9. Hal-hazırda paytaxt Kabul başda olmaqla Əfqanıstanı öz idarəsinə almağı bacaran terror təşkilatı. Taliban 70 min əsgər heyətinə malik olmasına baxmayaraq qısa zamanda 350 min nəfərlik əsgər və polis heyətinə malik olan, Abş-ın dəstəyi ilə milyardlar xərclənərək formalaşdırılan Əfqanıstan ordusuna qalib gəlməyi bacardı. Bəyaz Saraya görə, bunun əsas səbəbi, 20 il boyunca təlim görmüş və milyardlar xərclənmiş ordunun lazım olan anda ölkələri üçün vuruşmaq əvəzinə kütləvi şəkildə bu qarşıdurmada iştirak etməməkləri idi.
Əslində belə demək düz olmazdı. Əfqanıstan müqavimət göstərdi, lakin daxildə satqınlıqlar çox olduğuna görə ordu ruhdan düşdü və təslim oldu.
Abş ordusu Əfqanıstandan çıxdıqdan sonra Taliban hərbi strategiyasında köklü dəyişikliklər etdi. 20 il boyunca şimaldan hücum edən taliban bu dəfə cənuba üz tutdu və işğala oradan başladı. Taliban Əfqanıstanın cənubunda olan Şibirqan şəhərini ələ keçirməklə burada strateji üstünlüyü ələ aldı.
8 avqust tarixində Kunduz şəhərinin ələ keçirilməsi Talibanın Əfqanıstana vurduğu ilk güclü zərbə idi. Bununla Əfqanıstanda ruh düşkünlüyü yaranmışdı. Şəhərlərin bəziləri döyüşsüz şəkildə Talibana təslim olurdu.
Əfqanıstan prezidenti Əşrəf Qani şəhərlərin talibanın nəzərəti altına keçməsi ilə lokal komandirlərə müraciət edərək onlardan kömək istədi.
Edilən müraciət nəticəsində lokal komandirlərdən biri olan ismayıl Xan Əşrəf Qani ilə görüşür. Bu görüşdən sonra Herata gedərək Talibana qarşı döyüşən orduya yardım edir.
Deyilənə görə, bir zamanlar ismayıl Xan Əşrəf Qanininin qəbuluna düşməkdə çətinlik çəkirdi. Əşrəf Qani onu qəbul edəndə isə "məşğulam, beş dəqiqə vaxtım var, buyur" deyərək ismayıl xanı alçaltmışdır. Lakin döyüş vaxtı o, ismayıl Xanın köməyinə möhtac olmuşdur.
ismayıl Xanın köməyi ilə əfqan qoşunları Heratda Taliban üzərində uğurlar qazandı. Taliban geri çəkilməyə məcbur oldu.
Daha sonra ismayıl Xan xəyanət nəticəsində Taliban militanlarına əsir düşür. Belə ki, Əşrəf Qaninin adamlarından biri Talibanla özünün əf edilməsi şərti ilə ismayıl Xanın onlara təslim edilməsi barədə razılaşır. Həmin adam ismayıl Xanı görüşə çağırır. 8 nəfər ilə görüşə gələn ismayıl Xan həmin yeri mühasirəyə alan Taliban militanları tərəfindən əsir götürülür. ismayıl Xanın əsir düşməsi xəbəri Əfqanıstan əsgərlərinə mənəvi zərbə vurur.
12 avqust tarixində Taliban Kabil ilə Kandahar arasında olan anayolu ələ keçirir. Bu tarixə qədər Taliban artıq ölkə üzrə 11 şəhəri ələ keçirmişdi.
Taliban bundan sonra Məzarı-Şərif şəhərinə hücumlar edir. Məzarı-Şərifin müdafiəsinə Abdürrəşit Dostum və Məhəmməd Nur rəhbərlik edirdi. Bu iki şəxs dəfələrlə taliban üzərində qələbə qazanmışdı. Çoxlarına görə Taliban Məzarı-Şərifdən o yana gedə bilməyəcəkdi. Çünki talibanın bu iki komandiri məğlub etməsini heç kəs gözləmirdi. Lakin 14 avqust 2021-ci il tarixdə Abdürrəşit Dostum ilə Məhəmməd Nur Məzarı-Şərifdən qaçırlar. Ertəsi gün Taliban şəhərə nəzarəti ələ keçirir.
Bu tarixdən sonra Məhəmməd Nur twittter hesabında "Dostum"la birlikdə çox böyük bir oyunun qurbanı olduq. Güclü dirənişimizə baxmayaraq hökumət və ordu qorxaqcasına özünü talibana təslim etdi. Dostum ilə məni oyuna gətirmək istədilər lakin bacarmadılar. Biz indi təhlükəsiz yerə gedə bilmişik. Danışılmamış bir neçə hekayəm var. Vaxtı gələndə hamısını danışacam." deyə açıqlama yayıb.
Məzarı-Şərifin tutulması ilə şimal tamamilə Talibanın idarəsi altına keçmiş, xalq prezident Əşrəf Qaninin istefasını tələb etməyə başlamışdı.
Taliban Kabil ətrafındakı 4 şəhəri müqavimətsiz aldı. Bununla onlar Kabili mühasirəyə almağı bacarmışdılar.
Kabil mühasirədə olarkən Gani ölkədən ayrılaraq Tacikistana qaçdı. Daha sonra Kabil talibana təslim edildi. Taliban militanları prezident sarayına daxil oldular.
Mənbələrə görə, Əfqanıstanın əsas məğlubiyyətinin səbəbi ordu deyil, ordunu idarə edənlər idi. Ordu lazımınca mübarizə aparırdı, lakin başda oturanlar ya xəyanət edirdilər, ya da ki ölkədən qaçırdılar. Eyni zamanda Əşrəf Qaninin lokal komandirləri talibana satması və idarəyə gənç, təcrübəsiz adamları gətirməsi məğlubiyyətin əsas səbəblərindən bir neçəsi idi.
Bir sözlə, Əfqanıstan idarəçilər tərəfindən edilən xəyanət və səriştəsizliklər nəticəsində Talibana təslim edildi. Talibanın Əfqanıstan üzərindəki hakimiyyəti, çox güman ki, müvəqqəti xarakter daşıyır. Lakin hakimiyyəti talibandan almaq yenə ölkədə dağıntılara gətirib çıxaracaq. Olan yenə mülki əhaliyə olacaq.
6. Çox gülsünlər, az ağlasınlar deyərək bütün həyatını əfqanıstanda ki insanları güldürmək üçün xərcləyən komediyaçı nazar məhəmmədi (khasha zwan) ağacdan asıb başını kəsərək öldürən və videosunu yayan qruplaşma. 14 əsrdir bu götverənlər insanlığa bir qram fayda vermədilərdə. ancaq öldürmək dağıtmaq-parçalamaq.
4. 1996-2001 arası ölkəni idarə edirdilər. Axrıncı bu il abş ordusunın ölkədən çıxmağından sonra artıq taliban əfqanıstanın %80 faizini demək olar ələ keçirib. Yenidən hakimiyyət bunlara keçəcək qısaca. Adamlar 40 ildən çoxdur müharibə edirlər hələdə əhalisi azalmayıb. içinə pox kanalizasiya sıçanı kimi çoxalan peştunların sayəsində, öləcək insan azalmır burada. Əhalinin Tək işi çoxalmaq uşaq doğmaqdı.
7. Dünəndən kabilə girmiş, gün etibarı ilə də paytaxtı döyüşsüz, razılıqla almış terror təşkilatı. Dövlət və Amerika ilə işləyən əfqanistanlı hərbçi və sivilləri bağışlayacaqlarını və istədikləri halda ölkəni tərk etməyə icazə verəcəklərini bildiriblər.
Azərbaycanın 120 sülhməramlı əsgəri hələ də evakuasiya olunmayıb.
13. Dedilər qızların, qadınların oxuyub işləməsinə icazə verəcəyik. Amma dedilər, "yüksək vəzifələrə icazə verməyəcəyik". Gəldilər hakimiyyətə dedilər qızlar sadəcə 6-cı sinfə qədər oxuya bilər, sonra universitetləri bağladılar qadınların üzünə, başladılar yenə...(baxma: burada söyüş yer ala bilərdi)
Amerikanın yaratdığı oyuncaq...
Ən sonda da bu xəbəri qoyub bitirmək istəyirəm entry'ni https://www.bbc.com/news/world-asia-64509867
1. taliban sözünün ərəbcədən tərcüməsi tələbələrdir. taliban bir mərkəzdən idarə edilən qruplaşma deyildir. pakistan və əfqanıstan talibanları müttəfiq olsalarda bir-birindən ayrı terror təşkilatlarıdır.
pakistan talibanı- pakistan xüsusi xidmət orqanı olan isi-nın öz sərhədləri daxilində əfganıstandakı sovet işğalına qarşı mücahidlər hazırladığı bazalarda formalaşmışdır. ilk öncələri pakistan dövləti kontrolu altında olsalarda hal-hazırda pakistan demokratiyasl üçün əsl bəlaya çevrilmişdir. pakistan talibanı əsasən pakistanda yaşayan şiələri hədəf alır.
əfganıstan talibanı- pakistan talibanı ilə eyni bazalarda qurulmuşdur. lakin ondan fərqli olaraq hələdə isi-nin kontrolu altındadır. 1995-ci ildə əfganıstandakı mücahid qruplaşmaların say çoxluğu həmdə bu qruplaşmaların öz aralarında birlik qura bilməmələrindən bunlara qarşı real güc həmdə pakistanın əfgan sərhəddindəki narkotik ticarətini qorumaq və s. səbəblərdən qurulmuşdur. taliban 1996-cı ildə kabulu ələ keçirib, daha sonra şimal alyansı qüvvvələrini məğlub etmişdir. beləliklədə əfganıstanın 90%-ə nəzarət edən taliban islam əmirliyini elan etmişdir. lakin bu dövləti çox az sayda ölkə tanımışdır. 2001-ci ildə usama bin ladinə sığınacaq verdiyinə görə abş hücumu nəticəsində kabuldan və böyük şəhərlərdən çıxarılmışdır. lakin əfqanıtanın dağlıq olması səbəbi ilə taliban hələdə əfganıstanın 60%-nə və əsas gəlir mənbəyi olan əfqan narkotikinə nəzarət edir. 2014-ci il nato qüvvələri əfqanıstanı tərk edəcəyindən abş talibanla 2013-ildən bir başa danışıqlara başlamışdır. bu danışıqlar qətərin payaxtı dohada aparılır. qeyd edim ki talibanın dohada ofis açmasına qətər dövləti danışıqların müsbət yöndə irliləməsinə təkan verə biləcəyindən rəsmi icazə vermişdir. beləkilə əfqanıtan talibanı islami qaydaları çox sərt biçimdə tətbiq etməsindən və bir çox terror aktları törətdiyinə görə ötrü qərb aləmində eləcədə islam ölkələrində antipatiyaya sahibdir.
3.molla ömərin pakistan xüsusi xidmətinin və pakistanlı dini-fundamentalist xadimlərin köməyilə yaratdığı təşkilat. hakimiyyətdə olduğu dönəmdə taliban hərəkatının əsasında duran ideologiya demək olar ki, primitiv olacaq qədər sadə idi. məsələn, taliban rejimi dövründə dərc edilmiş riyaziyyat üzrə dərslikdə şagirdlərə nə cür məsələlər həll etmək təklif olunurdu: "kərim adlı mücahidin avtomat üçün 5 darağı və bunların hər birində 30 gülləsi var. kərim daraqların 3-nü kafirlərə boşaldıb və onlardan 45-ni öldürüb. mücahiddə hələ iki daraq qalıb. bir kafir öldürmək üçün kərimə neçə güllə lazımdır? onda qalan güllələrlə kərim hələ neçə kafir öldürə bilər?"
talibanın ideologiyası hətta hekmətiyarın və rəbbaninin baxışlarıyla müqayisə olunsa belə, onun fundamentalistlikdən çox, ictimai münasibətlərin və davranışın patriarxal normalarını müdafiə edən ideologiya kimi qəbul etmək olar. tradisionolist bir ideologiya.
)