyamız nə olub? heçnə. hazır pozada qalmışıq, gələndə gedəndə itəliyib gedib. geriyə qalan dil olub. türkləşmə yavaş-yavaş gedib. dil və mədəniyyət olaraq orta əsrlər bizim üçün qırılma nöqtəsidir. amma biz hələ də fars mədəniyyətin, dolayısı ilə iranın təsiri altındayıq. ta ki, Gülüstan müqaviləsinə kimi. Gülüstan müqaviləsi ilə rusiya bizi irandan ayırıb. Bəxtiyar Vahabzadənin Gülüstan poemasında deyildiyi kimi deyil heç də, " ay, Arazı ayırdılar.." de, gələ, ayırdılar. romantik, romantik danışmaqla deyile, Azərbaycanın atası rusiya imperiyasıdır. bizi irandan ayırmasaydılar, biz hələ də çörəyə "nan" deyirdik..
arada bir səfəvilər dönəmi var. nə qədər biz şah babamızı türk oğlu türk desək də, dünya bu imperiyanı səfəvi iran imperiyası kimi qəbul edir. düzdü, zamanla farslaşma olub, xüsusən də ikinci Təhmasib dönəmində ( burda yanıla bilərəm, çoxdandı səfəvi tarixini oxumuram), amma bizə görə Səfəvilər türkdürlər.
çar imperiyası dönəmi və sonrası də məlumdur. ta inqilaba kimi yuxarı çinli rusdilli elita, [eynilə bugünkü Azərbaycan reallığ] və rəncbərlər. { rəncbər də fars sözüdür, kəndliyə deyilir səhv etmirəmsə} beləliklə davam edir 1917-ə kimi. burda bir tarixi müqayisə aparmaq olar, nə Azərbaycan xalq cümhuriyyəti, nə də 91-dəki, yəni indiki Azərbaycan respublikası özü hərəkət edən, öncüllük edən bir hərəkat olmayıb. həmişə baxıb hərəkət eləmişik, başqaları necə biz də elə. ona görə, tarixdə öz izimiz və sözümüz yoxdu. bizi biz edən tək bir şey var: ermənilər. bütün milli kimliyimiz onların üzərinə qurulub. onlara qarşı nifrətdə, mübarizədə bir oluruq. bir-birimizi söyəndə də, alçaldan da da " ermənisən?!!!" deyirik. ona görə, milli şüurumuz tam oturmayana kimi onlar əsas hədəfdir.
milli kimliyimiz isə belədir: fars mədəniyyətli, türk dilli, rus düşüncəli kütlə. günlük həyatımızda mətbəximizdən tutmuş bütün rituallarda fars mədəniyyətinin ağırlığı hiss olunur, indi son zamanlarda " abi"lar yaman təsir etməyə çalışır, amma çi fayda. dil olaraq ola bilər, aşko-kuşko tafya ilə gecə-gündüz plaza diziləri izləyən kəsim üçün türk dili və mədəniyyəti çəkici [ yox bil mismar] gələ bilər, amma adət və ənənələr bu qədər qısa zamanda dəyişmir. idarəetmə də məlum məsələ [köhnə] sovet idarəetməsi.
bəs biz kimik? Azərbaycan türkçəsi, Azərbaycan türkü. bütün bunlar osturaq söhbətdi. çünki, azərbaycan bir millətdən ibarət deyil, başqa etnik xalqlar da var. dil olaraq da tam türk dili deyil, istər günlük, istərsə də rəsmi dildə rusifikasiya hələ də ağırdı və ərəb-fars sözləri qalmaqdadır.
heydər əliyevin Azərbaycan tarixində ən böyük uğuru elə azərbaycanlı adının gətirilməsi olub. dil və millət olaraq azərbaycanlı oldu bitdi. qısaltması da: azəri. fərqlənmədiyimiz müddətcə, başqaları da bizə dəyər və hörmət qoymayacaq.
4. "nitşe yazıb ki, insan nihilizmə psixoloji baxımdan tab gətirə bilmədiyi üçün özündən allah, məna, həyatın məqsədi kimi dəyərlər uydurur. horror vakue - boşluq qorxusu adı verir buna. sizə elə gəlmirmi ki, biz heç yoxuq, firuz müəllim, yoxuq! dilimizin 80 %-i ərəbcə farsca, əlifbamız yox, özümüz kültür yaratmamışıq, din yaratmamışıq, heç tariximizi də bilmirik, 500 il kölə yaşamışıq, 5-10 ildir özümüzdən dövlət uydurmuşuq, onu da banda kimi idarə edirik, cəmiyyəti təsis edə biləcək dəyərlər sistemimiz yox və s. nəyimiz var firuz müəllim? biz hər şeyi inkar etməliyik! "milli" adı verilən bütün zibilləri! nitse demişkən: hər şeyə lənət! katharsis olmaq üçün başqa yolumuz yoxdur. yenidən doğulmaq üçün, yenidən yaranmaq üçün."
-ağalar məmmədov
32. Bir təcavüzkar düşünün, ayaqlarını, əllərini bağladığı qurbanına vəhşicəsinə təcavüz edir. Son limitinə qədər. Sonra qurbanının ayaqlarını açır təcavüzkar, qurbansa bunun qarşılığında göz yaşları ilə bərabər aşağı dodağının qırağından axan makyajını silib təşəkkür edir. Amma çox yaxşı da fərqindədir ki, ayaqları təcavüzkar işini daha rahat görsün deyə açılıb. Hal-hazırda təşəkkür edirik xalq olaraq.
8. 'orta statik' olmayanları, yəni özünü digərlərindən təcrid edib, qalanı 'orta statik' adlandıran sözdə modern, geniş dünya görüşünə sahib olanları 'orta statiklər'dən daha cahildir.
bu təbəqənin başında günel mövlud, seymur baycan kimi güzide 'yazar'larımız durur. nə qədər gərəksiz olduqlarını anlamaq üçün tək bir yazı oxumaq yetir, əgər başqası adına utanmaq hissini keçirmədən sonuna qədər oxumağı bacarsanız.
keçək içimizdəki 'marginal' təbəqəyə. deməli, bunların sözlükdəki favorit başlıqları
(bax: xoşladığın qızın öncədən sekslə məşğul olmasını öyrənmək)
(baxma: təmiz tərbiyəli ev qızları)
(bax: evlənənə qədər qadınla olmayan oğlan)
(bax: fahişə)
(bax: bakirəliyin bərpası)
və s.dir. bəli adamlar yemir-içmir bu başlıqları doldurur, bəs etmirmiş kimi özünə oxşar digər 'marginal'lar da bu entryləri favoritləyir, başlıq altında bir dolu təriflər, alqışlar havada uçur. təəssüf ki, yazıların heç biri səmimi gəlmir. çürümədimi bu başlıqlar? hamınız da qasim istisna, eyni şeyləri yazırsınız, entrylərin heç biri bir-birindən fərqlənmir, hamısı fahişəyə haq qazandırır, bakirəliyini itirən qadının 'tikdirməsinə' pis baxır, öz istəyiylə bakir olan oğlana gülür vs. əlbəttə heç kəsə burda hansı başlığa entry gir, hansına girmə deyə əmr verə bilmərəm, ama bilin ki, ürək bulandırırsınız. bunları yazacağınıza çıxın iki dəq havada durun, 2 qram oksigen alın sizə daha xeyrli olar.
bunların alqış tutduğu sözlükdə də təəssüflər olsun ki, bilgi dolu entrylərə heç kəs maraq göstərmir. - xeyr, öz entrylərimi nəzərdə tutmuram, çünki bilgi dolu entry yazmağı tərgitmişəm, daha doğrusu entry yazmağı tərgitmişəm, oxumaq daha yaxşıdır- sözlükdə o qədər ikiüzlülük baş qaldırıbki, az qalıram sözlükdəki müsəlmanlara haqq verəm.
7. cahildir.
o gün lənkərana gedirəm. yanımda avtobusların olmazsa susmayan qaqaş oturub. danışır dayanmadan. isti bir tərəfdən bu bir tərəfdən.
söhbətlərinin birində dedi ki "dünən bi dilənçi gəldi pul istədi verdim, sora gördüm nəsə hərəkət zad eləyir, bildim ki petuxdu oğraş. dururdum vurum, birdən yadıma düşdü ki bunların dilinin altında lezva olur axı. reski vurar üzümə. oturdum yerimə çıxdı getdi".
elə ağzımı doldururdum deyim ki o lezva söhbəti boş söhbətdi, dedim ala yox, deməyim qoy inansınlar elə. heç olmasa qorxularından narahat eləməzlər bəlkə milləti.
nə lezva ala? mənim ibtidai sinifdə inandığım şeylərə inanır 30 yaşında adam. bunları az tv ilə aldatmağa nə var onda. əslində xoşbəxt adamdılar. şimali koreyalılar kimi. öz dünyaları var.
16. sözlərlə çox dolduğum üçün yazmaq qərarına gəldim bu başlığa. rəsmi olaraq adlandırıldığımız ad. bəs belə bir sual ortaya çıxır ki, kimik biz? şərqdə ilk cumhuriyyət quranların nəvələri ya bugünkü formalaşmış pox iyi verən cəmiyyət. yəni inanmaq gəlmir də 20 yanvarda küçəyə çıxanla indi küçələrdə heç nə olmurcasına gəzən əhali eynidi? nə oldu axı bizə? sovet pasportları buna görə mi yandırıldı?bu qədər insan boşa mı öldü və ölür?
bəzən də deyirəm real baxmaq lazımdı. belə millətə belə də kötək amma canım yanır həqiqətən. bir gün getmək şansım olsa buralardan, gedəcəyəm. bilmirəm həqiqətən unuda bilərəm mi mənsub olduğum milləti. ama millət də elə millətdi ki, yəni bugün elə millət olub ki, unutmaq istəyirəm. xarici ölkədə yaşayıb bura haqqında heç nə eşitmək istəmirəm. əsgərlikdə gördüyüm reallığı yəni azərbaycanın hər yerindən insanların gerçək üzünü və artıq bizim üçün ümid deyilən bir şeyin olmadığın anlamışam. bir zamanlar dərindən bu dövlət üçün, bu xalq üçün çalışmaq istəyən biri olaraq bu vəziyyətə gəlmişəm. mənim kimi çoxu var bilirəm. çoxları da bir yerdən sonra artıq sistemin parçası olur. rüşvət alır, saxlama tutur, prezdentin şəklini paylaşır, avropaya söyür, öldürəni yox, öləni günahlandırır və s. bir gün durub özümü öldürsəm, dəli deyəcəklər. halbuki burada yaşamaq dəlilikdir anlamırlar. uşaq vaxtı qürur duyduğum şeylərdən indi iyrənirəm. hardan hara gözəl ölkəm. türkiyədə bayrağımızı səhv veriblər deyə yarışmada savaşıb düzəltdirmişdim. indi deyirəm qoy siksinlər ağzımızı. ki biz necə icazə veririk öz millətimiz sikir ağzımızı.
12. elə biri mənəm. amma türk deyiləm bilət! *
mənə türk deyənə söyüş var
mən yerli xəzər xalqlarından biriyəm. bu ölkədə türkləri ssridən sonra görmüşəm: gəlib dönərxana açırlar ya da tələbə kimi gəlirlər.
millətçi qoblinlər biz türkük zad deyərək mazgi sikməsinlər. mən yerli xalqlardan (talış, ləzgi, yəhudi, erməni, tatar və s) birinə mənsubam. bu dediyim xalqların yaxın keçmişdə öz xanlıqları olub və hərəsinin öz dilləri mövcuddur. türk dili bu coğrafiyaya necə hakim olub bilmirəm amma azərbaycanlılar türk deyil.
rusiyada o qədər xalq var və rusca danışırlar. indi biz onların hamısına rus dilində danışdıqları üçün rus deyə bilmərik axı.
yəni demək istədiyim bu danışdığımız dilə görə bizi türk sanmaq doğru deyil. bu indiki dil özü yenidir. bu ərazidəki qədim şairlərin, yazıçıların əsərlərini oxusaz heç nə başa düşməyəcəksiz. məsələn: nizami, fizuli, əliağa vahid.
bu əraziləri kim işğal edibsə azərbaycanlı da həmin işğalçının dilinə və mədəniyyətinə uyğunlaşmağa bəcbur olub. amma öz dilini də unutmayıb.
mənə qafqazlı desinlər, azəri desinlər, xəzərli desinlər ama türk deməsinlər. çünki türklərə baxanda onların yerinə özüm utanıram. tarixdə etdikləri barbarlıqlarına görə və o boyda ərazi, o boyda əhali amma inkişaf tempi demək olar sıfır. buna baxmayaraq günümüzdə mənə yeritdikləri türkçülük, millətçilik anlayışları məni bezdirib. artıq iyrənirəm.
və azeri xalqlarında heç bir türklərə yaxınləq görmürəm ləzgilər sarışın xalqdır asanca fərqlənirlər. talışlar daha çox farslara yaxındır nəinki türklərə.
baxıram ətrafımda talışlara, ləzgilərə mən azəri deyiləm türkəm zad deyirlər. bunu ona görə yazdım. və demək istəyirəm ki mən türk deyiləm azəriyəm.
14. azərbaycanda olan hakim etnik qrup. özünü azərbaycanlı (azəri) deyil də türk olaraq görmək istəyənlərə də hörmət edirəm. yəni bu adamlar deyir ki azərbaycanda bir çox etnik qruplar var biz də onlardan biriyik. faktiki olaraq ölkə milli dövlətdi və çoxluq olan bir millət var azərilər. türkiyədə türklərdirsə, ermənistanda ermənilərdirsə, azərbaycanda da azərilərdir. ama özünü hakim qrupdan görməyib fərqli bir etnik olaraq görən türklər var isə onlara da hörmət etmək lazımdır. necə ki ləzgiyə,talışa hörmət edilir özlərinin deyimi ilə. eləcə də onlara etmək lazımdı. nə də olsa etnik zənginliyimizi artırırlar və bizim qardaşlarımızdır hamısı. qarabağda belə bizimlə birgə savaşıblar. ama bu qardaşlarımızın bəziləri separatçı əməllər törədərək ölkənin hamısı türkdü falan deyir digər etnik azlıqlar kimi öz köklərin qabardırlar. elə olanlarını isə qardaşım olaraq görmürəm. hə bir də bayrağımızın bir rəngi türkçülüyü bildirir deyənlər gəlmədən deyim ki bayrağın sonuncu rəngi də islamı bildirir ama islam ölkəsi deyilik. özünüz də deyirsiniz ki islam ölkəsi deyilik. əgər türklüyü bayrağa görə qəbul edirsinizsə elə isə islam ölkəsi olduğumuzu da qəbul edin deyin ki sekulyar ölkə deyilik. razılaşaram onda. hər nə isə bütün etnik azlıqlara hörmət etmək lazımdır eləcə də bu qardaşlarımıza.
19. bakirəliyi müqəddəs sayan, özünü digər xalqlardan fərasətli və ağıllı hesab edən və əslində bir zibil bilməyən insanlardır. xəstəlikli düşüncə tərzini düzgün sayan insanlardır. ömrü boyu oxuduğu kitablar ancaq dərs kitabları olan insanlardır. araşdırma qabiliyyətindən yoxsun insanlardardır. wikipediaya ən son inşa yazarkən girmiş insanlardır. izlədiyi filmlər ancaq action janrında olan insanlardır.
edit: bu entry etrafımdakı azerbaycanlıları nezere alaraq yazılmışdır ve müşahideler vasitesiyle tesdiqlenmişdir. -*
25. yeni vəzifə almış bir nazir əvvəldən tanınan adamdırsa, "yenə vəzifə verdilər tipini sikdiyimə" deyən, tanınmayan biri olanda da bu dəfə "heç tanımırıq, bu hardan çıxdı?" - reaksiyası verən insan
illərdir gənc, savadlı kadr deyə tutdurmusuz. həmin kadrın təhsil aldğı, çalışdığı sahə ilə yaxından bir tanışlığınız yoxdursa, o adamdan necə xəbəriniz ola bilər ki? normaldır da tanınmaması
ikincisi azərbaycan kimi ölkələr üçün tanınmamış olması əslində müsbət işarə deyil? çünki bizdə elə adətən savadlı, istedadlı adamlar underrated qalırlar. məsələn, tvni açanda adam elə bilir ki ölkədə musiqi naminə heç bir irəliləyiş yoxdur, amma yeni nəsil azərbaycanlı musiqiçilər başlığına baxanda bəlli olur ki heç də belə deyil
uzun sözün qısası yeni vəzifə verilmiş birini tanımırıqsa bu o demək deyil ki o adamdan iş çıxmaz. çünki birincisi bütün istedadlı insanları tanımağımız mümkün deyil*
xüsusilə də tanışlığımız olmayan bir sahədə çalışan insandırsa
, ikincisi də tanınmamış olması bir yerdə müsbət işarədir. vəzifə veriləndən sonra pis tanıyacağıqsa bax onda ağ yuyub qara sərmək olar
34. Dünyanın ən bədbəxt milləti. Öz həyatımdan misal gətirim. Bir dəfə bir əfqan var idi deyirdi ki "40 yaşım var amma 40 il yaşamamışam". Mən də onun günündə. Gözümü açandan müharibə aclıq gördüm. Günlərlə yanmayan işıq, aylarla gəlməyən su, köhnə paltarla yamanan pəncərələr. Həyatımız yamamaqla keçdi. Bu da bəs eləmirmiş kimi zəif olmağın ağırlığını hiss edirdin kollektivlərdə. Geri qalmış təhsil, işəyaramaz səhiyyə bax bunlarla keçdi ömrüm. Beynəlxalq arenada hər cür haqlılığı ola ola ölkəmin sözünü heç kim demədi. Ayrı vaxtı insan haqları uşaq hüquqları zırt pırt deyən qəhbə qərb cəmiyyəti qəhbə abş kor oldu ölkəmə. Iqtidar bunlara satdığı nefti 1 dollar qaldırsa "insan haqları" "demokratiya" ağlına gələn bu qəhbələr qarabağdakıları insan olaraq görmədi. hər addımında rus nəfəsini ənsəsində hiss elədi ölkəm. Talehin ən pis işi də belə gijdıllağ düşməninin olmasıdır. Nə var nə var bunların sikilmiş babalarını 1915 də gəbərdiblər. Onun kinin saxlayırlar. Ala mən neynim sənin babanı osmanlı gəbərdib get osmanlıdan al qisasını. Bir də içimizdəki parazitlər var. Bunlar da 2 xarici görməsin o dəqiqə tumanbağını əldən verir. Bütün gün ermənilərə tərifdən eşir sonra da mənə bizə azik deyir. Bunlara da deyən lazımdı ki ay gijdıllağ sən də aziksən də nə göynən gedirsən bilət. indi 30 il sonra işğaldan azad edilir torpaqlar bu tumanbağını itirinlər də çıxır "bu əliyevlərin oyunudur" deyir. Qiyas kimi dalbayoblar var ki sikim heç yazmaq istəmirəm. Yəni ala bir millət nə qədər bədbəxt olar. afrikanı misal gətirib şükür dedirdirlər bizə. Ala Heç olmasa afrikadakılara yardım edən onların sözünü deyən var. Nə bilim o hannibal qəbilələrin də haqlarını qoruyan var. Amma bizim yoxdu. Ona görə bədbəxt millətik deyirəm.
26. digərlərini baltalayıb öz egosunu doyuran, xaosdan öz lehinə istifadə edən, hər fürsətdə özünü ağıllı göstərməyə çalışan nümayəndələrinin üstünlük təşkil etdiyi xalq. ən betərləri bilib-bilmədi hər şeyə burnunu soxub özünü dahi göstərənlərdi. belə yaxşıları da var içində, nə yalan deyim.
31. iki mənası olan söz: Azərbaycan vətəndaşı (inuit belə burda doğulsa, azərbaycanlıdır) və millət (xalqla qarışdırılmasın). Vətəndaşla hər şey aydındı. Millətdə işlər qarışır. Şəxsi fikrimi yazacam indi, yenə bikaram. Başayaq yazmış ola bilərəm, çünki qəliz mövzudu, amma hamının özünü əzdirməsi təmiz boğaza yığıb.
Təəssüf ki, fərqlisindən qara kütləsinə qədər demək olar ki, hamısı milli əziklik sindromu yaşayan və onu aşa bilməyən bir millətdi. Səbəbi qonşularımız ola bilər. Hər pox-püsürdən özünə tarix yaradan qədimskoy qonşularımıza baxıb "biz də qədim olaq, biz də kimsə olaq" isterik halına giriblər. Anlamırlar ki, artıq varlar və artıq kimsədirlər. Qara cahili özünə ad seçməklə, kimlik müəyyənləşdirməklə məşğuldu (türkə yıxılan kim, farsa yıxılan kim, rusa yıxılan kim) , fərqlisi də "biz kimik axı" başlıqlı fikir burulğanından çıxa bilməyib əzikliyini "bilirsiz, belə millət yoxdu", "biz qarışmış xalqıq" cümləsindən tutmuş "aziklər əzikdi hehe", "biz qədim deyilik hehe" cümləsinə kimi geniş spektrli "beyin əməyi" formasında nümayiş etdirir.
Bütün bu milləti qabağıma yığıb aşağıdakıları demək istəyərdim.
Əvvəla, bir dilin (ləhcə deyil blət, bu konkret dildi) bir coğrafiyada kök atması üçün onu daşıyan adamlar olmalıdır. Biz yoxuqsa, Marsdan düşdü bu dil? Necə oldu sırıdılar bu dili, başqa dil sırıyardılar da. Olmur e belə şey, yoldaşlar. Millət var ki, dil də var.
ikincisi, qarışıq qan söhbəti. Təmiz qan 21-ci əsrdə populyasiyanın məhvi deməkdi. Ona görə millət=təmiz qan söhbətini də unudun. Neçə əsrdi burda camaat yaşayır, kimin xəncəri kimin qınında söhbətidi, siz sırf buna görə indi bir qrup insanın milli kimliyini sorğulayacaqsınız?
Üçüncüsünə sonda qayıdacam.
Dördüncüsü qədimlik. Ümumiyyətlə millətlər anlayışı müqayisəli şəkildə təzə anlayışdı, dövlətçiliklə bir yerdə gəlib. Elə o qədim ingilislər filan da klanların toparlanmasından yaranan camaatdı. Ona qədər hər xırda toplum öz aləmində yaşayırdı, bir müddət də birləşdirən dəyər din olub. Məsələn, bir müddət erməni sadəcə xristian olan hamıya deyilən söz olub. Yəni ki, millət olmaq üçün qədim olmağa ehtiyac yoxdur aq. Biz son 7-8 əsrdə də formalaşmış ola bilərik, son 10 əsrdə də. Və ətağa önəmli deyil hardan gəlmişik, indoneziya cəngəlliklərindən, yoxsa monqol çöllərindən. Fakt burdayıq blət, yaşayırıq. Bir azdan da ölüb gedəcəyik, çünki bir varyox etnos ölüb, əriyib, bizim nəyimiz artıqdı?
Bəlkə də digər millətlər kimi vətəndaşlıqdan fərqlənən sözlə adlandırılsaydıq, bu başağrısı olmazdı. Amma bunun da səbəbi illər boyu hər gələnin bir ad yapışdırması olub.
Azərbaycan tatarları, tatarlar, azərilər, azəri/azərbaycan türkləri, türklər, kürdlər, aderbeycan türkləri/tatarları, farslar, əcəmlər (şiəlikdən), müsəlmanlar, qızılbaşlar, adarbaycanlılar- siyahı uzana bilər. Hətta ölkəmizdəki digər etnoslar belə bizə fərqli adlar qoyublar- qacarlar, padar, qyamşari (yəqin ki həmşəri sözü ilə eyni kökdən), muqallar, qvadaro və sairə. Bundan əlavə hətta indi də istifadə oluna bilən (nadirən də olsa) qəbilə/tayfa/nəsil bölgüsü də olub (yuxarıdakı bənd- millətlər kiçik qruplardan formalaşıb)- təkəli, kəngərli, əfşar və sairə. Bütün bu beyinyandıran siyahının sonunda azərbaycanlı deyiblər, öz aləmlərində söhbəti bağlayıblar. Amma biz hələ də özümüzü harasa aid etməyə çalışırıq. Yenə də anlamırıq ki, biz artıq özümüzə aidik.
Belə də ki, azərbaycanlı adlandırılmağın nəyi pisdi? Nə olsun ki, vətəndaşlıqla eyni sözdü? Mən özümü azərbaycanlı kimi təyin edirəm və utanmıram ki, vətəndaşlığımla milli kimliyim eynidi. Heç azərbaycan türkü deyib uzatmıram da. Türk mənşəli ola bilərəm bəlkə, amma haranınsa türkü deyiləm. Elə azərbaycanlıyam. Dilim də türk dili deyil, çünki başından basılsa da illərlə, özü üçün bir yolda inkişaf edib. Çünki azərbaycanlılıq mənə görə fərqlilikdən yaranmış bir anlayışdı. Fərqli şeylər toplanıb və vəhdət olub. Qədimlik arxasıyca qaçmıram, özümü dinlə bərkitmirəm, köklərimi də araşdırmıram, çünki fərqli bir şey çıxsa da nə dəyişəcək mənim üçün? Ehtimal var ki, Azərbaycan xalqını formalaşdıran hansısa etnosdan olan əcdadlarım var (çünki olmaması imkansızdı və müxtəlif rayonlara uzanır ailə ağacım). Bunu öyrənsəm, milli kimliyim dəyişəcək? Mənim doğma dilim azərbaycan dilidi, atamın da, anamın da, onların da valideynlərinin, onların da valideynlərinin və valideynlərinin də valideynlərinin dili azərbaycan dilidi, indi evimizdə olan adətlər, deyimlər, söhbətlər də, folklor da, musiqilər də (bunların içindən digər həmvətənlərimizin tanıdığımız koloritli mədəniyyətini çıxıram) azərbaycanlılara(daha bilmirəm necə adlandırırsınız) aiddi.
Biz mövcuduq. Boşlayın daha "belə millət yoxdu", "bir ad fikirləşməliyik, bir tarix tapmalıyıq" söhbətlərini. Biz belə zoruq. Sadəcə özümüzü əzirik. Bir sevək də özümüzü aq, bir başa düşək ki varıq da ala, hörmət qoyaq da iki tikə özümüzə. Biz sevməsək heç kim sevən deyil, indi hamıya psixoanaliz dərsi keçək???
38. hansı millətdən gəldiyi hələ də məlum deyil.
daha çox dildir nəinkli millət. millətlər topluluğu. bmt qırığı.
orxan yenisey qıpçaq qazax deyirlər baxırsan yarısı farsa oxşayır yarısı ərəbə yarısı türkəm deyir yarısı urus.
ərazidə yaşamış bütün millətlərlə qanı qarışmış başqa bir insan növü. eyni yerdə əsrlərdir yaşayan erməni ilə bir birini qırıb birinci biz gəlmişik davası edirlər ama birinci heç biri gəlməyib. birinci şaxta baba olub sonra sələmilər.
6. günümüz etibarilə azərbaycanda yaşayan əhaliyə deyilir. çox mübahisəli bir mövzudur. bəzilərinə görə stalinin sıramasıdı bizə. bəziləri azəri deyir, o biri də deyir yox o fars tayfasıdı bla bla. bozqurdlar da azəri türkü deyir. bir də bir ifadə var "rusiyada rus, italiyada italyan, azərbaycanda insan!" nə gəzir e. biz hamımız müsəlmanıqmışıq
28. Dünyanın ən yetim milləti. Öz ölkəsində hakimiyyəti sıxışdırır xaricə gedəndə də erməni. Yerlərini ifşa üçün pul təklif edilir. Heç bir dostu yoxdu. Sırf müsəlmandı deyə xristiyan dövlətlərində terrorçu müsəlman hesab olunur. Müsəlman dövlətləri də ki başda türkiyə olmaqla sünni olmadığı üçün sıxışdırır. Nə qədər yaltaqlıq edir abi deyir bir millət 2 dövlət deyir gedən kimi "azeriler çok komik konuşuyor" guya öz dilləri bir pox olubmuş kimi lağa qoyur. Şiə iran fars deyil deyə sıxışdırır opşi hara gedsə irqçilik hara gedsə haqsızlıq hara gedsə göz tökür.
13. həftəsonları işləyən insanlae görürəm səhər saat 6dan oyanıb işə gedən. inkişaf etmiş ölkələrdə iş maşınlarının gördüyü işləri görürlər ala. bu nədi ala. həftə iki gün sadəcə istirahət günü səhər saat 6da işə gedən insanlar. əziyyət çəkən insanlar.
tələbələr görürəm, yaşayıram. 1 ildən çoxdur ömrünün son on on beş ilini yaşayan valideynləri i görmək üçün gedə bilməyən tələbələr. səhər saat 10dan gecə 3ə qədər ev kirayəsini üniversitet pulunu çatdırmağa çalışan tələbələr. nə xəyallar qurmuşdular halbuki universitetə gəlməmişdən qabaq. proyektləri var idi yaradıcılıqla məşğul olmaq həvəsləri, ideyaları olan. indi səhər saat 10dan gecə 3ə kimi işləyirlər. necə yaradıcılığını göstərsin bu adam? ac qarına nə yaradıcılıq. burda bunu yazmaqla öz özünə danışmağın fərqi yoxdu. dəlirirəm, dəliririk. sikilirik. bu cür möhtəşəm işlər görmə potensialı olan bizlər ancaq sikilirik. bunu bu hala gətirən bütün hamını sikim. azərbaycanlı! sikimin başı azərbaycanlı
36. Bu şexsin en böyük derdlerinden biri hansı millete mensub olduğunu tapmaqdır. Eger bunu tapsa her şey yaxşıya doğru daha yaxşı irelileyecek. Ona göre ki, bu mesele bütün milleti bir-birine qatır.
)